مستندات تاریخی ولادت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

برچسپ ها: میلاد ، حضرت ، مهدی ، الشریف ، فرجه ، عجل ، اللهتعالی ، مسنتدات

Print Friendly and PDF

مقدمه

اکثریت شیعه در طول تاریخ، در برابر اقلیتی ناچیز، هیچ شکی در ولادت امام زمان(عج) نداشتند.[1] ولادت امام زمان(عج) را از طرق مختلفی می توان ثابت نمود. ما در این جا برآنیم که ولادت آن حضرت را بر اساس روایات معتبر شیعه ثابت نمائیم. در این راه سه دسته روایت ذکر می شود. دسته اول، روایات معتبری که خبر صریح یا ضمنی از ولادت امام زمان(عج) به شمار می آیند؛ دسته دوم، روایات معتبری که در بر دارنده مشاهده امام زمان(عج) هستند؛ و دسته سوم، مجموعه ای از روایات، که به دلالت ضمنی خود، ولادت امام زمان(عج) را ثابت می نمایند.

پیش از پرداختن به اصل مطلب و به عنوان مقدمه تذکر این نکته، ضروری است که: برای اثبات ولادت شخص، سوای ماهیت او، به هیچ وجه نیاز به دلایل محکمی از جنس ادله ای که در فقه و اصول به آنها استدلال می شود نیست؛ چرا که تاریخ، ملاک خاص خود را دارد و هیچ گاه دیده نشده که برای اثبات یک موضوع تاریخی، مجبور به بحث سندی باشند؛ هرچند وجود اسناد صحیح و محکم (که می شود بر اساس آن در فقه فتوا داد)، جایگاه خاصی به مطلب می دهد. در تاریخ، آن چه اهمیت دارد یکی اصیل بودن منبع خبر است و دیگری آن که علم به کذب خبر نداشته باشیم یا لااقل، مطلب بیان شده با شبهه جدی روبرو نباشد. این مطلب از برخورد تمامی اهالی تاریخ با مطالب و نقل های تاریخی، روشن است و نیاز به برهان و استدلال خاصی ندارد. در عین حال، برای استحکام هرچه بیشتر مطلب و اثبات این که با وجود تمامی فشارها و اما و اگرها، بحث ولادت امام زمان(عج)، از ادله محکم تاریخی برخوردار است در این جا به برخی از روایات صحیح السند که در این باره در دست است اشاره می کنیم.

به عنوان طلیعه بحث، روایتی ذکر می شود که در بحث های بعدی بسیار حائز اهمیت و راهگشا است:

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ: قلْتُ لِأَبی الْحَسَنِ الرِّضَا: إِنِّی أَرْجُو أَنْ تکونَ صاحِبَ هذَا الْأَمْرِ وَ أَنْ یسُوقَهُ اللَّه إِلَیْک بِغَیْرِ سَیْفٍ فقَدْ بویِعَ لَک وَ ضُرِبَتِ الدَّرَاهِمُ بِاسْمِک. فَقَالَ: مَا مِنَّا أَحَدٌ اخْتَلَفَتْ إِلَیْهِ الْکتُبُ وَ أُشِیرَ إِلَیْهِ بِالْأَصَابِعِ وَ سئِلَ عنِ الْمَسَائِلِ وَ حُمِلَتْ إِلَیْهِ الْأَمْوَالُ إِلَّا اغْتِیلَ أَوْ ماتَ علَی فِرَاشِهِ حتَّی یبْعَثَ اللَّه لِهَذَا الْأَمْرِ غُلَاماً منَّا خَفِیَّ الْوِلَادَةِ وَ الْمَنْشَإِ غَیْرَ خَفِیٍّ فِی نَسَبِهِ (کلینی، 1363 ش: ج1، 341)؛[2]

ایوب بن نوح گوید به امام رضا(ع) گفتم: امیدوارم قائم اهل بیت شما باشید و بی هیچ خونریزیی، حکومت به دست شما بیفتد. چراکه هم با شما بیعت شده و هم سکه به نام تان زده اند. حضرت فرمود: هریک از ما امامان که نامه ها به سوی او روانه شود و انگشت نمای مردم گردد و اموال به سوی او بیاید، یا شهید خواهد شد و یا به مرگ طبیعی از دنیا خواهد رفت تا این که خداوند برای این کار، جوانی از ما که نسبی روشن ولی ولادت و رشدی مخفیانه دارد را برخواهد انگیخت.

سند کلینی و شیخ صدوق به این روایت، هیچ مشکلی ندارد و سند هردو، صحیح اعلائی است. روایت، صراحت در ولادت و رشد مخفیانه حضرت دارد و جای شبهه برای انسان معتقد به اهل بیت نمی گذارد که صاحب این امر، زنده و از زندگی مخفیانه ای برخوردار است. این روایت، قرائنی هم دارد[3] که دلیل دیگری است بر این که در بحث ولادت امام زمان نباید دنبال سندهای صحیح از نظر علم رجال بود و نوع برخورد با گزارش های موجود در این زمینه می بایست حتی با نوع برخورد عمومی با سایر گزارش های تاریخی، متفاوت باشد.[4]

علاوه بر این روایت، با مراجعه به کتب معتبر شیعی، به خوبی به دست می آید که امام عسکری (ع) در دوران امامت خویش، زیر انواع فشارها زندگی می کرد. به عنوان یک نمونه، زندان های پیاپی امام، دلیلی گویا بر این امر است.[5]

روایات ولادت امام زمان(عج)

روایات معتبر

روایت اول

حدثنا محمد بن علی بن حمزة بن الحسن بن عبیدالله بن العباس بن علی بن أبی طالب قال: سمعت أبامحمد یقول: قد ولد ولیّ الله و حجته علی عباده و خلیفتی من بعدی مختونا لیلة النصف من شعبان سنة خمس و خمسین و مأتین عند طلوع الفجر وکان أول من غسله رضوان خازن الجنان مع جمع من الملائکة المقربین بماء الکوثر و السلسبیل ثم غسلته عمتی حکیمة بنت محمد بن علی الرضا.[6]

راوی گوید: از امام عسکری(ع) شنیدم: ولی خداوند و حجت او و جانشین من، شب نیمه شعبان سال 255 به هنگام طلوع فجر به دنیا آمد و اولین کسی که او را شستشو داد رضوان، خزانه دار بهشت، به همراه گروهی از ملائکه مقرب خداوند بودند که او را با آب کوثر و سلسبیل شستند. پس از آنها هم عمه ام حکیمه او را شست.

سند حدیث

فضل بن شاذان؛ در وثاقت و عظمت فضل بحثی نیست و حتی یک مراجعه سطحی به شرح حال او کافی است تا بزرگی او را در میان رجالیون شیعه ثابت کند.[7] او از امام رضا(ع) هم روایت دارد و تا زمان امام عسکری(ع) زنده بوده است. برای اعتبار کتاب مختصر اثبات الرجعة هم به جلد پانزدهم مجله تراثنا رجوع شود.

محمدبن علی بن حمزه؛ نجاشی درباره او می نویسد:

محمد بن علی بن حمزة بن الحسن بن عبیدالله بن العباس بن علی بن أبی طالب أبوعبدالله ثقة عین فی الحدیث صحیح الاعتقاد له روایة عن أبی الحسن و أبی محمد و اتصال مکاتبة و فی داره حصلت أم صاحب الامر بعد وفاة الحسن ؛ له کتاب مقاتل الطالبیین (نجاشی، 1416ق: 272، ش714).

روایت دوم

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بنِ إِسحَاقَ عنْ أَبی هَاشِمٍ الْجعْفَرِیِّ: قُلْتُ لِأَبِی مُحَمَّدٍ: جلَالَتُک تمْنَعُنِی مِنْ مَسْأَلَتِک فَتَأْذَنُ لِی أَنْ أَسْأَلَک؟ فَقَالَ: سَلْ. قُلْتُ: یَا سَیِّدِی هَلْ لَک وَلَدٌ؟ فَقَالَ: نَعَمْ. فَقُلْتُ: فَإِنْ حَدَثَ بک حدَثٌ فأَیْنَ أَسْأَلُ عَنْهُ؟ قَالَ: بِالْمَدِینَةِ (کلینی، 1363ش: ج1، 328)؛[8]

ابوهاشم جعفری گوید: به امام عسکری(ع) گفتم: بزرگی شما مانع می شود سؤالی از شما بپرسم. اجازه پرسش می دهید؟ فرمود: بپرس. پرسیدم: مولای من فرزندی دارید؟ فرمود: آری. گفتم: اگر اتفاقی برایتان پیش آمد، کجا سراغش را بگیرم؟ فرمود: در مدینه.

سند حدیث

محمدبن یحیی عطار قمی؛ در زمان خویش بزرگ شیعه به حساب می آمد و شخصیتی جلیل القدر و ثقه است. از ایشان با تعبیر محمد بن یحیی اشعری هم یاد شده است. نام ایشان در سند حدود شش هزار حدیث به چشم می خورد. (خوئی، 1413ق: ج19، 33و غیر آن؛ و...)

احمد بن اسحاق اشعری؛ پس از این درباره ایشان و جلالت قدرش مطلبی ذکر خواهد شد. حتی اگر راوی در سند، احمد بن اسحاق رازی باشد که از اصحاب امام هادی(ع) است، باز هم سند روایت، معتبر خواهد بود چراکه او هم توسط شیخ طوسی توثیق شده است. (طوسی، 1415 ق: 383)

ابوهاشم جعفری؛ داود بن قاسم جعفری از نسل عبدالله بن جعفر بن ابی طالب و از اصحاب امام رضا(ع) تا امام زمان(عج) است که از تمامی این معصومین(ع) نقل روایت دارد و نزد تمامی آنها مقام و منزلتی والا و بالا داشت. جالب آن که حتی در دربار خلیفه وقت نیز دارای وجهه و آبرو بود. (خوئی، 1413ق: ج8، 122)

در مجموع می توان این روایت را یکی از عالی ترین روایات درباره ولادت و حیات امام زمان(عج) به شمار آورد. باید دقت داشت هرچند سند شیخ طوسی به ابوهاشم جعفری، با مشکل روبروست ولی عبارتی که در پاورقی از مرحوم حلبی نقل شد، ثابت می کند روایت، طرق متعددی داشته که ضعف یکی از آنها به اصل آن، ضرری نمی رساند.

چند نکته

الف) بر اساس این روایت صحیح اعلائی، امام عسکری(ع)، مدینة الرسول را به عنوان پایگاه مسکونی امام زمان(عج) معرفی نمود. در این باره روایت دیگری نیز در دست است:

عدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبی بَصِیرٍ عنْ أَبِی عَبْدِاللَّهِ: لَابُدَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ غَیْبَةٍ وَ لَابُدَّ لَهُ فِی غَیْبَتِهِ مِنْ عزْلَةٍ وَ نعْمَ الْمنْزِلُ طَیْبَةُ وَ مَا بِثَلَاثِینَ مِنْ وَحْشَةٍ (کلینی، 1363ش، ج1، 340)؛[9]

امام صادق(ع) فرمود: صاحب این امر را ناگزیر از غیبتی است که باید از مردمان فاصله گیرد. بهترین منزل مدینه است و با وجود سی نفر هم دیگر وحشتی نمی ماند.

ب) به احتمال قوی، سؤال ابوهاشم از یکسو ریشه در عقیده او به دوازده امام دارد و از سوی دیگر به کلامی که خود او در ایامی که با امام در زندان مهتدی عباسی به سر می برد، از زبان حضرت شنیده بود باز می گردد:

سعد بن عبدالله از ابوهاشم روایت کرده است: با امام عسکری(ع) در زندان مهتدی بودیم که به من فرمود: ابوهاشم! این [مهتدی] سرکش، تصمیم به کشتن من در این شب دارد ولی خداوند عمر او را برید و حکومت به جانشینش رسید؛ من اینک فرزندی ندارم ولی به زودی خداوند فرزندی به من روزی خواهد کرد. صبح که شد، ترک ها بر سر مهتدی ریخته او را کشتند و معتمد را سرکار آوردند و خداوند ما را نجات داد (طوسی، 1411ق: 205، ح173).[10]

بنابراین آن چه صرفاً در برخی روایات، آن هم بدون سند معتبر از امام زمان(عج) نقل شده که «... >أَبِی أَبُومُحَمَّدٍ عَهِدَ إِلَیَّ أَنْ لَاأُجَاوِرَ قوْماً غضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ لَهُمُ الْخِزْیُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ وَ أَمَرَنِی أَن لَاأَسکنَ منَ الْجِبَالِ إِلَّا وَعْرَهَا وَ مِنَ الْبِلَادِ إِلَّا عَفْرَهَا...» (طوسی، 1411ق: 263، ح228) قابل التزام نیست. گو این که همین روایت در منابع دیگری هم آمده ولی این زیاده را ندارد. (صدوق، 1405 ق: 465، ح23) آن چه هم درباره کوه رضوی نقل شده (طوسی، 1411ق: 163، ح123) منافاتی با این روایت صحیح اعلائی ندارد.

روایت سوم

عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ علِیِّ بنِ بِلَالٍ: خَرَجَ إِلَیَّ مِنْ أَبِی مُحَمَّدٍ قَبْلَ مُضِیِّهِ بِسَنَتَیْنِ یُخْبِرُنِی بِالْخَلَفِ مِنْ بعْدِهِ ثمَّ خرَجَ إِلَیَّ مِنْ قَبْلِ مُضِیِّهِ بِثَلَاثَةِ أَیَّامٍ یُخْبِرُنِی بِالْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ (کلینی، 1363ش: ج1، 328)؛[11]

محمدبن علی بن بلال گوید: دو سال پیش از فوت امام عسکری(ع) نامه ای از ایشان به دستم رسید که حاوی خبر از جانشین وی بود. مشابه همین نامه سه روز پیش از رحلت امام هم از سوی ایشان به دستم رسید.

سند حدیث

سند کلینی، موثق است. علی بن محمد، همان علی بن محمد بن بندار است که پس از این (ذیل حدیث دوم از روایات تصحیح نشده) درباره ایشان صحبت خواهیم گفت و محمد بن علی بن بلال هم اگرچه بعدها مرتد شد ولی چنان چه پس از این خواهد آمد، فردی موثق و قابل اطمینان است. نکته ای که در این جا تذکرش ضروری می نماید این که: محمد بن علی بن بلال از شیعیانی بود که امام زمان(عج) را، هم از نظر دوازدهم بودن و هم از نظر زنده بودن قبول داشت و مشکل وی تنها این بود که بعدها با محمد بن عثمان عمری بر سر مقام نیابت، به نزاع پرداخت. بنابراین گزارشی که از او نقل شد، صراحت در ولادت امام زمان(عج) دارد.

در سند شیخ صدوق، هرچند حسین بن اسماعیل می تواند استاد صدوق باشد ولی با توجه به این که لفظ «قال» هم پیش از حسین بن اسماعیل آمده و هم بعد از او، به نظر می رسد «قال» اول، مربوط به شخص دیگری بوده که با توجه به صدر روایت، می تواند سعد بن عبدالله باشد. از سوی دیگر از آن جا که خلاف متعارف ادبیات عرب است که فاعل «قال» پیش از فعلش بیاید می توان ادعاکرد که «قال» بعد از حسین بن اسماعیل، زیادی است. چه بسا از همین رو است که آیةالله خوئی، حسین بن اسماعیل را استاد صدوق به شماره آورده است. (خوئی، 1413ق: ج6، 217) درهرحال، حسین بن اسماعیل، شخصی ناشناخته است که ظاهراً روایت دیگری هم از او در دست نیست.

از همه اینها گذشته حلبی در عبارتی که از ایشان در پاورقی نقل شد، تصریح می کند این روایت به چند طریق و سند از محمدبن علی نقل شده است. این مطلب نیز، همان گونه که پیش از این اشاره شد، باعث تقویت سند روایت می شود.

روایت چهارم

الْحسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ: خَرَجَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ حِینَ قُتِلَ الزُّبَیْرِیُّ لَعَنَهُ اللَّهُ «هَذَا جَزَاءُ منِ اجتَرَأَ عَلَی اللَّهِ فِی أَوْلِیائِهِ یزْعُمُ أَنَّهُ یَقْتُلُنِی وَ لَیْسَ لِی عَقِبٌ فَکیْفَ رَأَی قُدْرَةَ اللَّهِ فِیهِ» وَ وُلِدَ لَهُ وَلَدٌ سَمَّاهُ محمد فِی سَنَةِ سِتٍّ وَ خَمْسِینَ وَ مِائَتَیْن (کلینی، 1363ش: ج1، 329، ح5)؛[12]

از امام عسکری(ع) پس از مرگ زبیری این نامه صادر شد: «این عاقبت کسی است درباره اولیای الهی، جرأت بر خداوند نشان دهد. گمان می کرد مرا در حالی که هنوز صاحب فرزندی نشده ام خواهد کشت [ولی خودش کشته شد]. قدرت خدا را درباره خودش چگونه دید؟» پس از این ماجرا فرزندی در سال 256ق برای حضرت زاده شد که نامش را محمد نهاد.

سند حدیث

حسین بن محمد بن عامر اشعری؛ از اساتید علی بن ابراهیم و کلینی است که کلینی در بسیاری موارد از ایشان با نام ابوعلی اشعری یاد کرده است. نجاشی وی را توثیق نموده است. (نجاشی، 1416ق: 66)

معلی بن محمد بصری؛ صفار در یک جا از او با لقب اصفهانی یاد کرده است. (صفار، 1404 ق: 514) نجاشی درباره وی نوشته «مضطرب الحدیث و المذهب کتبه قریبة، له کتب...». (نجاشی، 1416ق: 418) از آنجا که نام وی در تفسیر علی بن ابراهیم قمی آمده، از وثاقت مبنایی برخوردار است.[13] آیةالله خوئی در توضیح کلام نجاشی می نویسد:

اضطراب در مذهب را از یکسو برخی نپذیرفته اند و از سوی دیگر منافاتی با وثاقت ندارد. اضطراب در حدیث هم معنایش «قد یروی ما یعرف و قد یروی ما ینکر» است که باز با وثاقت، تنافی ندارد. نیز نباید تعبیر خود نجاشی دور از نظر بماند که گفته بود «کتبه قریبة» (خوئی، 1413ق: ج19، 279).

تمامی روایات او به وسیله حسین بن محمد نقل شده و راوی دیگری ندارد. از جمله کتبی هم که نجاشی برای او نام برده کتاب القائم است. بنابراین آن چه ماحوزی در نقد این روایت آورده و براساس آن معلی را تضعیف کرده، صحیح نیست و برداشت نادرستی از کلام نجاشی است. (ماحوزی، 1417ق: 215)

احمد بن محمد بن عبدالله انباری؛ از او روایات اندکی در دست است که همگی به جز یک حدیث، غیر فقهی است و عمدتاً مربوط به مقام یا کرامات اهل بیت(ع) می باشد. از آن جا که از رجال تفسیر قمی است، از وثاقت مبنایی برخوردار می باشد. تمامی اندک روایات او را هم معلی بن محمد نقل کرده است. البته در روایات معلی، احمد بن محمد به صورت مطلق، زیاد دیده می شود ولی از آن جا که معلی، از احمدبن محمدهای متعددی نقل حدیث دارد - مثل احمدبن محمدبن ابی نصر - لذا نمی توان این موارد را به صورت یقینی از روایات احمدبن محمدبن عبدالله به شمار آورد؛ هرچند اکثر این روایات هم غیرفقهی است و این می تواند قرینه خوبی بر معلوم شدن ماهیت احمدبن محمد مطلق باشد.

چند نکته

1- در این روایت، تاریخ ولادت امام زمان(عج) در سال 256 ذکرشده که در این باره گزارش های دیگری نیز وجود دارد:

الف) محمد بن حسن کرخی گوید: از ابوهارون که مردی از شیعیان است شنیدم که می گفت امام زمان(عج) را دیده و می گفت ولادت وی یکی از جمعه های سال 256 بوده است. (صدوق، 1405 ق: 349، ح9)

ب) در گزارشی دیگر این چنین آمده است:... ولادت حضرت، هشت شب از شعبان المعظم سال 256 گذشته بود و وکیل او هم عثمان بن سعید نام داشت.... (صدوق، 1405ق: 432، ح12؛ طوسی، 1411 ق: 393)

ج) علان هم به سند خود روایت کرده که امام زمان(عج) دو سال پس از شهادت امام هادی(ع) و در سال 256 به دنیا آمد. (طوسی، 1411ق: 245؛ مسعودی، 1382ش)

د)... از او پرسیدم: نوجوانی عشاری القد یا عشاری السن؟ چراکه برای ما نقل شده که او به سال 256 به دنیا آمد. (طوسی، 1411ق: 259)

ه)... بر ابوسهل نوبختی این گزارش را خواندم که: ولادت امام زمان(عج) در سامراء و به سال 256 بود. مادرش صقیل و کنیه اش ابوالقاسم بود که پیامبر(ص) فرموده بود «نام او نام من و کنیه او کنیه من است» لقب او مهدی است و او همان حجت و منتظر و صاحب الزمان است. (طوسی، 1411ق: 272)

عقیده شیخ طوسی هم این است که حضرت در همین سال به دنیا آمد.[14] پس از این لحاظ، ایراد مهمی بر روایت وارد نیست و از سوی دیگر، توجیهی که در برخی کتب آمده که منظور از سال 255 همان سال 256 است ولی به تاریخ شمسی! (مجلسی، 1403ق: ج 51، 4 [در شمار یکی از احتمالات روایت]) به هیچ وجه قابل پذیرش نیست.

2- هرچند مرحوم مجلسی احتمال داده که منظور از زبیری، شخصی از نسل زبیر است که به دست خلیفه یا کس دیگری کشته شد (مجلسی، 1379ش: ج4، 3) نیز این احتمال را از برخی نقل کرده که زَبیری، به معنای مصیبت است که از القاب مهتدی عباسی می باشد ولی: اولاً با وجود امام در منطقه عسکر سامراء، این که کسی بخواهد نقشه کشتن امام را در سر داشته باشد یا در پی اجرایی کردن آن باشد، بسیار بعید است. ثانیاً در رأس تمامی افراد، خود خلفای بنی عباس در پی کشتن امام بودند و نیازی نیست که این فرد را بر کس دیگری حمل کرد. ثالثاً با جمله (کیف رأی قدرة اللّه فیه) سازگارتر است. چراکه همین خلیفه، آن چنان که در منابع تاریخی ذکرشده با ذلت کشته شد. بر این اساس به نظر می رسد منظور از زبیری یکی از خلفای بنی عباس باشد. اما این شخص، مهتدی عباسی نیست چراکه در منابع تاریخی، لقبی با عنوان زبیری (به هر معنایی) برای مهتدی وجودندارد. ولی می توان این عنوان را بر معتز عباسی تطبیق کرد چراکه از یکسو امام هادی(ع) به دست او و در سال 254 شهید شد؛ پس انگیزه بسیار بالایی برای کشتن امام عسکری(ع) داشت تا نسل امامان اهل بیت را نابود سازد و از سوی دیگر در منابع تاریخی، مثل الکامل ابن اثیر و.. برای او نام های متعددی ذکرشده که عبارتند از محمد؛ زبیر؛ و طلحه. پس اینگونه یاد کردن امام، اشاره به نام او دارد که زبیر بوده و تأییدی بر همین نام می باشد. قرینه این احتمال، روایت تقریب المعارف است که به جای زبیری، زبیر آورده. در برخی کتب دیگر هم از او با تعبیر زبیر بن جعفر یا زبیری یاد شده است.[15]

درهرحال، معتز عباسی، بنابر گزارش همان منابع تاریخی، در دوم شعبان سال 255 کشته شده و با این حساب، از کلام امام در این روایت، نمی توان حتی به صورت ضمنی یا التزامی، ولادت امام زمان(عج) را حتی اگر در سال 255 بدانیم، به دست آورد؛ چراکه در روایت آمده بود (خرج من ابی محمد حین قتل الزبیری). بله اگر دلیلی بر احتمال ذکر شده داشته باشیم که منظور از زبیری، همان مهتدی است از آن جا که طبق کتب تاریخی، مهتدی در رجب سال 256 کشته شد می توان بنابر نظر مشهور در ولادت امام زمان(عج)، از این بیان امام عسکری(، ولادت را نتیجه گرفت. ولی این هم درست نیست چراکه پس از این، نقل معتبری خواهد آمد که امام عسکری(ع) تصریح دارد امام زمان پس از کشته شدن مهتدی به دنیا خواهد آمد.

روایت پنجم

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُوعَلِیِّ بْنِ هَمَّامٍ قالَ سمِعْتُ مُحَمَّدَ بنَ عُثْمَانَ الْعَمْرِیَّ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبِی یَقُولُ: سُئِلَ أَبُومُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ وَ أَنَا عِنْدَهُ عَنِ الْخَبَرِ الَّذِی رُوِیَ عنْ آبَائِهِ «أَنَّ الْأَرْضَ لَاتَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلهِ عَلَی خَلْقِهِ إِلَی یَوْمِ الْقیَامَةِ وَ أَن منْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً» فَقَالَ: إِنَّ هَذَا حَقٌّ کمَا أَنَّ النَّهَارَ حَقٌ. فقِیلَ لَه: یَابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَنِ الْحُجَّةُ وَ الْإِمَامُ بَعْدَک؟ فَقَالَ: ابْنِی مُحَمَّدٌ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدِی منْ ماتَ وَ لَم یَعْرِفْهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً أَمَا إِنَّ لَهُ غَیْبَةً یَحَارُ فِیهَا الْجَاهِلُونَ وَ یَهْلِک فِیهَا الْمُبْطِلُونَ وَ یکذِبُ فِیهَا الْوَقَّاتُونَ ثُمَّ یَخْرُجُ فَکأَنِّی أَنْظُرُ إِلَی الْأَعْلَامِ الْبِیضِ تَخْفِقُ فَوْقَ رَأْسِهِ بِنَجَفِ الْکوفةِ (صدوق، 1405ق: 409، ح9)؛

عثمان بن سعید عمری گوید: از امام عسکری(ع) درباره روایت اهل بیت سؤال شد که «زمین تا روز قیامت از حجت خداوند خالی نخواهد شد و هرکه بمیرد و امام زمان(عج) خود را نشناسد به مرگ جاهلی از دنیا رفته.» فرمود: روایت درستی است. پرسیدند: زاده پیامبر! امام پس از شما کیست؟ فرمود: فرزندم محمد امام و حجت پس از من است. هرکه بمیرد و او را نشناسد به مرگ جاهلی مرده. او را غیبتی است که نادانان را به حیرت می اندازد و هرزه کاران را نابود می سازد و دروغ وقت گذاران را روشن خواهد نمود. او قیام خواهد کرد و گویا پرچم های سفید را بالای سر او در نجف کوفه می بینم.

سند حدیث

محمد بن ابراهیم بن اسحاق؛ شیخ صدوق از این استاد خویش روایات فراوانی در کتب مختلف خود نقل کرده است. البته شیخ صدوق دو استاد به این نام دارد که یکی را با لقب «فارسی غرائمی» و دیگری را با لقب «طالقانی» معرفی می کند. از آن جا که شیخ صدوق فقط در دو جا از لقب «فارسی غرائمی» استفاده کرده و در موارد متعددی از لقب «طالقانی» یاد کرده، معلوم می شود که محمد بن ابراهیم بن اسحاق مطلق، همان طالقانی است که معروف به مکتب هم می باشد وگرنه صدوق، او را معرفی می کرد. در مجموع با توجه به فراوانی روایات صدوق از ایشان می توان حکم به وثاقت وی کرد.

ابوعلی بن همام؛ وی محمد بن همام اسکافی از بزرگان شیعه است که روایات فراوانی از او در دست است.

یک نکته

ظاهر کلام امام عسکری(ع) که می فرماید «ابنی محمد هو...» این است که فرزند ایشان، در آن زمان به دنیا آمده یا لااقل در حد حمل بوده است. چنان چه در اصول هم بحث شده است که عناوین، ظهور در فعلیت دارند و حمل آن بر مجاز و این که در آینده چنین عنوانی محقق خواهد شد نیاز به قرینه دارد که در این روایت، قرینه ای وجود ندارد. بلکه در برخی روایات می توان شواهدی برای تقویت این ظهور پیداکرد. در زندگی نامه امام رضا(ع) روایت شده است:

بعْضُ أَصحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکیْمٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ: قَالَ لِیَ ابْنُ النَّجَاشِیِّ: منِ الْإِمامُ بعْدَ صَاحِبِک؟ فَأَشْتَهِی أَنْ تَسْأَلَهُ حَتَّی أَعْلَمَ. فَدَخَلْتُ عَلَی الرِّضَا فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ لِی: الْإِمامُ ابنِی. ثمَّ قَالَ: هَلْ یَتَجَرَّأُ أَحَدٌ أَنْ یَقُولَ ابْنِی وَ لَیْسَ لَهُ وَلَدٌ (کلینی، 1363 ش، ج1، 320، ح5)؛[16]

از بزنطی نقل شده است: ابن نجاشی از من پرسید: امام پس از رفیقت [امام رضا] کیست؟ دوست دارم از او بپرسی تا من هم بدانم. بزنطی می گوید: پیش امام رضا(ع) رفتم و ماجرا را برایش بازگو کردم. حضرت فرمود: امام پس از من فرزندم خواهد بود. سپس افزود: کسی که فرزندی ندارد جرأت دارد بگوید «فرزندم»؟!

بنابراین و با توجه به کلام امام عسکری(ع) روشن می شود که این فرزند در فرض حمل بودن هم حتماً باقی خواهد ماند. بنابر آن چه گذشت، شکی در ولادت امام زمان(عج) باقی نمی ماند. اما نباید دور از نظر داشت که بر اساس روایات ذکر شده نمی توان تاریخ مشخصی را برای ولادت امام زمان(عج) بیان کرد.

روایات تصحیح نشده

هدف از ذکر این روایات که نمونه ای از روایات تصحیح نشده منابع است، روشن شدن این نکته می باشد که بسیاری از روایات مطرح در این بحث تاریخی، تنها مبتلی به ناشناخته بودن راوی هستند نه این که راوی آنها، از افراد جاعل حدیث و معروف به دروغ پردازی باشد. ناشناخته بودن راوی هم از نظر تاریخی، اشکال به حساب نمی آید چراکه قریب به اتفاق گزارش های تاریخی و نیز گزارش های تاریخ اسلام، از همین نوع است.

نکته دوم این که اشتراک مضمون برخی از روایات این دسته، با روایات صحیح السند، باعث خواهد شد تا ناشناختگی سند آنها از اثر بیافتد و آنها نیز از زمره روایات معتبر به شمار آیند.[17]

روایت اول

حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ عَبْدِاللَّهِ الْوَرَّاقُ قالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عبْدِاللَّهِ قالَ حَدَّثَنِی مُوسَی بْنُ جَعْفَرِ بنِ وَهبٍ الْبَغْدَادِیُ أَنَّهُ خَرَجَ مِنْ أَبِی مُحَمَّدٍ تَوْقِیعٌ «زَعَمُوا أَنَّهُمْ یُرِیدُونَ قَتْلِی لِیَقْطَعُوا هَذَا النسْلَ وَ قدْ کذَّبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ قَوْلَهُمْ وَ الْحمْدُلله» (صدوق، 1405ق: 407، ح3)؛

موسی بن جعفر بغدادی گوید: نامه ای از امام عسکری(ع) به دستم رسید که «[ستمکاران] گمان داشتند که مرا می کشند تا نسل پیامبر را از میان بردارند ولی خداوند گمان آنها را باطل کرد.»

سند حدیث

علی بن عبدالله الوراق؛ از اساتید شیخ صدوق است که صدوق درباره ایشان تعبیر «رضی الله عنه» به کاربرده و هیچ توثیق صریحی برایش وجود ندارد. در بسیاری از روایات هم صدوق از او در کنار اساتید دیگرش یاد می کند که در اکثر این موارد مقرون با علی بن محمد بن حسن قزوینی است.

سعدبن عبدالله بن ابی خلف اشعری؛ در زمان خویش، شیخ و بزرگ شیعیان به شمار می آمد و در جلالت شأن ایشان تردیدی نیست. (خوئی، 1413ق: ج9، 77)

موسی بن جعفر بن وهب بغدادی؛ از صاحبان کتاب است و نکته خاص دیگری درباره او نقل نشده است. شیخ طوسی ایشان را در شمار کسانی آورده که از امامان، روایتی نقل نکرده اند. موسی از رجال کامل الزیارات است و برخی از بزرگان از او روایاتی نقل کرده اند که می تواند در کنار صاحب کتاب بودنش باعث اطمینان به وثاقت وی شود. (خوئی، 1413ق: ج20، 37)

در مجموع، چنان چه مشاهده می شود این روایت، فاصله زیادی تا اعتبار و صحت ندارد و تنها به خاطر تردیدهایی که بنابر برخی مبانی وجود دارد در روایات این بخش ذکر شد. این روایت در برخی منابع دیگر هم آمده است[18] که قرینه قطعی بر روایت شیخ صدوق است و ولادت حضرت را ثابت می کند.

روایت دوم

حدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ ماجِیلَوَیْهِ وَ محَمَّدُ بْنُ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکلِ وَ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْعَطَّارُ قَالُوا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی الْعَطَّارُ قَالَ حَدَّثَنِی إِسْحَاقُ بْنُ رِیَاحٍ الْبَصْرِیُ عَنْ أَبی جَعْفَرٍ الْعمْرِیِّ: لَمَّا وُلِدَ السَّیِّدُ قَالَ أَبومُحَمَّدٍ: ابعَثُوا إِلَی أَبِی عَمْرٍو. فَبُعِثَ إِلَیْهِ فَصَارَ إِلَیْهِ فَقَالَ لَهُ: اشْتَرِ عَشَرَةَ آلَافِ رِطْلِ خُبْزٍ وَ عَشَرَةَ آلَافِ رِطْلِ لَحْمٍ وَ فَرِّقْهُ - أَحْسَبُهُ قَالَ - عَلَی بَنِی هَاشِمٍ وَ عُقَّ عَنْهُ بِکذَا وَ کذَا شَاةً (صدوق، 1405ق: 430و431، ح6)؛

عمری گوید: وقتی امام زمان(عج) به دنیا آمد امام عسکری(ع) به دنبال من فرستاد و دستور داد مقداری نان و گوشت تهیه کنم و میان مردم و به گمانم گفت میان بنی هاشم تقسیم کنم و تعدادی گوسفند هم عقیقه نمایم.

سند حدیث

اسحاق بن ریاح (نوح، روح) بصری؛ هیچ نامی در رجال ندارد؛ گو این که از او تنها همین یک روایت در دست است. اختلاف در ضبط نام وی ناشناختگی اش را تقویت می نماید.

روایت سوم

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَی بنِ الْمتَوَکلِ قالَ حَدَّثَنِی عَبْدُاللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ الْکوفِیُ أَنَّ أَبَامُحَمَّدٍ بَعَثَ إِلَی بَعْضِ مَنْ سمَّاهُ لِی بشَاةٍ مَذْبُوحَةٍ وَ قَالَ: هَذِهِ مِنْ عَقِیقَةِ ابْنِی مُحَمَّدٍ (صدوق، 1405 ق: 432، ح10)؛

از محمدبن ابراهیم کوفی روایت شده است: امام عسکری(ع)، لاشه گوسفندی برای شخصی که نامش را برایم برد فرستاد و فرمود: این یکی از گوسفندهای عقیقه پسرم محمد است.

سند حدیث

محمدبن موسی بن المتوکل؛ ابن طاووس ادعای اجماع بر وثاقت او دارد. (ابن طاووس، بی تا: 158) آیةالله خویی بر همین اساس تردید در وثاقت ایشان نمی کند. (خوئی، 1413ق: ج18، 299)

محمدبن ابراهیم الکوفی؛ وی مشکل این سند به شمار می آید؛ چراکه هیچ توثیقی ندارد. در کافی روایتی از محمد بن ابراهیم کوفی به چشم می خورد اما آن محمد بن ابراهیم با یک واسطه از امام صادق(ع) روایت می کند و قابل تطبیق بر این راوی نیست.

روایت چهارم

>حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یحْیَی الْعطَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ النَّیْسَابُورِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْمُنْذِرِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ أَبِی الْفَتْحِ: جَاءَنِی یَوْماً فَقَالَ لِیَ: الْبِشَارَةُ، وُلِدَ الْبَارِحَةَ فِی الدَّارِ مَوْلُودٌ لِأَبِی مُحَمَّدٍ وَ أَمَرَ بِکتْمَانِهِ. قُلْتُ: وَ مَا اسْمُهُ؟ قَالَ: سمِّیَ بمُحَمَّدٍ وَ کنِّیَ بِجَعْفَر (صدوق، 1405 ق: 432، ح11)؛

راوی گوید: حمزه بن ابوالفتح پیش من آمد و بشارت ولادت امام زمان(عج) را داد و دستور داد آن را پوشیده دارم. پرسیدم: نامش چیست؟ گفت: نامش محمد است و کنیه اش ابوجعفر.

سند حدیث

حسن بن منذر و حمزة بن ابی الفتح هیچ توثیقی ندارند و غیر از این روایت هم روایت دیگری از آنها یافت نشد. البته حسن بن منذر دیگری هم در کتب رجالی یافت می شود که از اصحاب امام باقر و امام صادق(ع) به شمار آمده ولی قابل تطبیق بر راوی این حدیث نیست. حسین بن علی نیسابوری هم ناشناخته است. البته در کافی، نام شخصی بنام حسن بن علی نیسابوری در «باب فی تسمیة من رآه» ذکرشده که همین راوی است.

در متن این حدیث، کنیه امام زمان(عج) «ابوجعفر» گفته شده که می توان این مطلب را بر اساس رعایت تقیه برای حفظ جان حضرت دانست.

روایت پنجم

حَدَّثَنَا الْمُظَفَّرُ بنُ جعْفَرِ بنِ الْمُظَفَّرِ الْعَلَوِیُّ السَّمَرْقَنْدِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ کلْثُومٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ الرَّازِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسحَاقَ بنِ سعْدٍ: سَمِعْتُ أَبَامُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍ الْعَسْکرِیَّ یَقُولُ : الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِی لَمْ یخْرِجْنِی منَ الدُّنْیَا حَتَّی أَرَانِی الْخَلَفَ مِنْ بَعْدِی أَشْبَهَ النَّاسِ بِرَسُولِ اللَّهِ خَلْقاً وَ خُلْقاً یَحْفَظُهُ اللَّهُ تَبَارَک وَ تَعَالَی فی غیْبَتِهِ ثمَّ یُظْهِرُهُ فَیَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً کمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً (صدوق، 1405ق: 409، ح7؛ خزاز قمی، 1401ق: 259)؛

احمد ابن اسحاق بن سعد: از امام عسکری(ع) شنیدم که فرمود: شکر خدایی را که مرا از دنیا نبرد تا جانشینم را نشانم داد، کسی که در قیافه و اخلاق، شبیه ترین مردم به رسول الله(ص) است. خداوند متعال، نگهبان او در دوران غیبتش خواهد بود و سپس او را آشکار خواهد کرد و او نیز دنیا را همان گونه که پُر از ستم شده، آکنده از عدالت خواهد نمود.

سند حدیث

المظفر بن جعفر بن المظفر؛ از اساتید شیخ صدوق است که هیچ توثیقی درباره او ذکر نشده. صدوق نیز روایت فراوانی از او ندارد.

جعفر بن محمد بن مسعود؛ پدر ایشان از بزرگان شیعه است. جعفر تمامی کتاب های پدرش را روایت کرده و به تعبیر شیخ طوسی شخصی فاضل است. (طوسی، 1415ق: 418)

محمد بن مسعود عیاشی؛ هرچند در ابتدا اهل تسنن بود ولی بعدها به یکی از بزرگان شیعه تبدیل شد.

احمد بن علی بن کلثوم؛ او را هرچند شیخ طوسی متهم به غلو می داند ولی مرحوم کشی با تعبیر «کان من القوم مأموناً علی الحدیث» معرفی می کند. در این که منظور از «من القوم» چیست، احتمالات متعددی داده شده ولی ظاهراً در بعضی نسخه های چاپ شده کشی به جای این جمله، تعبیر «من الفقهاء» ذکر شده است. در هر حال از نظر حدیثی، معتبر و قابل اعتماد است. (خوئی، 1413ق: ج2، 181)

علی بن احمد رازی؛ او هیچ نامی در رجال ندارد و جز یک حدیث دیگر در کمال الدین، روایت دیگری او یافت نشد.

روایات رؤیت امام زمان(عج)

روایات معتبر

روایت اول

مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِاللَّهِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی جَمِیعاً عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ جعْفَرٍ الْحمْیَرِیِّ: اجْتَمَعْتُ أَنَا وَ الشَّیْخُ أَبُوعَمْرٍو رَحمَهُ اللَّه عِنْدَ أَحمَدَ بنِ إِسحَاقَ فَغَمَزَنِی أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ أَنْ أَسأَلَهُ عنِ الْخَلَفِ فَقُلْتُ لَهُ: یَا أَبَاعَمْرٍو إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَسْأَلَک عَنْ شَیْ ءٍ وَ ما أَنا بِشَاک فِیمَا أُرِیدُ أَنْ أَسْأَلَک عنْهُ فَإِنَّ اعْتِقَادِی وَ دِینِی أَن الْأَرْض لَاتَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ إِلَّا إِذَا کانَ قبْلَ یوْمِ الْقِیَامَةِ بِأَرْبَعِینَ یَوْماً فَإِذَا کانَ ذَلِک رُفِعَتِ الْحُجَّةُ وَ أُغْلِقَ بَابُ التَّوْبَةِ فَلَمْ یَک ینْفَعُ نفْساً إِیمانُها لَمْ تَکنْ آمَنَتْ منْ قبْلُ أَوْ کسبَتْ فِی إِیمانِها خیْراً فأُولَئِک أَشْرَارٌ مِنْ خَلْقِ اللَّه عزَّوَجَلَّ وَ هُمُ الَّذِینَ تَقُومُ عَلَیْهِمُ الْقِیَامَةُ وَ لَکنِّی أَحْبَبْتُ أَنْ أَزْدَادَ یَقِیناً وَ إِنَّ إِبْرَاهِیمَ سَأَلَ رَبَّهُ عزَّوَجَلَّ أَن یُرِیَهُ کیْفَ یُحْیِی الْمَوْتَی «قالَ أَوَلَم تؤْمِنْ قالَ بلی وَ لکن لِیطْمَئِنَّ قَلْبِی» وَ قَدْ أَخْبَرَنِی أَبوعَلِیٍّ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ قَالَ سَأَلْتُهُ وَ قُلْتُ «مَنْ أُعَامِلُ أَوْ عَمَّنْ آخُذُ وَ قَوْلَ مَنْ أَقْبَلُ؟» فقَالَ لَه «الْعَمْرِیُّ ثِقَتِی فَمَا أَدَّی إِلَیْک عَنِّی فعَنِّی یؤَدِّی وَ ما قالَ لَک عنِّی فَعَنِّی یَقُولُ فاسْمَعْ لَه وَ أَطِعْ فَإِنَّهُ الثِّقَةُ الْمَأْمُونُ» وَ أَخْبَرَنِی أَبُوعَلِیٍّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَامُحَمَّدٍ عَنْ مِثْلِ ذَلِک فَقَالَ لَهُ «الْعَمْرِیُّ وَ ابْنُهُ ثقَتَانِ فمَا أَدَّیا إِلَیْک عَنِّی فَعَنِّی یُؤَدِّیَانِ وَ مَا قَالا لَک فعَنِّی یقُولَانِ فاسْمَعْ لَهمَا وَ أَطعْهُمَا فإِنَّهُمَا الثِّقَتَانِ الْمَأْمُونَانِ» فَهَذَا قَوْلُ إِمَامَیْنِ قَدْ مَضَیَا فِیک. فَخَرَّ أَبُوعَمْرٍو سَاجِداً وَ بَکی ثُمَّ قَالَ: سَلْ حَاجَتَک. فَقُلْتُ لَهُ: أَنْتَ رَأَیْتَ الْخَلَفَ مِنْ بَعْدِ أَبِی مُحَمَّدٍ؟ فَقَالَ: إِی وَاللَّهِ وَ رَقَبَتُهُ مثْلُ ذَا - وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ. فَقُلْتُ لَهُ: فَبَقِیَتْ وَاحِدَةٌ. فَقَالَ لِی: هَاتِ. قُلْتُ: فَالاسْمُ؟ قَالَ: مُحَرَّمٌ عَلَیْکمْ أَنْ تَسْأَلُوا عَنْ ذَلِک وَ لَاأَقُولُ هَذَا مِنْ عِنْدِی فَلَیْسَ لِی أَنْ أُحَلِّلَ وَ لَاأُحَرِّمَ وَ لَکنْ عَنْهُ فَإِنَّ الْأَمْرَ عِنْدَ السُّلْطَانِ أَن أَبامُحَمَّدٍ مَضَی وَ لَمْ یُخَلِّفْ وَلَداً وَ قَسَّمَ مِیرَاثَهُ وَ أَخَذَهُ مَنْ لَا حَقَّ لَهُ فِیهِ وَ هُوَ ذَا عِیَالُهُ یَجُولُونَ لَیْسَ أَحَدٌ یَجْسُرُ أَنْ یَتَعَرَّفَ إِلَیْهِمْ أَوْ یُنِیلَهُمْ شَیْئاً وَ إِذَا وَقَعَ الِاسْمُ وَقَعَ الطَّلَبُ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَمْسِکوا عنْ ذَلِک. قالَ الْکلَیْنِیُّ: وَ حَدَّثَنِی شَیْخٌ مِنْ أَصْحَابِنَا ذَهَبَ عَنِّی اسْمُهُ أَنَّ أَبَاعَمْرٍو سَأَلَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ مِثْلِ هَذَا فَأَجَابَ بِمِثْلِ هَذَا (کلینی، 1363ش: ج1، 330، ح1؛ طوسی، 1411ق: 243، ح209)؛

از حمیری نقل شده است: من و نائب نخست امام زمان(عج) پیش احمد بن اسحاق بودیم. احمد بن اسحاق به من اشاره کرد تا از او درباره امام زمان(عج) جویا شوم. گفتم: اباعمرو! می خواهم درباره نکته ای از تو بپرسم که هیچ شک و تردیدی در آن ندارم چراکه عقیده و آئین من این است که هیچگاه زمین از حجت خالی نخواهد شد مگر چهل روز پیش از برپایی قیامت که حجت از زمین برداشته می شود و درب های توبه بسته می گردد و ایمان کسانی که تا آن روز ایمان نیاورده اند یا در حال ایمان شان کار خیری کاسب نشده اند، سودی به حال شان نخواهد داشت. آنها مشتی از اشرار خواهند بود که قیامت بر آنها به پا خواهد شد. ولی من دوست دارم به یقینم افزوده شود همان گونه که ابراهیم نبی وقتی از خداوند درخواست کرد زنده کردن مردگان را به وی نشان دهد، هرچند نسبت به این مسئله ایمان داشت ولی به دنبال اطمینان خاطر بود. احمد بن اسحاق هم برایم نقل کرده است که وقتی از امام هادی(ع) پرسید «با چه کسی معامله داشته باشم و از چه کسی (دستورات شما را) بگیرم و حرف که را بپذیرم؟» حضرت فرموده بود «عَمری، شخصیت مورد اعتماد من است. هرچه به تو گفت، از ناحیه من می باشد. حرف او را بپذیر و گوش به فرمان او باش که او مورد اطمینان و امانت داریش ثابت شده است.» همچنین احمد اسحاق برایم نقل کرده که مشابه این پرسش را از امام عسکری(ع) پرسیده و حضرت فرموده است «عمری و پسرش هردو مورد اطمینان هستند. هرچه به تو گفتند از جانب من است. حرف آندو را بپذیر و گوش به فرمان شان باش که هردو مورد اطمینان و امانتداری شان، ثابت شده است.» دو امام درباره تو چنین فرموده اند. ابوعمرو به سجده افتاد و گریست و سپس گفت: سؤالت را بپرس. گفتم: تو جانشین امام عسکری(ع) را دیده ای؟ گفت: آری. سپس با دستش اشاره کرده و افزود: چنین گردنی داشت. گفتم: یک پرسش دیگر. گفت: بپرس. گفتم: نامش چیست؟ گفت: سؤال از نام بر شما حرام است. این را از خودم نمی گویم، من حق حلال و حرام کردن از طرف خودم را ندارم. این فرمایش خود حضرت است. چراکه حکومت چنین گمان می کند که امام عسکری(ع) بدون فرزند از دنیا رفت، به همین دلیل است که ترکه آن حضرت را تقسیم کرد و کسانی که حقی نداشتند آن را به جیب زدند و خانواده حضرت، آواره شدند و هیچ کس حق نزدیک شدن به آنها را ندارد. در چنین شرائطی پرسش از نام حضرت، به دنبال آن حضرت افتادن را در پی دارد (و تمام برنامه ریزی ها را به هم خواهد ریخت) از خدا خود را بپوشانید و این پرسش را رها کنید.

سند حدیث

محمد بن یحیی عطار اشعری قمی؛ در زمان خویش، شیخ و بزرگ شیعیان به شمار می آمد و از افراد جلیل القدر است.

محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری؛ صاحب چندین تألیف است و با امام زمان(عج) مکاتباتی داشت. فردی ثقه است و از سرشناسان شیعه به شمار می آمد. (خوئی، 1413ق: ج17، 247)

عبدالله بن جعفر حمیری قمی؛ او نیز در زمان خود، بزرگ و سرشناس قم بود و کتب معتبری به رشته تحریر آورد که معروف ترین آنها کتاب قرب الاسناد است. (خوئی، 1413ق: ج11، 148)

روایت دیگری نیز از حمیری در دست است که حاکی از گفتگوی او با نائب دوم امام زمان(عج) در همین زمینه است ولی از آن جا که متن آن بسیار شباهت به متن روایاتی که گذشت دارد، این احتمال می رود که اشتباهی در ذکر نام نائب صورت گرفته باشد هرچند بر اساس ظاهر آن، ماجرایی دیگر به شمار می آید. روایت از این قرار است:

حَدَّثَنَا محَمَّدُ بنُ الْحسَنِ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُاللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ: قُلْتُ لِمُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ الْعَمْرِیِّ إِنی أَسأَلُک سؤَالَ إِبْرَاهِیمَ رَبَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ حِینَ قَالَ لَهُ «رَبِّ أَرِنِی کیْفَ تُحْیِ الْمَوْتی قالَ أَوَلَم تؤْمِنْ قالَ بَلی وَ لکنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبِی» فَأَخْبِرْنِی عَنْ صَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ، هَلْ رَأَیْتَهُ؟ قَالَ: نَعَمْ وَ لَهُ رَقبَةٌ مثْلُ ذِی وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَی عُنُقِهِ (صدوق، 1405ق: 435، ح3)؛

از حمیری نقل شده است: به محمد بن عثمان عمری گفتم: همان گونه که حضرت ابراهیم(ع)، علاوه بر ایمان به دنبال اطمینان خاطر بود، من نیز بر همان اساس از تو می پرسم آیا امام زمان(عج) را دیده ای؟ گفت: آری. سپس در حالی که با دستش به گردنش اشاره می کرد افزود: گردنی همانند این داشت.

سند حدیث

محمد بن الحسن بن احمد بن ولید قمی؛ در زمان خود، شیخ و رئیس و بزرگ قم بود و شخصیتی والا داشت. او از مشایخ شیخ صدوق است که در کتب خویش از ایشان، بسیار روایت دارد و حتی از برخی تعابیر شیخ صدوق، پیدا است که آراء و عقاید محمد بن حسن ولید تأثیر فراوانی بر ایشان داشته است. (خوئی، 1413ق: ج16، 219)

چند نکته

1- با توجه به این که خود احمد بن اسحاق از کسانی است که امام زمان(عج) را در خانه پدربزرگوارش مشاهده نموده (طوسی، 1417ق، ص70) این تحریک او نسبت به حمیری، برای یقین به ولادت امام زمان(عج) نیست؛ بلکه با توجه به دوران غیبت صغری و پنهان بودن حضرت از چشم عامه شیعیان، احمد به دنبال این است که آیا امام از چشم نائب هم پوشیده است یا این که ایشان، با امام امکان ارتباط دارد؟ تعبیر «هل رأیت الخلف من بعد ابی محمد» هم می تواند اشاره به همین داشته باشد به این بیان که آیا پس از درگذشت امام عسکری(ع) جانشین ایشان را دیده ای؟

2- احمد بن اسحاق از شخصیت های بسیار بزرگوار شیعه است. از این رو رفتن نائب امام، به ملاقات ایشان، بعید نیست به ویژه که احمد، ساکن قم و پیک شیعیان این منطقه به شمار می آمد.[19]

3- این روایت به مناسبت در بر داشتن توثیق صریح عمری و فرزندش که هردو نائب امام زمان(عج) بودند، در بسیاری از کتب اصولی در بحث حجیت خبر واحد، طرح و مورد استشهاد قرارگرفته است. از این رو و با توجه به وثاقت بسیار بالایی که برای عمری و فرزند ایشان از این خبر به دست می آید، این گزارش از اعتبار بسیار بالایی برخوردار می شود.

عثمان بن سعید عمری مورد اتفاق بزرگان شیعه است و هیچ اختلافی در وثاقت و اعتبار گفتار ایشان در میان بزرگان شیعه وجود ندارد و علت آن هم تعابیر بلند امام هادی و امام عسکری(ع) است که با سندهای صحیح یا حتی صحیح اعلائی به دست ما رسیده است.[20]

بنابراین هیچ شکی در اعتبار اخبار و گزارش های ایشان باقی نخواهد ماند. حتی احمد بن هلال عبرتائی که در زمان نیابت محمد بن عثمان، سر به مخالفت برداشت و کارش بنا به برخی گزارش ها، به ناصبی شدن هم کشید؛ هیچ مشکلی با عثمان بن سعید نداشت و تصریح می کرد که من منکر عثمان بن سعید نیستم. بنابراین شخصیت عثمان بن سعید، میان تمامی شیعیان، شخصیتی جاافتاده و مقبول بود و با توجه به تعابیر بلندی که دو امام بزرگوار درباره ایشان به کار برده بودند، کسی جرأت تشکیک در گفته های ایشان را نداشت چنانچه از روایت حمیری هم این مطلب روشن است. از مجموع این روایات و نیز روایات دیگری - که هرچند از نظر سند با مشکل روبروست ولی پشتوانه محکمی چون این روایات را دارد - به دست می آید که اولاً هرگونه اخبار عثمان بن سعید و فرزند او بی هیچ شکی پذیرفته و غیرقابل تشکیک است. ثانیاً نیابت عامه عثمان بن سعید در زمان امام عسکری(ع) و حتی نیابت ایشان به نص امام برای دوران پس از فوت حضرت، چنان میان شیعیان و حتی بزرگان، جاافتاده بود که به هیچ وجه نیاز به ادعا یا اثبات نیابت از سوی ایشان نداشت. از همین رو است که در گزارش های تاریخی، هیچ نشانه ای از ادعای وکالت عثمان بن سعید نسبت به امور امام زمان(عج) مشاهده نمی کنیم و بر اساس جاافتاده بودن شخصیت و نیابت گسترده ایشان، کسی جرأت تشکیک در این امر را نداشت و تمامی ادعاها به دوران پس از ایشان برگشته و از زمان نیابت فرزند وی شروع می گردد. ثالثاً عثمان بن سعید و همچنین سایر نائبان، چنان افتادگی و فروتنی داشتند که به سادگی حاضر می شدند در محضر سایر بزرگان شیعه حاضر شوند و نیز هیچ گاه با کسی درگیر نمی شدند و تمام مسائل مهم را، به ویژه درباره مبارزه با مدعیان دروغین، مستند به نامه های امام زمان(عج) می کردند.

4- این روایت، بیان جالب نائب اول امام زمان(ع)، درباره تحریم بردن نام امام زمان(عج) دارد و از آن معلوم می گردد که بردن نام آن حضرت در زمان ما هیچ گونه اشکال شرعی ندارد.

5- در پایان روایت، مرحوم کلینی سندی اضافه می کند که بر اساس آن، عثمان بن سعید از احمد بن اسحاق سؤال می کند؛ ولی با توجه به سند اول و نیز روال طبیعی ماجرا، به نظر می رسد در این سند جای عثمان بن سعید و احمدبن اسحاق جابجا شده چنان چه از روایت شیخ طوسی هم همین امر بر می آید.

روایت دوم

عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ حمْدَانَ الْقلَانِسِیِّ: قُلْتُ لِلْعَمْرِیِّ: قَدْ مَضَی أَبُومُحَمَّدٍ. فَقَالَ لِی: قَدْ مَضَی وَ لَکنْ قَدْ خَلَّفَ فِیکمْ مَنْ رَقَبَتُهُ مثْلُ هذِهِ - وَ أَشارَ بِیَدِهِ (کلینی، 1363ش: ج1، 329، ح4)؛[21]

قلانسی: به نائب نخست امام زمان(عج) گفتم: امام عسکری(ع) فوت نمود. گفت: آری ولی کسی را به عنوان جانشین، پس از خود باقی گذارد که چنین گردنی دارد - و با دستش نشانم داد.

سند حدیث

حمدان القلانسی؛ همان محمد بن احمد بن خاقان نهدی است که مرحوم کشی او را توثیق نموده است. (خوئی، 1413ق: ج15، 344)

روایت سوم

رُوِیَ عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ أَنَّهُ قَالَ: سَأَلْتُ محَمَّدَ بنَ عُثْمَانَ الْعَمْرِیَّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ فَقُلْتُ لَهُ: رَأَیْتَ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ؟ فَقَالَ: نَعَمْ وَ آخرُ عهْدِی بهِ عِنْدَ بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ وَ هُوَ یَقُولُ «اللَّهُمَّ أَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی»; (صدوق، بی تا: ج2، 520)؛[22]

حمیری گوید: از عمری پرسیدم: امام زمان(عج) را دیده ای؟ گفت: آری. آخرین بار کنار کعبه بود که به خداوند می داشت «خدایا! فرج مرا برسان».

سند حدیث

پیش از این درباره وثاقت محمد بن موسی بن متوکل سخن گفتیم. این روایت با سند صحیحی که دارد دلالت صریح بر دیده شدن امام زمان(عج) از سوی نائب دوم دارد.

محمد بن عثمان عمری، نائب دوم امام زمان(عج) است. پیش از این و در روایت اول، تعبیر صریح امام عسکری(ع) درباره ایشان و پدر بزگوارش ذکر شد. حتی از امام عسکری(ع) روایت شده که درباره ایشان فرمود: شهادت دهید که عثمان بن سعید وکیل من و پسرش محمد وکیل پسر من است. (طوسی، 1411 ق: 356، ح317) در توقیع امام زمان(عج) درباره محمد بن عثمان چنین آمده است: خداوند از او و پدرش خشنود باشد که او فرد مورد اطمینان من و نامه او نامه من است. (طوسی، 1411 ق: 362، ح326) همچنین در نامه تسلیت امام زمان(عج) به محمد بن عثمان به خاطر وفات پدرش چنین آمده است:

... از نهایت سعادت او همین بس که فرزندی همچون تو روزیش شده که جایش بنشیند. (صدوق، 1405ق: 510، ح41؛ طوسی، 1411ق: 361، ح323)

ابن اثیر در حوادث سال 305ق می نویسد:

در جمادی الاول این سال ابوجعفر محمد بن عثمان معروف به روغن فروش و عمری که رئیس امامیه بود از دنیا رفت. (ابن اثیر، 1386ق: ج8، 109)

از کسانی که به شدت با ایشان درگیر شد، احمد بن هلال عبرتائی است که به تعبیر مرحوم نجاشی از سوی امام عسکری(ع) در باره او مذمت هایی رسیده بود. (نجاشی، 1416ق: 83) به تعبیر مرحوم شیخ طوسی، وی اهل غلو و از نظر دینداری، مورد اتهام بود. (طوسی، 1417 ق: 83، ش107) شیخ صدوق از استادش محمد بن حسن ولید از سعد بن عبدالله روایت می کند که هیچ مدعی تشیعی را سراغ نداریم که به ناصبی گری رو آورده باشد جز احمد بن هلال. (صدوق، 1405ق: 76) شیخ طوسی از ابوعلی بن همام روایت می کند:

احمد بن هلال از یاران امام عسکری(ع) بود ولی وقتی شیعیان پس از رحلت امام به او گفتند حال که امام، تصریح به وکالت محمد بن عثمان کرده چرا نمی پذیری؟ پاسخ داد: من چنین چیزی نشنیده ام ولی پدرش، عثمان بن سعید را منکر نمی شوم. گفتند: دیگران که شنیده اند. گفت: هرکه شنیده خودش می داند. شیعیان هم او را لعن کردند و نامه امام درباره لعن او به دست حسین بن روح صادر شد. (طوسی، 1411ق: 399، ش374)

از این تعابیر روشن است که محمد بن عثمان وکیل بی چون و چرای امام زمان(عج) است و کلام ایشان از اعتبار کافی برخوردار است و هیچ مذمتی درباره ایشان مورد پذیرش نیست.

فهرست کسانی که در زمان محمد بن عثمان رو به ادعای نیابت نهادند بر اساس آن چه در منابع اولیه آمده عبارت است از: ابومحمد شریعی، محمد بن نصیر و محمد بن علی بن بلال. جالب این است که اکثر قریب به اتفاق کسانی که در دوره نوّاب، صاحب ادعا شدند؛ در یک روند مشترک، از انکار نایب عام امام زمان(عج) شروع می کردند ولی به آن بسنده نکرده سر از ادعاهای عجیب و غریب دیگر، مثل ادعای مقامات خاص برای امامان یا امامت یا نبوت یا حتی خدایی در می آوردند. این خود بهترین شاهد صدق درباره صحت نیابت نواب اربعه است که هیچ گاه از خط حق تعدی نکردند و حتی به هر نحو ممکن در برابر تحریفات ایجاد شده ایستادگی کرده به روشنگری و خنثی سازی فتنه می پرداختند. در این زمینه ماجرای حسین بن روح و مبارزه او با فتنه ابن ابی العزاقر، معروف به شلمغانی - که او هم از ادعای نیابت شروع کرده بود ولی کار را به ادعای الوهیت هم رساند!! - آن قدر معروف است که حتی سر از کتب اهل تسنن درآورده و آنها هم به تفصیل به آن پرداخته اند.[23]

روایات تصحیح نشده

روایت اول

>حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی الْعَطَّارُ قَالَ حَدَّثَنِی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِک الْفَزَارِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی مُعَاوِیَةُ بْنُ حُکیْمٍ وَ مُحَمَّدُ بنُ أَیوبَ بْنِ نُوحٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ الْعَمْرِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالُوا: عَرَضَ عَلَیْنَا أَبُومُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ وَ نَحْنُ فِی مَنْزِلِهِ وَ کنَّا أَرْبَعِینَ رَجُلًا فَقَالَ: هَذَا إِمَامُکمْ مِنْ بَعْدِی وَ خَلِیفَتِی عَلَیْکمْ أَطیعُوهُ وَ لَاتتَفَرَّقُوا مِنْ بَعْدِی فِی أَدْیَانِکمْ فَتَهْلِکوا أَمَا إِنَّکمْ لَاتَرَوْنَهُ بَعْدَ یَوْمِکمْ هَذَا. فَخَرَجْنَا مِنْ عِنْدِهِ فَمَا مَضَتْ إِلَّا أَیَّامٌ قَلَائِلُ حَتَّی مَضَی أَبُومُحَمَّدٍ (صدوق، 1405ق: 435، ح2)؛

عثمان بن سعید گوید: امام عسکری(ع) فرزند خود را به ما که چهل تن بودیم نشان داد و فرمود: این امام شما پس از من است. از او اطاعت کنید و متفرق نشوید که نابود خواهید شد. شما پس از امروز او را نخواهید دید. چندی بعد هم امام عسکری(ع) از دنیا رفت.

سند حدیث

محمد بن علی ماجیلویه؛ استاد شیخ صدوق است و توثیق صریح ندارد. البته می توان درباره او این مطلب را طرح کرد که صدوق علاوه بر به کاربردن تعبیر «رضی الله عنه» درباره وی، روایات متعددی از او در کتب مختلف خود اعم از فقهی و غیر فقهی نقل می کند. از این رو می توان ادعاکرد که صدوق ایشان را شخصیتی معتبر می دانسته که حجم زیادی از روایات خویش را از او نقل می کند.

محمد بن یحیی عطار؛ پیش از این درباره وی سخن گفتیم.

جعفر بن محمد بن مالک فزاری؛ هرچند او را شیخ طوسی توثیق کرده و از رجال تفسیر قمی است ولی نجاشی به شدت او را از نظر عقیده و روایت تضعیف کرده از نقل حدیث برخی از بزرگان از او ابراز تعجب می کند. ابن غضائری هم تصریح می کند که تمامی عیوب ضعفاء در او جمع است. تضعیف او از محمد بن حسن ولید و صدوق هم نقل شده است. بنابراین به توثیق ذکرشده نمی توان اعتماد نمود. (خوئی، 1413 ق: ج5، 87)

روایت دوم

عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عنِ الْحسَیْنِ وَ محَمَّدٍ ابْنَیْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِالرَّحْمَنِ الْعَبْدِیِّ مِنْ عَبْدِقَیْسٍ عنْ ضوْءِ بنِ عَلِیٍّ الْعِجْلِیِّ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ فَارِسَ سَمَّاهُ: أَتَیْتُ سَامَرَّاءَ وَ لَزِمْتُ بَابَ أَبِی مُحَمَّدٍ فدَعَانِی فدَخَلْتُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمْتُ فَقَالَ: مَا الَّذِی أَقْدَمَک؟ قُلْتُ: رَغْبَةٌ فِی خِدْمَتِک. فَقَالَ لِی: فَالْزَمِ الْبَابَ. فکنْتُ فی الدَّارِ معَ الْخَدَمِ ثُمَّ صِرْتُ أَشْتَرِی لَهُمُ الْحَوَائِجَ مِنَ السُّوقِ وَ کنْتُ أَدْخُلُ عَلَیْهِمْ مِنْ غَیْرِ إِذْن إِذَا کان فِی الدَّارِ رِجَالٌ فَدَخَلْتُ عَلَیْهِ یَوْماً وَ هُوَ فِی دَارِ الرِّجَالِ فَسَمِعْتُ حَرَکةً فِی الْبَیْتِ فنَادَانِی: مکانَک، لَاتبْرَحْ. فَلَمْ أَجْسُرْ أَنْ أَدْخُلَ وَ لَاأَخْرُجَ فَخَرَجَتْ عَلَیَّ جَارِیَةٌ مَعَهَا شَیْ ءٌ مُغَطًّی ثُمَّ نَادَانِیَ: ادْخُلْ. فدَخَلْتُ وَ نادَی الْجَارِیَةَ فَرَجَعَتْ إِلَیْهِ فَقَالَ لَهَا: اکشِفِی عَمَّا مَعَک. فَکشَفَتْ عَنْ غُلَامٍ أَبیَضَ حسَنِ الْوَجهِ وَ کشَفَ عَنْ بَطْنِهِ فَإِذَا شَعْرٌ نَابِتٌ مِنْ لَبَّتِهِ إِلَی سُرَّتِهِ أَخْضَرُ لَیْسَ بِأَسْوَدَ فَقَالَ: هَذَا صاحِبُکمْ. ثمَّ أَمرَهَا فَحَمَلَتْهُ فَمَا رَأَیْتُهُ بَعْدَ ذَلِک حَتَّی مَضَی أَبُومُحَمَّدٍ؛[24]

از مردی ایرانی نقل شده: به سامراء آمده ملازم خانه امام عسکری(ع) شدم. روزی مرا طلبید و پرسید: چرا این جا آمده ای؟ گفتم: به خاطر علاقه ای که به خدمتگزاری به شما داشتم. فرمود: خب، مسئول درب خانه باش. من هم در کنار سایر خادمان حضرت در خانه بودم و پس از مدتی مسئول خرید نیازهای خانه شدم و بی اجازه به اتاق مردانه رفت و آمد می کردم. روزی به اتاق مردانه رفتم و صدای حرکتی را شنیدم. امام عسکری(ع) مرا دستور داد سرجایم بایستم و کنیزی با چیزی سرپوشیده بیرون آمد. پیش امام رفتم و حضرت کنیز را صدازد و کنیز بازگشت و به دستور امام فرزندی را که در سبد داشت به من نشان داد... حضرت فرمود: این، امام شماست و به کنیز دستور داد او را ببرد.

سند حدیث

علی بن محمد؛ از اساتید کلینی است که با تعابیر متعددی، همچون علی بن ابی القاسم و علی بن محمد بن بندار و علی بن محمد بن عبدالله، از او یاد شده است. کلینی بیش از 530 حدیث از او روایت می کند و نجاشی هم وی را توثیق و ستایش کرده و او را نوه دختری احمد بن محمد خالد برقی می داند. (خوئی، 1413ق: ج12، 263)

حسن و محمد ابنا علی بن ابراهیم؛ منظور از این علی بن ابراهیم، صاحب تفسیر نیست. چراکه او خود از اساتید کلینی است و معقول نیست که کلینی با یک واسطه از پسران او روایت نقل کند. وی علی بن ابراهیم همدانی از وکلای امام زمان(عج) و از اصحاب امام هادی(ع) است. حسن بن علی بن ابراهیم بن محمد که در برخی روایات، حسین گفته شده، یکی از فرزندان اوست و فرزند دیگرش که شاید معروف ترین فرزندش باشد، محمد است که او هم از وکلای امام زمان(عج) بود و قاسم، فرزند محمد هم یکی دیگر از وکلای امام زمان(عج) بود. وکالت این نسل، مربوط به منطقه همدان بود. حتی ابراهیم بن محمد، پدربزرگ حسن و محمد، از وکلا به شمار آمده است. حسن توثیق خاصی ندارد ولی محمد، صاحب کتاب است و به تعبیر نجاشی کتاب نوادر بزرگی دارد. از دیگر سو محمد، جزء افراد استثنا شده از رجال نوادر الحکمة در نظر محمد بن حسن بن ولید است. این احتمال هم می رود که حسن و محمد، فرزندان علی بن ابراهیم بن موسی قرشی باشند. در این صورت، محمد همان ابوسمینه خواهد بود که گذشته از استثنای محمد بن حسن بن ولید، نجاشی تعابیر تندی درباره او به کار برده و تصریح می کند که او را احمد بن محمد بن عیسی به خاطر غلو و تندروی هایش از قم بیرون انداخت. ابن غضائری هم از او با تعبیر «کذاب غال» یاد می کند.

از تمام این ها گذشته بر اساس روایت سوم کلینی، کنیه حسن و محمد، ابوعلی و ابوعبدالله بوده حال آن که هم محمد بن علی بن ابراهیم بن موسی و هم محمد بن علی بن ابراهیم همدانی، هر دو کنیه شان ابوجعفر است. از این رو احتمال این که محمد در این روایت، یکی از این دو محمد باشد، باز تضعیف می شود و این دو برادر، افرادی ناشناخته می باشند. البته در کافی و در باب ولادت امام عسکری(ع)، نام ابوعلی محمد بن علی بن ابراهیم به چشم می خورد. بنابراین نام محمد در دو سند کافی و نام حسن، تنها در یک سند کافی مشاهده می شود.

محمد بن علی بن عبدالرحمان عبدی؛ وی نه توثیق دارد و نه از راویان معروف است. نام او ظاهراً منحصر در همین سند است.

ضوء بن علی العجلی؛ او نیز همانند محمد بن علی عبدی است. البته در برخی نقل های به جای «ضوء» «نصر» گفته شده است.

چند نکته

1- مرحوم کلینی این روایت را در سه باب کافی آورده است. در دو باب اول، این حدیث، یا آخرین حدیث است یا یکی به آخر، ولی در باب مولد الصاحب، این حدیث را در میان 31 حدیث، حدیث دوم قرار داده است. علت این کار ظاهراً این است که بیشتر روایات این باب، حاکی از ارسال نامه به امام است ولی روایت محل بحث، صریح در دیده شدن امام زمان(عج) است، ولی نظر به اشکالی که در سند آن وجود دارد در دو باب دیگر که روایات معتبرتری وجود دارد، این روایت را به آخر موکول کرده است. این امر حاکی از دقت ویژه کلینی حتی در چینش روایات ابواب است.

2- طبق نقل سوم کلینی، مرد فارسی سن امام زمان(عج) را دو سال تخمین زد. با این حساب و با احتساب تاریخ نقل حدیث که سال 279 است به نظر می رسد تاریخ ولادت امام زمان(عج) حدود سال 258 باشد. برای تقویت این تخمین می توان به روایت معتبر و معروف زراره از امام صادق(ع) مراجعه نمود. در این روایت، امام صادق(ع) به زراره فرمود:

... >یا زرارة! و هو المنتظر و هو الذی یشک فی ولادته منهم من یقول مات أبوه بلا خلف و منهم من یقول حمل و منهم من یقول إنه ولد قبل موت أبیه بسنتین و هو المنتظر غیر أن الله یحب أن یمتحن الشیعة... (کلینی، 1373ش: ج1، 337 و 342)؛[25]

زراره! او همان منتظر است که در تولد او تردید پیش می آید، برخی می گویند پدرش نسلی به جا نگذاشت و برخی می گویند جنین است و برخی می گویند دو سال پیش از فوت پدرش به دنیا آمد....

اگر بتوان کلام امام صادق(ع) را ناظر به سال ولادت امام زمان(عج) گرفت و به عبارت دیگر، کلام امام صادق(ع) را ارشاد به تاریخ صحیح ولادت دانست؛ این نقل هم یکی از معتبرترین نقل ها در تاریخ ولادت امام زمان(عج) خواهد بود.[26] روایت دیگری هم پیش از این از محمد بن علی بن بلال گذشت که می تواند ناظر به همین مطلب باشد. در آن روایت، بلالی تصریح کرد امام دو سال پیش از وفات، خبر ولادت فرزندش را به من نوشت. این که امام دو سال پیش از شهادت به محمد بن علی[27] گزارش می دهد، قرینه خوبی است که فرزند ایشان مقارن همین دوران به دنیا آمده باشد وگرنه تأخیر چهار یا سه یا دو ساله در رساندن این خبر به محمد بن علی که وکیل مورد اعتماد حضرت می باشد، چندان توجیه پذیر نیست. تکرار نامه نگاری امام نیز قرینه خوبی است که نامه اول، در نزدیک ترین فرصت به ولادت نوشته شده باشد. بنابراین می بایست سال 258 را هم در تاریخ ولادت امام زمان(عج) در نظر داشت. از تمامی اینها گذشته برخی نیز همین سال را به عنوان تاریخ ولادت امام زمان(عج) ذکر کرده اند.[28]

3- این روایت از آن جا که به نحوی شامل ستایش مرد فارسی است و راوی این ستایش هم خود اوست، نه می توان مدح موجود در روایت را نسبت به مرد فارسی پذیرفت و نه می توان نسبت به اعتبار متن آن به جرأت سخن گفت، به ویژه که از نظر سند هم با مشکلات متعدد روبرو بود. آن چه بر شدت تردید در این روایت می افزاید این که امام زمان(عج) در خفای کامل به سر می برد و این گونه اطلاع دادن یک مرد فارسی بر وجود حضرت، بعید به نظر می رسد.

روایت سوم

عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ کانَ أَسَنَّ شَیْخٍ منْ وُلْدِ رَسولِ اللَّهِ بِالْعِرَاقِ فَقَالَ: رَأَیْتُهُ بیْنَ الْمسْجِدَیْنِ وَ هُوَ غُلَامٌ (کلینی، 1363ش: ج1، 330، ح2)؛[29]

از محمد بن اسماعیل که پیرترین سید در عراق بود نقل شده است: امام زمان(عج) را در حالی که نوجوانی بود در میان دو مسجد دیدم.

سند حدیث

>محمد بن اسماعیل بن موسی بن جعفر؛ از او با تعبیر محمد بن اسماعیل بن ابراهیم و محمد بن اسماعیل علوی هم یادشده و جز یکی دو روایت درباره امام عسکری(ع) و این روایت، ظاهراً روایت دیگری از او در دست نیست هیچ شرح حال یا اظهارنظری هم درباره ایشان یافت نشد.

 

چند نکته

1- در این روایت، تصریحی به نام حضرت نیست و از ضمیر استفاده شده است ولی کسانی که با روایات مرتبط با مهدویت آشنا باشند متوجه می شوند که تعبیر از حضرت به وسیله ضمیر، یک اصطلاح در میان افراد، به ویژه معاصران دوران غیبت صغری بود. از پاره ای دیگر از روایات نیز این گونه برمی آید که در دوره ای از تاریخ از آن حضرت با تعبیر «غریم» یاد می شد.

2- منظور از «مسجدان» در این روایت، دو شهر مکه و مدینه است؛ زیرا شامل بزرگ ترین و معروف ترین مساجد در دنیای اسلام می باشند.[30]

روایت چهارم

عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکوفِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمَکفُوفِ عَنْ عَمْرٍو الْأَهْوَازِیِّ قَالَ: أَرَانِی أَبُومُحَمَّدٍ ابْنَهُ وَ قَالَ: هَذَا صَاحِبُکمْ مِنْ بعْدِی (کلینی، 1363ش: ج1، 328، ح3 و 332، ح12؛ طوسی، 1411ق: 234، ح203)؛

عمرو اهوازی گوید: امام عسکری(ع) فرزندش را به من نشان داد و فرمود: این امام شما پس از من است.

سند حدیث

هیچ یک از افراد این سند توثیق ندارند. این احتمال می رود که جعفر بن محمد کوفی، همان جعفر بن محمد بن مالک فزاری باشد که پیش تضعیف وی ذکر شد. بنابراین، سند روایت، در بهترین حالت، مهمل است.

روایت پنجم

عَلِیٌّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ أَحمَدَ بنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ أَنَّهُ قَالَ: رَأَیْتُهُ بَعْدَ مُضِیِّ أَبِی مُحَمَّدٍ حِینَ أَیْفَعَ وَ قَبَّلْتُ یَدَیْهِ وَ رَأْسَهُ (کلینی، 1363ش: ج1، 331، ح8؛ مفید، 1414ق: ج2، 353؛ طوسی، 1411ق: 268، ح232)؛

راوی گوید: امام زمان(عج) را پس از فوت امام عسکری(ع) و در حالی که نوجوانی نورس بود دیدم و دست و سرش را بوسیدم.

سند حدیث

احمد بن ابراهیم بن ادریس؛ نه تنها توثیقی ندارد، بلکه ظاهرا حدیث دیگری هم از او در دست نیست. اما پدرش ابراهیم بن ادریس از اصحاب امام هادی(ع) شمرده شده و غیر از این حدیث، یک حدیث دیگر که آن هم درباره امام زمان(عج) است، از او نقل شده است. (طوسی، 1411ق: 246، ح214؛ مسعودی، 1382ش)

روایت ششم

عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ قَیْسٍ عنْ بعْضِ جلَاوِزَةِ السَّوَادِ: شَاهَدْتُ سِیمَاءَ آنِفاً بِسُرَّمَنْ رَأَی وَ قَدْ کسَرَ بابَ الدَّارِ فخَرَجَ عَلَیْهِ وَ بِیَدِهِ طَبَرْزِینٌ فَقَالَ لَهُ: مَا تَصْنَعُ فِی دَارِی؟ فَقَالَ سِیمَاءُ: إِنَّ جَعْفَراً زَعَمَ أَنَّ أَبَاک مَضَی وَ لَا وَلَدَ لَهُ فَإِنْ کانتْ دَارَک فقَدِ انصَرَفْتُ عَنْک. فَخَرَجَ عَنِ الدَّارِ. قَالَ عَلِیُّ بْنُ قَیْسٍ: فَخَرَجَ عَلَیْنَا خادِمٌ مِنْ خَدَمِ الدَّارِ فَسَأَلْتُهُ عَنْ هَذَا الْخَبَرِ فَقَالَ لِی: مَنْ حَدَّثَک بِهَذَا؟ فَقُلْتُ لَهُ: حَدَّثَنِی بَعْضُ جَلَاوِزَةِ السَّوَادِ. فَقَالَ لِی: لَایَکادُ یخْفَی علَی الناسِ شَیْ ءٌ (کلینی، 1363ش: ج1، 331و332، ح11؛ طوسی، 1411ق: 267، ح229)؛

از یکی از سربازان نقل شده: سیماء را دیدم که درب خانه امام عسکری(ع) را شکسته بود. امام زمان با تبرزینی به دست به سوی او آمد و پرسید: در خانه من چه می کنی؟ سیماء گفت: جعفر (کذاب) گمان داشت که پدرت هیچ فرزندی از خود به جا نگذاشته؛ حال که معلوم شد خانه مال تو است از آن بیرون می روم. علی بن قیس گوید: یکی از خادمان خانه امام عسکری(ع) پیش ما آمد و در این باره از او پرسیدم. گفت: این ماجرا را چه کسی برای تو گفت؟ گفتم: از یکی از سربازان شنیدم. گفت: مثل این که هیچ چیز بر مردم مخفی نمی ماند!

سند حدیث

علی بن قیس؛ وی توثیقی ندارد و ظاهراً جز این روایت، روایت دیگری از او در دست نیست. افراد بالاتر از او چون از اهالی دربار و اهل تسنن هستند و متهم در نقل نمی باشند، حرفشان حجت و قابل اعتماد است.

آن چنان که مشاهده شد روایات صحیح درباره رؤیت امام زمان(عج) همگی به عثمان بن سعید عمری و فرزند ایشان محمد بن عثمان که نائب دوم است ختم می شود و دیگرانی که از آنها گزارش هایی در دست است افرادی ناشناخته و گمنام هستند. ولی همان گونه که گذشت در وثاقت و اعتبار نائب اول امام هیچ اختلافی میان علمای شیعه وجود ندارد. گزارش های صحیح اعلائی که از ایشان در دست است در کنار سایر گزارش هایی که گذشت و نیز در ضمن مجموعه روایاتی که درباره اثبات ولادت امام زمان(عج) ذکرشد، مجموعه ای غیرقابل خدشه و انکار را تشکیل می دهد که هیچ اهل منطقی را یارای مبارزه با آن یا با دیده اتهام نگریستن به آن نمی ماند.

روایات با دلالت ضمنی

گذشته از روایات بالا در مجموعه های مختلفی از روایات، عباراتی به کار رفته است که دلالتی ضمنی بر ولادت امام زمان(عج) از امام عسکری(ع) دارد. برخی از این مجموعه روایات عبارتند از:

روایاتی پیرامون دوازده امام که در آنها از تمامی امامان نام برده شده و تصریح به فرزندی آنها نسبت به یکدیگر شده است. این روایات، فراوان هستند که در این جا تنها به عنوان نمونه فقط به روایت لوح جابر اشاره می شود. (صدوق، 1405ق: 308، ح1 و...)

روایاتی با مضمون «التاسع من ولد الحسین» (صدوق، 1405ق: 315، ح2، و 316، روایات، 1-3 و...)

روایاتی با مضمون «الخامس من ولد التاسع» و عبارات مشابه آن (صدوق، 1405ق: 333، ح2، و 328، ح12، و 345، ح31، و 359، ح1، و 361، ح5 و...)

روایاتی از امام جواد(ع) درباره این که امام زمان(عج)، سومین فرزند از نسل ایشان است. (صدوق، 1405ق: 377، باب36، چندین روایت)

روایاتی از امام هادی(ع) درباره این که امام زمان(عج)، نوه ایشان است. (صدوق، 1405ق: 379، باب37، روایات 1 و5 و8 و9 و...)

نتیجه گیری

در پاسخ از شبهه درباره ولادت امام زمان(عج)، به بررسی پاره ای از روایات موجود در سه عنوان کلی پرداختیم. عنوان اول، شامل روایاتی بود که دلالت صریح بر ولادت امام زمان(عج) داشت. در این بخش پنج روایت معتبر و پنج روایت تصحیح نشده، طرح و بررسی سندی و دلالی شد. عنوان دوم، شامل روایاتی بود که دلالت بر رؤیت امام زمان(عج) از سوی اشخاص مختلف داشت. در این بخش، سه روایت معتبر از دو نائب نخست امام زمان(عج)، که وثاقت و اعتبار و اعتماد بر آنها اجماعی میان بزرگان شیعه از همان روزگار تا به امروز است، نقل شد و شش روایت تصحیح نشده نیز به عنوان نمونه بر آنها افزوده شد. عنوان سوم نیز به روایاتی اختصاص داشت که دلالت ضمنی بر ولادت امام زمان(عج) از امام عسکری(ع) دارند. این مجموعه روایات، نظر به حجم و فراوانی بالایی که دارند، تنها به بخشی از آنها اشاره شد. در مجموع، با توجه به آن چه گذشت، تشکیک درباره ولادت امام زمان(عج)، هیچ وجاهت علمی ندارد و آن چه گذشت، دلالتی تواتری بر ولادت آن حضرت از امام عسکری(ع) دارد.

منابع

- ابن اثیر، علی بن محمد، 630ق، الکامل، بیروت، دارصادر، 1386ق

- ---------، اللباب، بیروت، دارصادر، بی تا

- ابن خلکان، 681ق، وفیات الاعیان، بیروت، دارالثقافه، بی تا

- ابن سکیت، 244ق، ترتیب اصلاح المنطق، مشهد، انتشارات آستان قدس، اول، 1412 ق

- ابن شهرآشوب، 588ق، مناقب آل ابی طالب، نجف اشرف، المکتبة الحیدریه، 1367ق

- ابن طاووس، علی بن موسی، 664ق، جمال الاسبوع، بی جا، مؤسسة الآفاق، اول، 1371ش

- -----------، فلاح السائل، بی جا، بی نا، بی تا

- ابن کثیر، اسماعیل، 774ق، البدایةوالنهایه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، اول، 1408ق

- ابن ندیم، 438ق، فهرست، بی جا، بی نا، بی تا

- اربلی، ابن ابی الفتح، 693 ق، کشف الغمه، بیروت، دارالاضواء، دوم، 1405ق

- حلبی، ابوالصلاح، 447ق، تقریب المعارف، بی جا، بی نا، 1417 ق

- حموی، یاقوت بن عبدالله، 626ق، معجم البلدان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا

- خزاز قمی، علی بن محمد، 400 ق، کفایةالاثر، قم، انتشارات بیدار، 1401ق

- خوئی، سیدابوالقاسم، 1411ق، معجم رجال الحدیث، بی جا، بی نا، پنجم، 1413 ق

- ذهبی، محمد بن احمد، 748ق، تاریخ الاسلام، بیروت، دارالکتاب العربی، اول، 1407 ق

- ----------، سیراعلام النبلاء، بیروت، مؤسسة الرساله، نهم، 1413 ق

- راوندی، قطب الدین، 573ق، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسة الامام المهدی، اول، 1409ق

- زبیدی، محمدمرتضی، 1205ق، تاج العروس، بیروت، دارالفکر، 1414 ق

- شریف مرتضی، 413ق، الفصول المختارة، بیروت، دارالمفید، دوم، 1414ق

- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، 548ق، الملل والنحل، بیروت، دارالمعرفه، بی تا

- صدوق، محمد بن علی بن حسین، 381 ق، کمال الدین، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1405 ق

-  --------، من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، دوم، بی تا

- صفار، محمد بن حسن، 290ق، بصائر الدرجات، تهران، انتشارات اعلمی، 1404ق

- صفدی، 764 ق، الوافی بالوفیات، بیروت، دار احیاء التراث، 1420 ق

- طبرسی، فضل بن حسن، 548 ق، اعلام الوری، قم، مؤسسة آل البیت(، اول، 1417ق

- طبری، محمد بن جریر، ق4، دلائل الامامة، قم، مؤسسة البعثه، اول، 1413ق

-  ---------، نوادر المعجزات، قم، مؤسسة الامام المهدی، اول، 1410 ق

- طوسی، ابن حمزه، 560ق، الثاقب فی المناقب، قم، مؤسسه انصاریان، دوم، 1412ق

- طوسی، محمد بن حسن، 460ق، اختیار معرفة الرجال، قم، مؤسسة آل البیت (، 1404 ق

-  -----------، رجال، بی جا، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، 1415 ق

-  -----------، الفهرست، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، 1417ق

- ------------، عدة الاصول، قم، ستاره، اول، 1417ق

- ------------، الغیبة، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، اول، 1411ق

- طهرانی، آقابزرگ، 1389ق، الذریعة، بیروت، دارالاضواء، سوم، 1403ق

- عاملی، ابن حاتم، 664ق، الدر النظیم، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی تا

- عاملی، شیخ حر، 1104ق، اثبات الهداة، بی جا، مطبعة علمیة، 1425ق

- -----------، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، دوم، 1414ق

- عاملی، علی بن یونس، 877ق، الصراط المستقیم، المکتبة المرتضویه، اول، 1384ق

- قمی، علی بن ابراهیم، 329ق، تفسیر، قم، مؤسسة دارالکتاب، سوم، 1404ق

- کاتب بغدادی، 322ق، تاریخ الائمه، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1406 ق

- کلینی، محمد بن یعقوب، 329ق، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، پنجم، 1363ش

- ماحوزی، 1121ق، الاربعین، قم، انتشارات امیر، اول، 1417ق

- مجلسی، محمدباقر، 1111ق، بحارالانوار، بیروت، مؤسسةالوفاء، دوم، 1403ق

- ------------، مرآة العقول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چهارم، 1379ش

- مسعودی، علی بن الحسین، 346ق، اثبات الوصیه، قم، انتشارات انصاریان، دوم، 1382ش

- ------------، مروج الذهب، بیروت، مؤسسة الاعلمی، اول، 1421 ق

- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، 413ق، الارشاد، بیروت، دارالمفید، دوم، 1414ق

- نجاشی، احمد بن علی، 450ق، رجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، پنجم، 1416ق

- نعمانی، محمد بن ابراهیم، 380ق، الغیبة، قم، مهر، اول، 1422ق

- نوبختی، حسین بن موسی، فرق الشیعه، مکتبه فقیه، چهارم، 1388ق

- مجله تراثنا، قم، مؤسسة آل البیت(ع)

پی نوشت ها

[1] به عنوان نمونه: مرحوم شیخ مفید در شمار فرقه هایی که پس از شهادت امام عسکری(ع) به وجود آمد، درباره اولین فرقه می نویسد: «قال الجمهور منهم بإمامة ابنه القائم المنتظر(عج) و أثبتوا ولادته و صحّحوا النص علیه و قالوا هو سمی رسول الله(ص) و مهدی الأنام و اعتقدوا أن له غیبتین إحداهما أطول من الأخری و الأولی منهما هی القصری و له فیها الأبواب و السفراء و رووا عن جماعة من شیوخهم و ثقاتهم أن أبامحمد الحسن أظهره لهم و أراهم شخصه و اختلفوا فی سنه عند وفاة أبیه...» (الفصول المختارة، 318). مسعودی(م346) در شرح حال امام عسکری(ع) می نویسد: «;و هو ابو المهدی المنتظر و الامام الثانی عشر عند القطعیة من الامامیة و هم جمهور الشیعة و قد تنازع هؤلاء فی المنتظر من آل النبی بعد وفاة الحسن بن علی و افترقوا علی عشرین فرقة»; (مروج الذهب، ج4، 112). ابن حزم (م456) هم می نویسد: و قالت القطعیة من الامامیة من الرافضة کلهم و هم جمهور الشیعة و منهم المتکلّمون و النظّارون و العدد العظیم... [که امام زمان(عج) زنده است و وجود دارد]. (الفصل، ج4، 38) عبدالقاهر بغدادی(م ق5) در بیان فرقه قطیعیه، هیچ اشاره ای به فرقه های پس از امام عسکری(ع) نمی کند و گویا متسالم علیه میان شیعیان می گیرد که امام زمان(عج) وجود دارد. (الفرق بین الفرق، 47) ابن خلدون(م808) پس از ذکر برخی از فرقه های شیعیان و از جمله امامیه (که منظورش همان اثناعشری ها است) می نویسد: و فی کل واحدة من هذه المقالات للشیعة اختلاف کثیر إلا أن هذه أشهر مذاهبهم. (العبر ودیوان المبتدأوالخبر، ج1، 201)

[2] همچنین: الغیبه نعمانی، ص173 [از کلینی]؛ کمال الدین، 370، باب35، ح1 [محمد بن الحسن بن أحمد بن الولید قال حدثنا محمد بن الحسن الصفار عن یعقوب بن یزید عن أیوب بن نوح]؛ تقریب المعارف، 431 [رووا عن ایوب بن نوح].

[3] برای نمونه ر. ک: الکافی، ج1، 342؛ الغیبه نعمانی، 172و173(چند روایت)؛ تقریب المعارف، 432.

[4] صاحب کتاب المقالات و الفرق در صفحه 105 این کتاب می نویسد:... و قد رویت الاخبار الکثیرة الصحیحة ان القائم تخفی علی الناس ولادته و یخمل ذکره و لایعرف اسمه و لایعلم مکانه.... نیز ر. ک: فرق الشیعه نوبختی(م قبل از300)نکته دیگری که از آن نیز نباید غافل شد این که با مراجعه به کتب فقهی شیعه و اهل تسنن روشن می شود که در موارد بسیاری، صاحبان کتب، ادعای تواتر خبر را در جایی به کار می برند که تواتر اصطلاحی (که در هر طبقه از روات، افراد متعددی وجود داشته باشند) وجود ندارد. از این جا به دست می آید که تواتر هم از مفاهیمی است که به حقیقت خود باقی نمانده و در عمل، سر از مفهومی دیگر درآورده که همان کثرت روایات است هرچند در هر طبقه، راویان متعدد وجود نداشته باشند.

[5] امام یکبار در زمان معتز عباسی، که امام هادی(ع) را به شهادت رسانده بود، به زندان رفت. (برای مطالب مختلفی که پیرامون این زندان نقل شده ر. ک: الغیبه شیخ طوسی، 237؛ الخرائج والجرائح، ج2، 682و683؛ کشف الغمه، ج3، 222و223؛ الصراط المستقیم، ج2، 209؛ مناقب الطاهرین، ج2، 852و853؛ الدرالنظیم، 742و743؛ الثاقب، 577و578؛ اثبات الهداة، ج6، 313-315؛ اعلام الوری، ج2، 141؛ و... همچنین معتز به سعید بن صالح حاجب دستور داده بود در مسیر خود به سمت کوفه امام را هم با خود ببرد و در قصر ابی هبیره به شهادت برساند. (ر. ک: الغیبه شیخ طوسی، 208؛ الخرائج والجرائح، ج1، 451؛ دلائل الامامه، 427؛ اثبات الهداة، ج6، 307؛ مناقب الطاهرین، ج2، 870. نیز ر. ک: مهج الدعوات؛ اثبات الوصیه، 248) این زندان در برخی منابع، به گونه ای قابل تأمل نقل شده است. (ر. ک: الکافی، باب «مولد ابی محمد»، ح8؛ ارشاد شیخ مفید، ج2، 325؛ و...)زندان دوم امام در زمان مهتدی بود که در منابع اهل تسنن، به عدالت و انواع صفات پسندیده ستوده شده! ماجرای این زندان را می توان در این منابع یافت: الغیبه شیخ طوسی، 205؛ الخرائج و الجرائح، ج1، 431؛ اثبات الوصیة، 253؛ مناقب آل ابی طالب(ع)  ج4، 463- نیز برای رفتار ستمکارانه مهتدی با امام و شیعیان ر. ک: الکافی، ج1، 510، ح16؛ ارشاد شیخ مفید، ج2، 333؛ اثبات الوصیه، 250؛ کشف الغمه، ج3، 204؛ و... نیز ر. ک: مناقب آل ابی طالب، ج4، 469- امام در زمان معتمد هم به زندان رفت و این بار بیش از یکبار! برای زندان های مختلف امام در این دوران ر. ک: الخرائج والجرائح، ج1، 441و442؛ کشف الغمه، ج3، 219؛ مناقب آل ابی طالب، ج4، 458؛ جواهرالعقدین، ج2، 300و301؛ و.... نیز ر. ک: الکافی، ج1، 513، ح26؛ ارشاد، ج2، 334و335؛ الخرائج و الجرائح، ج1، 437؛ مناقب آل ابی طالب، ج4، 462؛ و.... در برخی مدارک هم به اصل زندانی شدن امام اشاره رفته است؛ مثل: اختیار معرفة الرجال، ج2، 817، ش1023به بعد [شرح حال فضل بن شاذان]. برای تفصیل این ماجراها و بررسی متن آنها ر. ک کتاب: زندگانی امام عسکری(ع) به قلم نگارنده مقاله. آن چه در این راستا مهم است تذکر چند نکته است: الف) زندانی شدن مکرر امام در زمان تمامی حاکمان معاصر خویش (که در هیچ امام دیگری سابقه ندارد) و همچنین تلاش برای شهید کردن امام در حالی که تحت سلطه حکومت و زیر نظر مأموران حکومتی به سر می برد، ارتباط مستقیم با ولادت امام زمان(عج) دارد. ب) خود امام چنان چه پس از این ذکر خواهد شد، تصریح می نماید: این ستمکاران به دنبال کشتن من هستند تا این نسل، بریده شود. این مطلب حاکی از آن است که طاغوت های زمان، از احادیث دوازده امام و نیز این که حکومت ستمکاران به دست مهدی(عج) از نسل فاطمه (ع) (که طبق روایات دوازده امام، دوازدهمین امام می باشد) پایان خواهد یافت، اطلاع کامل داشتند و سعی تمام در جلوگیری از آن داشتند.

[6] مختصر اثبات الرجعة [چاپ شده در مجله تراثنا، ج15]، ح11- [در ادامه این روایت اضافه شده است: فسئل محمد بن علی بن حمزة عن أمه فقال: أمه ملیکة التی یقال لها فی بعض الأیام سوسن و فی بعضها ریحانة و کان صقیل و نرجس أیضا من أسمائها]؛ اثبات الهداة، ج3، 570 [از اثبات الرجعه فضل بن شاذان] نسخه ای از مختصر اثبات الرجعه نزد شیخ حر عاملی موجود بوده که خود ایشان در پایان آن این گونه نوشته است «هذا ما وجدناه منقولا من رسالة اثبات الرجعة للفضل بن شاذان بخط بعض فضلاء المحدثین» این نسخه در فهرست کتب خطی کتابخانه آیةالله حکیم در نجف اشرف موجود است. و نسخه ای که در مجله تراثنا این حدیث از آن نقل شده رونوشتی از نسخه موجود در کتابخانه آستان قدس است. (نیز ر. ک: الذریعة، عناوین «منتخب اثبات الرجعه» و «مختصر الغیبه»)

[7] به عنوان نمونه ر. ک: رجال نجاشی، 340، ش840؛ الفهرست شیخ طوسی، 197، ش563؛ و...

[8] همچنین: ارشاد شیخ مفید، ج2، 348 [به سندش از کلینی]؛ الغیبه شیخ طوسی، 232، ح199 [از ابوهاشم جعفری]؛ تقریب المعارف، 426 [رووا عن عدة طرق عن ابی هاشم الجعفری... ]

[9] همچنین: الغیبه نعمانی، ص194(از کلینی)؛ تقریب المعارف، ص431 [رووا عن علی بن ابی حمزه عن ابی عبدالله... المنزل طیبة. ] سند مرحوم کلینی به نظر تحقیقی، موثق است. هرچند علی بن ابی حمزه جای بحث دارد ولی با توجه به کلام شیخ طوسی که تصریح دارد «عالمان شیعه به خاطر وثاقت برخی از منحرفان به روایات آنها عمل می کردند، از جمله علی بن ابی حمزه» (عدةالاصول، ج1، ص150) و اینکه نسبت دروغگویی که حسن بن علی بن فضال مطرح کرده، مربوط به فرزند وی، حسن بن علی بن ابی حمزه است نه خود وی؛ وثاقت او ثابت می شود. علی بن ابی حمزه همچنین از رجال تفسیر قمی و کامل الزیارات هم هست. (نیز ر. ک: معجم رجال الحدیث، ج12، ص234) درهرحال این روایت، با اندکی تفاوت هم نقل شده است: احمد بن ادریس عن علی بن محمد عن الفضل بن شاذان النیشابوری عن عبدالرحمان بن أبی نجران عن علی بن أبی حمزة [عن أبی بصیر] عن أبی جعفر: لابد لصاحب هذا الامر من عزلة و لابد فی عزلته من قوة و ما بثلاثین من وحشة و نعم المنزل طیبة. (الغیبه شیخ طوسی، 162، ح129)

[10] سند شیخ به روایات سعد بن عبدالله، صحیح است. (ر. ک: معجم رجال الحدیث، ج9، 77به بعد). این روایت، همچنین دلالت صریح بر ولادت امام زمان در سال 256 به بعد دارد و چه بسا به مقتضای جمع با روایاتی که پس از این درباره اثبات ولادت حضرت در سال 258 خواهد آمد، به دست آید که منظور امام از «سأرزق» در همان سال نبوده. درهرحال شیخ طوسی گزارش مفصل تری از این حبس را در (ص227، ح194) آورده است.

[12] همچنین: الغیبه شیخ طوسی، 231 (از کلینی)؛ ارشاد، ج2، 349 [از جعفر بن محمد بن قولویه از کلینی به همان سند و متن]؛ کمال الدین، 430، باب42 «ما روی فی میلاد القائم..»، ح3 [حدثنا جعفر بن محمد بن مسرور قال حدثنا حسین بن محمد بن عامر عن معلی بن محمد البصری]؛ تقریب المعارف، 426 [رووا من عدّة طرق عن احمد بن محمد بن عبدالله] با توجه به سایر سندها، مشخص می شود که نام احمد بن محمد بن عبدالله از سند شیخ صدوق افتاده است.

[13] تعبیر علی بن ابراهیم این گونه است «و نحن ذاکرون و مخبرون بما ینتهی الینا و رواه مشایخنا و ثقاتنا عن الذین فرض اللّه طاعتهم و اوجب ولایتهم و لایقبل عمل الا بهم و هم الذین وصفهم الله و فرض سؤالهم و الأخذ منهم.» (تفسیر قمی، ج1، 4) درباره میزان دلالت کلام علی بن ابراهیم قمی ر. ک: وسائل الشیعه، ج30؛ معجم رجال الحدیث، ج1، 49؛ و برخی کتب رجالی دیگر.

[14] «فصل فیما ذکر فی بیان عمره» قد بینا بالأخبار الصحیحة بأن مولد صاحب الزمان کان فی سنة ست و خمسین و مأتین و أن أباه مات فی سنة ستین فکانت له حینئذ أربع سنین فیکون عمره إلی حین خروجه ما یقتضیه الحساب و لاینافی ذلک الاخبار التی رویت فی مقدار سنه مختلفة الألفاظ. (الغیبه، 419)

[15] ر. ک: دلائل الامامة، 428؛ کشف الغمة، ج3، 207؛ الثاقب فی المناقب، باب14، ف3، ح9؛ نوادرالمعجزات، 190.

[16] همچنین: ارشاد، ج2، 277 [از کلینی (ره) و لم یکن ولد ابوجعفر فلم تمض الایام حتی ولد]؛ الغیبه شیخ طوسی، 72.

[17] در اصطلاح حدیثی به چنین روایاتی «صحیح بغیره» گفته می شود. یعنی روایاتی که به وسیله سندهای دیگری، حکم روایت صحیح را پیدا می کنند.

[18] و روی محمد بن یعقوب الکلینی رفعه: قال أبومحمد حین ولد الحجة: زعم الظلمة أنهم یقتلوننی لیقطعوا هذا النسل. فکیف رأوا قدرة الله؟! و سماه المؤمل. (الغیبه شیخ طوسی، 186 و 231)

[19] هرچند در نقل دیگری اینگونه می خوانیم: أبی و محمد بن الحسن قالا حدثنا عبدالله بن جعفر الحمیری: کنت مع أحمد بن إسحاق عند العمری فقلت للعمری: إنی أسألک عن مسألة کما قال الله فی قصة إبراهیم «أولم تؤمن قال بلی و لکن لیطمئن قلبی» هل رأیت صاحبی؟ فقال لی: نعم و له عنق مثل ذی - و أومأ بیدیه جمیعا إلی عنقه. قلت: فالاسم؟ قال: إیاک أن تبحث عن هذا فان عند القوم أن هذا النسل قد انقطع. (کمال الدین، ص441، باب43، ح14) ولی این تفاوت، مهم نیست چراکه تفاوت در نقل، امری عادی و حتی می توان گفت اجتناب ناپذیر است.

[20] غیر روایتی که ذکر شد به دو روایت دیگر نیز می توان اشاره نمود: الف) أخبرنی جماعة عن أبی محمد هارون بن موسی عن أبی علی محمد بن همام الإسکافی قال حدثنا عبدالله بن جعفر الحمیری قال حدثنا احمد بن إسحاق بن سعد القمی: دخلت علی أبی الحسن علی بن محمد فی یوم من الأیام فقلت: یا سیدی! أنا أغیب و أشهد و لایتهیأ لی الوصول إلیک إذا شهدت فی کل وقت فقول من نقبل و أمر من نمتثل؟ فقال لی: هذا أبوعمرو الثقة الأمین ما قاله لکم فعنی یقوله و ما أداه إلیکم فعنی یؤدیه. فلما مضی أبوالحسن وصلت إلی أبی محمد ابنه الحسن العسکری ذات یوم فقلت له مثل قولی لأبیه فقال لی: هذا أبوعمرو الثقة الأمین ثقة الماضی و ثقتی فی المحیا و الممات فما قاله لکم فعنی یقوله و ما أدی إلیکم فعنی یؤدیه. قال أبومحمد هارون قال أبوعلی قال أبوالعباس الحمیری: فکنا کثیرا ما نتذاکر هذا القول و نتواصف جلالة محل أبی عمرو. (الغیبه شیخ طوسی، ص354، ح315) سند این حدیث، صحیح اعلائی است. ب) در نامه امام عسکری (ع) به اسماعیل بن اسحاق این چنین آمده است:... فلاتخرجن من البلد حتی تلقی العمری رضی الله عنه برضائی عنه فتسلم علیه و تعرفه و یعرفک فإنه الطاهر الأمین العفیف القریب منا و إلینا فکل ما یحمل إلینا من شیئ من النواحی فإلیه یصیر آخر أمره لیوصل ذلک إلینا و الحمد لله کثیرا. (اختیارمعرفةالرجال، ج2، 844، ش1088)

[21] همچنین: ارشاد شیخ مفید، ج2، 348 [به سندش از کلینی از عثمان بن سعید عمری: مضی أبومحمد و خلف ولدا له)؛ ج2، 352 [از کلینی مثل کافی]

[22] همچنین: کمال الدین، 440، باب43، ح9 [حدثنا محمد بن موسی بن المتوکل قال حدثنا عبدالله بن جعفر الحمیری] وح10؛ الغیبه شیخ طوسی: 251، ح222 [از صدوق].

[23] ر. ک: سیراعلام النبلاء، ج14، 566، ش325 [از حسین بن روح با تعبیر «رأس الشیعة الملقب بالباب الی صاحب الزمان» یاد می کند]، وج 15، 222، ش85 [در شرح حال حسین بن روح با تعبیر«کبیر الامامیه... وکانت الامامیة تبذل له الأموال و له تلطف فی الذب عنه و عبارات بلیغة تدل علی فصاحته وکمال عقله وکان مفتی الرافضة و قدوتهم و له جلالة عجیبة و هو الذی ردّ علی الشلمغانی لما علم انحلاله»]؛ الکامل فی التاریخ، ج8، 290، حوادث سال322 [با تعبیر «ابن ابی القراقر» ولی در اللباب، ج2، 206 با تعبیر «ابن ابی العزاقر» از او یاد می کند]؛ وفیات الاعیان، ج2، 155 [به نقل از استاد خودش یعنی ابن اثیر]؛ تاریخ الاسلام، ج24، 116 [عنوان «شلمغانی»]، وج24، 191 [عنوان «حسین بن روح» وی حسین را با عباراتی شبیه آنچه در سیر اعلام النبلاء نقل شد، می ستاید]؛ الوافی بالوفیات، ج4، 81؛ نیز ر. ک: الفهرست ابن ندیم، 225 [شرح حال ابوسهل نوبختی]. ابن کثیر هم هرچند ماجرای شلمغانی را ذکر می کند ولی به صلاح نمی بیند اشاره ای به دخالت حسین بن روح در رسوایی او کند!! (البدایةوالنهایه، ج11، 203)

[24] الکافی، ج1، 329، باب «الاشارة و النص الی صاحب الدار»، ح6- کلینی همین حدیث را در ص332، باب «فی تسمیة من رآه»، ح14 با این تغییر سندی نقل می کند: علی بن محمد عن محمد و الحسن ابنی علی بن إبراهیم أنهما حدثاه فی سنة تسع و سبعین و مأتین عن محمد بن عبدالرحمن العبدی عن ضوء بن علی العجلی عن رجل من أهل فارس سماه... نقل مفصل تری از این حدیث را می توان در این منابع دید: الکافی، ج1، 515، باب «مولد الصاحب»، ح2؛ کمال الدین، 436، باب 43، ح4؛ الغیبه شیخ طوسی، 233 [از کلینی].

[25] همچنین: کمال الدین، 342، باب33، ح24و32؛ الغیبه شیخ طوسی، 334، ح279؛ تقریب المعارف، 429؛ جمال الاسبوع، 314 [از کلینی].

[26] ممکن است اشکال شود که نعمانی همین روایت را به سند خود از کلینی نقل کرده است ولی در آن به جای عبارت «بسنتین»، عبارت «بسنین» مشاهده می شود. (الغیبه نعمانی، 166) پاسخ این است که در خود نقل نعمانی، نسخه بدل «بسنتین» به چشم می خورد، گذشته از آن که منابع دیگری که این روایت را از کلینی نقل کرده اند از عبارت «بسنتین» استفاده کرده اند. نکته مهم دیگری که نباید مورد غفلت قرار گیرد این که در برخی نقل های این حدیث، فرقه ای دیگر هم اضافه شده است: «و هو الذی یشک الناس فی ولادته. منهم من یقول هو حمل و منهم من یقول هو غائب و منهم من یقول ما ولد و منهم من یقول ولد قبل وفاة أبیه بسنتین»; (کمال الدین، 342، ح24؛ الغیبه شیخ طوسی، 334؛ الغیبه نعمانی، 170) با توجه به این که امام این فرقه ها را درباره ولادت امام طرح می کند، معلوم می شود این مدعیان غیبت هم ادعای شان در رابطه با ولادت است. با مراجعه به فرقه هایی که در کتب ملل و نحل مثل الفصول المختاره شیخ مفید و نیز فرق الشیعه نوبختی ذکر شده، به دو فرقه با قابلیت تطبیق بر کلام امام صادق (ع) بر می خوریم. یکی فرقه ای که امام زمان(عج) را حملی می دانند که هنوز به دنیا نیامده و هرگاه به دنیا آمد، آشکار خواهد شد! و دیگری فرقه ای که عقیده دارند امام زمان(عج) فوت کرده و در آخرالزمان دوباره به دنیا خواهد آمد. با این حساب روشن است که منظور امام صادق(ع) از ذکر غیبت در شمار فرقه ها، اشاره به مذهب حق نیست. البته این عبارت در نقل حلبی این گونه آمده است: «;فمنهم من یقول مات أبوه و لاخلف له و منهم من یقول مات أبوه و هو حمل و منهم من یقول هو غائب قد ولد قبل موت أبیه بسنتین و هو المنتظر»; (تقریب المعارف، 429) که با آن چه گفته شد کاملاً سازگار است.

[27] با مراجعه به شرح محمد بن علی بن بلال روشن می شود هرچند وی بعدها منحرف شد و به جمع مرتدین پیوست ولی در دوران امام عسکری(ع) از ثقات آن حضرت بود و حتی در نامه امام عسکری(ع) درباره بلالی (که ظاهراً اشاره به همین شخص است) این گونه تعبیر شده: «;فانه الثقة المأمون العارف بما یجب علیه». (اختیارمعرفةالرجال، ج2، 847) بلکه از برخی گزارش ها مثل گزارش رجوع حسین بن روح به وی (معجم رجال الحدیث، ج17، 332) معلوم می شود بلالی در میان شیعیان هم دارای مرجعیتی بوده است.

[28] ر. ک: تاریخ الائمه کاتب بغدادی(که در قرن سوم و چهارم می زیسته و ظاهرا شاگرد طبری مورخ بوده و تلعکبری هم شاگرد اوست)؛ وفیات الاعیان از تاریخ میافارقین ابن الازرق؛ الدرالنظیم [با تعبیر «قیل»]؛ کشف الغمه [از مطالب السئول ابن طلحه]؛ الملل و النحل شهرستانی؛ و...

[29] همچنین: ارشاد شیخ مفید، ج2، 351 [به سندش از کلینی]؛ الغیبه شیخ طوسی، 268، ح230 [از کلینی]

[30] ر. ک: معجم البلدان، عنوان «المسجدان»؛ ترتیب اصلاح المنطق ابن سکیت، «حرف المیم»؛ تاج العروس، «المسجدان»؛ و...

اشتراک گذاری


مطالب مرتبط

شعر برای میلاد حضرت معصومه

تو مسیحا زاده اما دختر موسی شدیمریم قدیسه ی ذریه ی طاها شدی

شعرمیلاد امام رضا

باز در عرش خدا ولوله بر پا شده استدری از عرش به سمت دل ما وا شده است

فخر ایرانیان/ میلاد امام سجاد علیه السلام

گفتن از انسان هایی که رنگ خدایی گرفته و لقب خلیفة اللهی را زینت بخش خود کرده اند، کاری بس دشوار است؛ چرا که آنانْ آسمانی اند و ما زمینی، آنان افلاکی اند و ما خاکی و دستانِ خاکیِ زمینیان به اندیشه آسمانی افلاکیان راه نیافتنی است. اگرچه

طلوع زیباترین فجر

طلوع فجر روز جمعه 17 ربیع الاول سال 571 میلادى و چهل سال قبل از بعثت بود که سرزمین مكه نور باران گشت. بیاییم به وقایع نزدیک میلاد نخستین معصوم نظری بیفکنیم.

نوری به پهنه عرش

وقتی کنار اسم خودت لا گذاشتی قبلش هزار مرتبه الاّ گذاشتی

آموزگاری برای همه

امام صادق علیه‌السلام به حدی بزرگ است که بزرگان و علمای هر یک از علوم از تاریخ و ادب گرفته تا فقه، منطق، تفسیر، کلام و ... هر کدام در حد خود می‌توانند از این دریای با عظمت بچشند و کسی نمی‌تواند همه ویژگی‌های این شخصیت عظیم انسانیت را بازگو کند.

شعر میلاد امام حسن عسکری

لشکر شادی گرفت ملک جهان را کرد مسخّر همه کون و مکان را

منم زینب کسی چون من نباشد

راه دهید. کاروان خسته‌ای از راه می ‌رسد. کاروان خسته ای از بازماندگان حسین علیه السلام. کاروانی از ققنوس ‌های پرشکسته ‌ی حسین علیه السلام. آبی هم اگر گوشه کناری پیدا شد؛ آب هم بیاورید. بر این خاکِ تفتیده آب بپاشید، بل‌که قدری پای این دخترهای کوچک التیام پیدا کند. اگر هم آبی نیست، اشکالی ندارد. دیگر این پاها به مغیلان‌ کربلا عادت کرده است...

اشعار میلاد حضرت زینب (س)

عاشق شدیم وعاشق حیران ماشدند قومی اسیر زلف پریشان ما شدند

مولودى پرخير و بركت

در خانواده امام رضا - عليه السلام - و در محافل شيعه، از حضرت جواد - عليه السلام -، به عنوان مولودى پرخير و بركت ياد مى‏شد. چنانكه «ابو يحياى صنعانى» مى‏گويد:

ولادت پیشوای فضیلت و کرامت

پیشوایان معصوم (ع)، مصداق تمام زیبایی های اخلاقی و الگوی جاودانه پاکی و انسانیتند. امام حسین ـ علیه السلام ـ سبط پیامبر، فرزند دختر رسول خدا(ص) و علی مرتضی (ع)، نیز مظهر شجاعت و الگوی فروتنی و تسلیم به درگاه ایزدی است.

میلاد حضرت زین العابدین امام سجّاد (ع)

«خداوند متعال او را سید عابدان و زینت دوستان خدا خوانده است. گویی هم اینک او را می بینم که در روز قیامت در بین صف ها شاد و سربلند و خرامان در رفت و آمد است».

عصاره حسنین

ای لیل قدر تشنه راز و نیاز تو قبله سزاست غبطه خورد بر نماز تو

میلاد حضرت عبد العظیم حسنی سلام الله

عبدالعظیم حسنی, علیه السّلامایران، این سرزمین پرگهر بر خود می بالد که در دل خود، یادگارانی از نوادگان پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم و اولاد امام علی علیه السّلام دارد که مزارشان، مرکز شیفتگان و زائران کوی ولاست.

ویژگیهای حضرت معصومه (س)

تعداد امامزادگان شایسته تعظیم و تجلیل در «دار الایمان قم »که بر فراز قبور مطهرشان گنبد و سایبان هست به چهارصد نفرمی رسد.

از فاطمه ای که معصومه بود

تاریخ چشم به راه فاطمه ای دیگر است. انتظار به سر می اید و شمیم دلنوازی، خانه ی خورشید را فرامی گیرد. خنکای حضور دوباره ی فاطمه (س) در فضای مدینه جاری می شود و کوثر فاطمی، جوشیدن می گیرد

القاب مشهور امام رضا(ع) ازکجا ناشی می شود

در بین امامان معصوم ما، هیچ کدام به اندازه امام علی(ع) اسامی و لقب های متعدد و متنوع ندارد. بعد از ایشان اما رتبه دوم برای امام رضا(ع) است که شاید به علت ماجرای ولایتعهدی و شاید به خاطر حضور در بین ایرانیان ، صاحب القاب و عناوین متعدد است، از آن حضرت علاوه بر القابی که به همه ائمه معصومین (ع) گفته می شود (مثل ابن رسول الله؛ حجت الله ، امین الله و… خود امام) صاحب حداقل 50 لقب اختصاصی هستند.

کلیم خرد (نگاهی به جایگاه علمی امام کاظم علیه السلام)

صفوان جمّال» از جمله اصحاب و یاران امام کاظم علیه السلام که به شغل شتربانی مشغول بود، هر از چند گاهی، برای کسب فیض و بهره مندی از بیکران دانش ائمه علیهم السلام نزد ایشان شرفیاب می شد.

در محضر آفتاب

تاریخ اسلام تاریخی پر فراز و نشیب است. از جمله مهم ترین عوامل آن، تنگناها و چالش هایی است که پیوسته حکم رانان ظالم، جامعه را با آن روبه رو می کردند. این معضلات که عموماً در حوزه ی دین و فرهنگ بودند، سبب می شد تا پیشوایان اسلام با سلاحی متناسب با اوضاع حاکم، از سنگر دین محافظت نمایند. به همین دلیل آن بزرگواران با در نظر داشتن شرایط و احاطه ی کامل به آن، رسالت سنگین راه بری جامعه ی مسلمانان را در بحرانی ترین شرایط به انجام می رساندند. در این بین، راه برد امام باقر(ع)، تربیت شاگردان و نیروهای مستعد و متعهد در گستره ی دین بود. این مقاله نگاهی اجمالی به این موضوع دارد.

سرّ میلاد

تنها ماهی که در آن، شهادت هیچ یک از معصومان واقع نشده، ماه شعبان است .ماهی سرتاسر شادی، خیر و برکت که مهم ترین آنان، تولد دو امام همام است .

ولادت حضرت امام حسین (علیه السلام)

پیشوایان معصوم(ع)، مصداق تمام زیبایی های اخلاقی و الگوی جاودانه پاکی و انسانیتند. امام حسین ـ علیه السلام ـ سبط پیامبر، فرزند دختر رسول خدا(ص) و علی مرتضی(ع)، نیز مظهر شجاعت و الگوی فروتنی و تسلیم به درگاه ایزدی است. گرامی­داشت ولادتش با یاد و خاطره شهادتش گره خورده است. در این گفتار، مطالبی راجع به فضایل امام حسین(ع) و مقاطع درخشان حیات ایشان گردآوری شده است.

شمه ای از فضائل امام حسین علیه السلام

خداوند متعال در میان مخلوقات خود، انسان های کاملی را به عنوان الگو قرار داده است. این الگوها دارای امتیازات و فضیلت های ویژه ای هستند. امام حسین علیه السلام نمونه ای برجسته از این اسوه های پاک است. در این مقاله به مناسبت اربعین شهادت امام حسین علیه السلام برخی از فضائل آن حضرت را بر می شمریم.

صفای چشمه مهتاب

در ارزیابی شخصیت افراد، اصولاً مجموعه ای از صفات و ویژگی آن ها مؤثر و تعیین کننده است. البته گاهی اوقات تنها یکی از ویژگی های برجسته یک فرد، می تواند شخصیت او را از دیگران متمایز کند.

هدیه الهی

در پانزدهم رمضان سال دوم و یا سوم هجرت خداوند سبحان بالاترین هدیه خویش را به بیت نبوت وامامت اهدا کرد.

فروغ مهتاب

آغاز ماه ذیقعده برای حضرت کاظم و حضرت رضا (علیهم السلام) و دودمان نبوت، پیام آور شادی و پایان یک انتظار طولانی است. زیرا حضرت نجمه (سلام الله علیها) فرزندی جز حضرت رضا (علیه السلام) نداشت.

طلوع آفتاب هشتمین فروغ امامت

حضرت امام رضا(ع) یکی از دوازده فروغ امامت است که معارف معنوی قرآن و عترت را در مواقع مقتضی به اصحاب و شاگردان خویش تعلیم می داد و زمانی در پاسخ به پرسش ها پرتو افشانی می فرمود و نیز از طریق مباحث علمی و احتجاجات عقیدتی، کلامی و برهانی افاضه می فرمود، چنین برنامه هایی موجب گردید تا فرهنگ و اندیشه اسلامی، غنی و پربار گردد، باورها و ارزش های دینی صیانت شود.

سرچشمه دانش

مقدمه پیشوایان معصوم شیعه هر کدام به نوبه خود سرچشمه کمالات و منبع فضایل و صفات عالی انسانی محسوب می شوند. نه تنها شیعه بلکه افراد و گروه های مختلفی که با آن بزرگان در ارتباط بوده اند به این نکته اذعان دارند.

سرور سامرا

یازدهم پیشوای شیعه، امام حسن عسکری علیه السلام در روز جمعه، هشتم ربیع الثانی سال 232 ه.ق در مدینه پا به عرصه گیتی نهاد(1)

بانوی عشق و صبر

با مروری هرچند سطحی بر کمالات و ویژگی های حضرت زینب(س) این نکته رخ می نماید که تمام ویژگی های یک انسان کامل در شخصیت آن بانوی گرامی در حد و درجات عالی وجود داشته و البته هرکدام از ویژگی ها در صحنه ای از صحنه های زندگی حضرتش فرصت نمود یافته است.

سکوت سبز

آن گاه که خورشید سر بر دوش کوه می نهد و می آرامد;

طلوع گل محمدی

این جا مکه مکرمه است.. و امروز جمعه.. 20 جمادی الثانی..از سال هشتم قبل از هجرت.

شبیه ترین مردم به رسول الله

ماه پربرکت شعبان، مصادف با زادروز بسیاری از معصومین و فرزندان رشید معصومین است. در همین راستا، امروز یازدهم شعبان، مصادف با میلاد حضرت علی اکبر (ع) فرزند ابی عبدالله الحسین(ع) است

جایگاه معنوی حضرت فاطمه معصومه(س)

سعادت و کمال حقیقی جز با گذر از تنگناهای نفسانیات و رسیدن به قله بلند معنویت، امکان‌پذیر نیست و حضرت فاطمه معصومه علیها السلام این راه را با سربلندی طی کردند.

گنبد از نور تو روشن

مرد، دستش را به سمت مادرش دراز کرد و بی آنکه نگاهش را از گنبد درخشان امام رضا(ع) بردارد، مادرش را صدا زد. مادر خرناسی کشید و صدایش را نشنید. مرد، لحظه ای صورتش را از نرده های کلفت و چوبی ایوان به سمت مادرش برگرداند و با عجله گفت: مادر! نگاه کن...

سرچشمه دانش

پیشوایان معصوم شیعه هر کدام به نوبه خود سرچشمه کمالات و منبع فضایل و صفات عالی انسانی محسوب می شوند. نه تنها شیعه بلکه افراد و گروه های مختلفی که با آن بزرگان در ارتباط بوده اند به این نکته اذعان دارند.

فضيلت و پاداش زيارت امام رضا (عليه السلام )

محبت ودلبستگی شدید مؤمنان به رسول خدا و اهل بیت او - علیهم السلام - از ویژگیهاوامتیازهای مومنان است آنان. همواره از ژرفای جان به اهل بیت عشق می ورزند و در پی دستیابی به رضایت آنان هستند وطبیعی است که محبت به آنان جلوه ها و آثار گوناگونی در زندگی دارد و زیارت مرقدهای پاک و نورانیشان در زمره مهم ترین آن جلوه هاست.

بَدْر ذی حجّه/ تولد حضرت امام هادی علیه السلام

نیمه ماه ذی حجّه، آن هنگام که بَدْر زیبایش، بر عرصه آسمان، حکم فرمایی و جلوه گری می کرد، بدری دیگر در مدینه درخشید که پرتو نورش، همه را واله و حیران کرد و معشوقان مجازی را، از خودنمایی باز داشت.

هفت گفتار از امام هادی علیه السلام

حضرت امام علی النقی علیه السلام در نیمه دوم ماه ذی الحجه، سال 212 ق در اطراف مدینه و در منطقه «صریا» چشم به جهان گشود.

میلاد نگین عترت

میلاد شخصیت بزرگی را در پیش رو داریم که وجودش در تاریخ، به زن بودن «معنا» بخشید! تجسمی از شجاعت و صبر بود و معلمی برای پاکدامنی؛ نیز الگویی برای پیروان ولایت و رهبری.

مادران پاک

خانه و خانواده به عنوان اولین محیط زیست انسانی نقش جامع و گسترده در تربیت فرزندان سالم و صالح دارد. تأکید و توصیه بر معیارهای صحیح همسر گزینی به جهت بنیان گذاری نهاد پاک و سالم برای نسل آینده است تا دامان مادران با ایمان و تقوا، عالم و عامل به آداب معرفتی و عبادی بستر بندگی و قرب الهی گردد؛ همان گونه که مادران معصومین(ع) چنین بودند.

روز مادر، نمودی از عمری در خدمت مادر

روز بیستم جمادی الثانی مطابق با ولادت اسوه مادران عالم، حضرت فاطمه زهرا علیها السلام و روز مادر و تکریم از شخصیت والای این موجود مقدس می باشد . به همین مناسبت در این نوشتار نگاهی کوتاه به مقام و منزلت و حقوق مادر در فرهنگ و اندیشه قرآن و اهل بیت علیهم السلام خواهیم داشت .

«سلاله ی سلیل»

به حسن خُلق و وفا، کس به یار ما نرسد

جلوه ی از سیمای امام حسن عسکری

آنچه می خوانید، طرحی است از سیمای امام حسن عسکری یازدهمین مظهر ولایت الله بر جهانیان که به صورت گزیده و انتخابی از بحارالانوار و اصول کافی گردآوری شده است.

امام جود و بخشش

معروف ترین لقب پیشوای نهم، «جواد» است. آن رهبر فرزانه را برای جود و عطای فراوانش به این نام خوانده اند که برگرفته از نام های زیبای پروردگار متعال است.

طلوع نور

زمانی که خبر ولادت او به پیامبر گرامی اسلام (ص) رسید، به خانه ی حضرت علی و فاطمه (ع) آمد و اسماء را فرمود تا کودکش را بیاورد. اسماء او را در پارچه ای سپید پیچید و خدمت رسول اکرم (ص) برد، آن گرامی به گوش راست او اذان و به گوش چپ او اقامه گفت.

چراغ برات روشن می شود

صدها سال است که مردم خراسان، ماه شعبان و نیمه شعبان را با چراغ برات میشناسند. نیمه شعبان که فرامیرسد، چراغ برات برای مردگان روشن میشود و مردم به دیدار درگذشتگانشان میروند.

رگی از درخت فضیلت

در تاریخ میلاد خجسته امام مجتبی علیه السلام اندکی اختلاف وجود دارد. طبق قول مشهور، در 15 ماه مبارک رمضان سال سوم هجری، در شهر مدینه منوّره چشم به جهان گشود.1 هفت سال از عمر شریفش مصادف با حیات پربار خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم بود. پدر گرامی اش امام علی بن ابیطالب علیه السلام و مادر ارجمندش حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ، دختر پیامبر خداست.

بیکران دانش و بینش

پیشوایان شیعه سرچشمه علم و معدن اسرار الهی اند و ملکه علم و عصمت از کودکی در آنان بوده و در سراسر عمر با آنان همراه است و از جمله محورهای اساسی و پشتوانه های امامت، محسوب می شود که بر اساس آن بشریت را از کوره راه های نابودی رهایی می بخشند.

برکات یک مزار

قم، به تعبیر روایات فراوان، حرم اهل بیت و حریم امامان و پناهگاه شیعیان و «عُشّ آل محمد» است.

ولادت امام هادی علیه السلام

در بیان بلندای مقامش همین بس که فرزند گرامی اش امام هادی علیه السلام می فرماید: « مادرم دوران اختناقدوران امامت امام هادی علیه السلام دورانی سرشار از اختناق و نابسامانی و لبریز امام هادی علیه السلام مدت بسیاری از دوران امامت خود را در سامراء تحت مراقبت بودند،

کلیم خرد

صفوان جمّال» از جمله اصحاب و یاران امام کاظم علیه السلام که به شغل شتربانی مشغول بود، هر از چند گاهی، برای کسب فیض و بهره مندی از بیکران دانش ائمه علیهم السلام نزد ایشان شرفیاب می شد.

در محضر خورشید

علم حقیقی نزد معصومان علیه السلام است. برای افزایش معرفت در زمینه‎های گوناگون دینی و توحیدی، نیازمند دانش ویژه پیشوایان دینی هستیم؛ زیرا هر کدام از سخنان این بزرگواران، جرقه ای است برای ژرف اندیشی. برخی از مسائل هم با معلومات محدود ما همخوانی ندارد و برای رهایی از بن بست فکری، نیازمند انسان های کامل هستیم.

او را زینب بخوانید

6سال از هجرت پیامبر گذشته است و حالا خانه ی فاطمه و علی (علیهما السلام) با حضور این فرزند رنگین تر شده است. شادی ای که با تولد این دختر به خانه رجوع کرده، غم های شهیدان احد را کم رنگ کرده است. پیامبر (ص) آمده است تا نوزاد تازه شکفته ی زهرا را ملاقات کند.

طلوع خورشید از درون کعبه

آسمان جلال و شکوه خاصی داشت. در پهن دشت وسیعش افق و کرانه ای به چشم نمی خورد و سکوت اسرارآمیزی بر همه جا دامن گسترده بود.

علی کعبه آمال حق جویان

ای فاطمه بنت اسد! آن نوزاد را «علی » نام گذار زیرا او والا و برتر است و خدای علی اعلی می فرماید: من نامش را از نام خودم برگرفتم و به ادب خود او را ادب کردم و بر دشواری های علمم آگاهش ساختم .

راز هزار در زندگی مولا

زندگی 63 ساله امیرمؤمنان علی (علیه السلام) پر از افتخارات است که در زندگی کمتر کسی جز وجود مقدس رسول خدا9 دیده می شود. از جمله مسائل اعجاب انگیزی که در حضرت جلوه خاصی داشت

فضایل و مناقب حضرت دوست

امام حسین (ع) در سایه عنایت و تربیت رسول الله (ص)، فصیح ترین مرد عرب قرار گرفت.پدرش امیر المؤمنین (ع)، کسی که سخن او پس از پیامبر (ص) بالاتر از کلام مخلوق و پایین تر از کلام خالق بود.

دو دریا، دو تلاطم، یک ساحل

از سمت افقی خونین، در مرکز روحانی هستی. عطر محرم می وزد و دل های مشتاق را به پرواز، گرداگرد محور آفرینش فرا می خواند. اگرچه ظاهر زمین از کعبه گسترش یافت، اما مگر نه این که باید باطن امام را در کعبه جست وجو کرد؟!

امام حسین(ع) نفس مطمئنه

طبق دلایل نقلی، حضرت سید الشهدا(ع) مصداق بارز نفس مطمئنه بود و حماسه عاشورا در محرم 61 قمری، یکی از تفاسیر سوره فجر است که با قیام امام حسین(ع) و یارانش تطبیق می شود.

سپهسالار عشق

زندگانی حضرت ابوالفضل(ع) دائرة المعارفی است که چگونه زیستن و آگاهانه رفتن را به ما می آموزد و فرصت دستیابی به مقام آدمیت را هموار می سازد.

دانش و آگاهی عباس(ع)

قمر بنی هاشم ابوالفضل العباس، روز چهارم شعبان سال 26 ه.ق در مدینه منورّه دیده به جهان گشود و در روز عاشورا، سال 61 هجری قمری در کربلای معلّی در راه حمایت از دین و قرآن، و در راه نصرت اهل بیتع و امام زمان خویش در سن 34 سال و 5 ماه و 6 روزگی به شهادت رسید.

در ستایش حضرت ابوالفضل العباس

از آب دیدگان تنِ خود شستشو کنند

طاوس بهشتیان

مؤلف ارجمند کتاب مکیال المکارم، در بخش چهارم کتاب خود جمال و زیبایی حضرت مهدی(ع) را به عنوان یکی از ویژگی ها و خصایص آن حضرت که مایه لزوم دعا برای ایشان است، برشمرده و می نویسد: بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.

هدیه الهی

در پانزدهم رمضان سال دوم و یا سوم هجرت خداوند سبحان بالاترین هدیه خویش را به بیت نبوت وامامت اهدا کرد.

بشارت سبز

تا چشم کار می کرد بیابان بود و ریگ های تفتیده.

حضرت زهرا(س)، الگوی ابرار

یکی از عوامل اساسی در تکامل انسان عنصر «اسوه » است

حوراء مدینه

در و دیوار مکه را آیینه بندان کنید . آسمان مکه ار ستاره باران کنید . از عرش تافرش را با گل های یاس بیارایید . امشب خانه محمد ( صلی الله علیه و آله) میهمانی کوچک از آسمان دارد .

اوصاف سیدالشهداء (علیه السلام)

در اوصاف ، القاب و عناوینی که نسبت به حسین بن علی علیهما السلام به کار رفته ، بخصوص آنچه در زیارتنامه های آن حضرت دیده می شود ، یک جهان مطلب است

دو دریا، دو تلاطم، یک ساحل

از سمت افقی خونین، در مرکز روحانی هستی. عطر محرم می وزد و دل های مشتاق را به پرواز، گرداگرد محور آفرینش فرا می خواند. اگرچه ظاهر زمین از کعبه گسترش یافت، اما مگر نه این که باید باطن امام را در کعبه جست وجو کرد؟!

صفای چشمه مهتاب

در ارزیابی شخصیت افراد، اصولاً مجموعه ای از صفات و ویژگی آن ها مؤثر و تعیین کننده است. البته گاهی اوقات تنها یکی از ویژگی های برجسته یک فرد، می تواند شخصیت او را از دیگران متمایز کند.

چرا به امام سجاد(ع) «ابن الخیرتین» می گویند؟

بنا به روایتی از امام محمد باقر(ع)، علی بن الحسین (ع) را از آن رو «ابن الخیرتین»(فرزند دو سلسله برگزیده) می گویند که پدر گرامی شان امام حسین(ع) از برگزیده عرب یعنی هاشم و مادر بزرگوارش شهربانو برگزیده غیرعرب یعنی از فارس است.

جوان پیامبر گونه

حضرت علی اکبر علیه السلام فرزند امام حسین علیه السلام در یازدهم شعبان1، سال43 قمری در مدینه، دیده به جهان گشود. مادر بزرگوارش لیلی دختر ابی مرّه بود2.

طاوس بهشتیان

مؤلف ارجمند کتاب مکیال المکارم، در بخش چهارم کتاب خود جمال و زیبایی حضرت مهدی(ع) را به عنوان یکی از ویژگی ها و خصایص آن حضرت که مایه لزوم دعا برای ایشان است، برشمرده و می نویسد:

ستاره نجمه

آینه تاریخ همواره حقیقتهایی را به تصویر می کشد که چونان فانوسی فرا راه آدمی قرار گرفته و جدا کننده راه سعادت از شقاوت هستند. این حقایق، اگر چه گاه تلخ و جانکاه و گاه شیرین اند؛ برای اهل بینش و بصیرت که در ژرفای وجود خویش جز حقیقت نمی جویند

به دادم برس

عبدالله به دیواره ی سخت صخره ی کوچک تکیه داد . دلش پر از غصه شد . دور و بر خود چشم چرخاند . دلش می خواست با ناله ی بلند، عقده هایش را بیرون بریزد . چه کسی بود که پای درد دلش بنشیند و غصه هایش را بروبد!

گذشت و بردباری

خطیب بغدادی درباره گذشت و بردباری امام کاظم(علیه السلام) چه روایتی نقل کرده است؟

چشمه سار جاری امامت

اشاره: امام حسن عسکری، علیه السلام، در هشتم ربیع الاول سال 260 ق. در حالی که بیش از 28 سال از عمر شریفش نگذشته بود به شهادت رسید و جهان از فیض وجود او محروم گشت. با شهادت آن امام، فرزند برومند ایشان، حضرت مهدی، ارواحنافداه - که در آن زمان پنج سال بیشتر نداشت - عهده دار امامت شیعیان گردید.

میلاد کوثر

حضرت رسالت(ص)؛ روحی دیگر گونه دارد. شادمانی ای، نگفتنی.«خانه های مکّه»، در التهابند؛ در احتراقی باور نکردنی. دنیایی عجیب.

امام جود و بخشش

معروف ترین لقب پیشوای نهم، «جواد» است. آن رهبر فرزانه را برای جود و عطای فراوانش به این نام خوانده اند که برگرفته از نام های زیبای پروردگار متعال است. در بخشی از دعای معصومان می خوانیم: «یا جَوادُ یا الله یا الله یا الله لک الأسماءُ الحُسنی.» (کلینی، [بی تا]: ج 4: باب الدعاء فی العشر الاواخر من شهر: 163)

راز هزار در زندگی مولا

زندگی 63 ساله امیرمؤمنان علی (علیه السلام) پر از افتخارات است که در زندگی کمتر کسی جز وجود مقدس رسول خدا9 دیده می شود. از جمله مسائل اعجاب انگیزی که در حضرت جلوه خاصی داشت

دو دریا، دو تلاطم، یک ساحل

از سمت افقی خونین، در مرکز روحانی هستی. عطر محرم می وزد و دل های مشتاق را به پرواز، گرداگرد محور آفرینش فرا می خواند. اگرچه ظاهر زمین از کعبه گسترش یافت، اما مگر نه این که باید باطن امام را در کعبه جست وجو کرد؟!

چهار ویژگی ممتاز

انسانی که تسلیم محض شد مَحرم می شود و به مرحله ای می رسد که به صدق و حقانیت صاحب ولایت پی می برد. در جریان عاشورا، برخی از افراد در رابطه با قیام سید الشهداء (ع) اظهار نظر می کردند و ایراداتی داشتند، ولی در هیچ منبعی ذکر نشده که قمر بنی هاشم (ع) در مقابل امام، اظهار نظری کرده باشد. این همان مقام تصدیق است که هر چه امام بفرماید را صدق بداند.

مادر نیایشها کیست

دفتر گشوده تاریخ همواره مزین به زرینه ترین برگهای بهشتی است؛ انسانهای وارسته ای که بر بلندای اندیشه آنها حقیقتهای هستی رویش می یابد و سعادت و کمال در ماهتاب نگاه آنها می درخشد. انسانهایی که در دامان خویش تاریخ را پرورش دادند و در گوش نسلهای فردا زمزمه توحید را نجوا کردند و لالایی آنها «لا اِله الاّ اللّه » بود.

دانشمند نیایش گر

نگاهی کوتاه به بعد علمی امام سجاد(ع)

علی اکبر علیه السلام

تازه نفس ترین حماسه ها در توست. بُرناترین حادثه های دلیری را تو بر پا خواهی داشت. همه جوانی غیرت های مؤمن در توست. سلام بر نام رشید تو که سرفرازترین فرزند عاشوراست.

براي حضرت فاطمه معصومه عليها السلام

از مدينه تا مرو، راهي بس دور و دراز بود، با فرسنگ‌ها فاصله. حتي براي كبوتران و پرستوهاي مهاجر هم پيمودن اين مسير بسي سخت و طاقت‌فرسا بود. اما جهان اسلام پرستويي بهشتي را مي‌شناسد

لازم ترین علم برای بشر

امام کاظم علیه السلام در حدیث شریف می فرماید: لازم ترین علم برای تو، آن علمی است که باعث بشود تو پاکسازی و تهذیب نفس بشوی و قلبت، اصلاح و سلیم شود، که وقتی قلب، سلیم و جایگاه طهارت شد، آن موقع بتواند مرکز حرم الهی بشود و ایمن از همه بدی ها و پلشتی­ ها و زشتی ها باشد. لذا آن موقع است که این علم به درد تو می­ خورد.

🔰درمورد تاریخ ولادت امام کاظم(ع)

در این صده اخیر در تقویم ولادت حضرت کاظم (ع) را در هفتم ماه صفر اعلام میکردند ! در حالیکه در تمام این بیش از یکصد سال در حوزه علمیه قم با اشاره مرحوم آیت الله العظمی حایری یزدی (موسس حوزه علمیه قم‌) در هفتم ماه صفر به عنوان روز شهادت امام مجتبی (ع) مجالس سوگواری بر پا است .

حجت محوری

حجت بالغه از آن خداوند است. خداوند با اعطای عقل و بعثت انبیا و فرستادن کتاب های آسمانی و تعیین وصی برای انبیا، حجت را بر مردم تمام کرده است و با همین حجّت ها با بندگان احتجاج و به حساب آنان رسیدگی می کند. به فرموده امام صادق(ع): «اِنَّ الله احتجَّ عَلی النّاس بِما آتاهم و عَرَّفَهُم».[1]

بگذار شاعرت شوم بانو

خود را به پلک پنجره می¬کوبند این بغض¬های حل شده در باران

یاد تو

مژده ی میلاد تو، نفحه ی باد صباست رایحه ی یاد تو با دل ما آشناست

همراه زینب کبری در فرهنگ بزرگ اسلامی

بدون تردید برجسته ترین زن در میان خاندان رسالت، فاطمه زهرا (س) است، و بدون شک، پس از او دخترش زینب کبری دختر علی بن ابی طالب (ع) از این جایگاه برخوردار است. زینب کبری، همسر عبدالله بن جعفر، فرزند جعفر بن ابی طالب است که پس از شهادت پدرش، سخت مورد توجه و علاقه رسول خدا (ص) بود. رسم روزگار و عرف جاری، بر آن نبوده است تا اخبار زنان، حتی زنان بزرگی مانند فاطمه و زینب (س)، سرزبانها و در اخبار راویان باشد، با این حال، نسبت به این دو بانو، یکی به سبب ماجرای حق کشی در سقیفه و دیگری به به علت فاجعه عظیم کربلا، فرصت بروز و ظهور پاره ای از اخبار آنان برای تاریخ فراهم آمده است.

ایمان حضرت ابوطالب رحمت الله

اصبغ بن نباته مي گويد: أميرالمؤمنين (ع) فرمودند: «بخدا قسم هرگز پدرم و جدم عبدالمطلب و هاشم و عبد مناف عبادت بت نکرده اند.» گفتند: «پس چه را عبادت مي کردند؟ فرمودند: به سوي کعبه نماز مي خواندند و بر دين ابراهيم و به آن متمسک بودند.

وفات حضرت عبدالعظیم حسنی رحمه الله

از عوامل مؤثر در سعادت و موفقیّت انسان ها داشتن نیاکان شایسته است؛ چرا که در سایه وجود چنین بستر مناسبی است که مقدمات پرورش انسان های شایسته فراهم می گردد. حضرت عبدالعظیم علیه السلام از این موهبت و نعمت ارزشمند الهی برخوردار بودند. نَسَب وی با چهار واسطه به امام حسن مجتبی علیه السلام می رسد.

حمزه سیدالشهدا و حرم شریف آن حضرت

یکی از شخصیت های بزرگ در تاریخ اسلام، که در راه قرآن و دفاع از اسلام فداکاری و ایثار را به حد اعلی رسانید و در شرایطی که توحید در مقابل شرک و خداپرستی در مقابل بت پرستی قرار گرفته بود و پیامبر اسلام به یاران صدیق و حامیان مخلص و دلسوز نیازمند بود، به یاری‌اش شتافت، جناب حمزة بن عبدالمطلب بود که مانند امیرمؤمنان، امام علی علیه السلام در مقابل پرچم شرک، لوای توحید را برافراشت و تعهد و ایمان خویش را در صحنه‌های جنگ متجلی ساخت.

حضرت زهرا(س) و ماجرای سقط حضرت محسن

از سؤالات اساسی در ماجرای آتش زدن خانه حضرت علی(ع) و اهانت به آنبزرگوار این است که: آیا (چنان که شیعیان می‏گویند) به ساحت حضرت فاطمه زهراعلیهاالسلام نیز جسارت کردند؟ و بر آن حضرت صدماتی وارد شد که منجر به شهادت او وفرزندش گردید یا خیر؟

طلوع زیباترین فجر

طلوع فجر روز جمعه 17 ربیع الاول سال 571 میلادى و چهل سال قبل از بعثت بود که سرزمین مكه نور باران گشت. بیاییم به وقایع نزدیک میلاد نخستین معصوم نظری بیفکنیم.

نوری به پهنه عرش

وقتی کنار اسم خودت لا گذاشتی قبلش هزار مرتبه الاّ گذاشتی

اذن دخول

بی بی جان!. .. سلام. می خواستم به زیارت حرمت آیم. می خواستم بوسه به ضریح مقدست بزنم. نمی دانستم رخصت آن را داشتم یا نه؟

حضرت عبد العظیم حسنی

فضایل حضرت عبد العظیم حسنی از زبان معصومین

اذن دخول

بی بی جان!. .. سلام. می خواستم به زیارت حرمت آیم. می خواستم بوسه به ضریح مقدست بزنم. نمی دانستم رخصت آن را داشتم یا نه؟

کرامات حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها از زبان علماء

بعد از فروپاشی شوروی و آزاد شدن جمهوری های مسلمان نشین، مردم شیعه نخجوان تقاضا کردند که عده ای از جوانان خود را به حوزه علمیه قم بفرستند تا برای تبلیغ در آن منطقه تربیت شوند.

بر آستان بانوی بهشت

دختر امام کاظم، خواهر امام رضا و عمه امام جواد علیهم السلام، حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام چراغ فروزان معنویت و عبادت در شهر پر فضیلت قم هستند. بنا بر نظر معروف در میان معاصران ولادت حضرت معصومه علیهاالسلام در سال 173 و وفات ایشان در سال 201 هجری قمری بوده است. از دیگر القاب ایشان: طاهره، حمیده، بره، رشیده، تقیه، نقیه، رضیه، مرضیه می‌باشد.[1]

درست پشت همین در ...

ایستاده بود پشت همین در، تکیه داده به همین دیوار و در را روی پیامبری باز کرده بود که هر صبح پیش از مسجد می‌ آمد که بگوید «پدرت فدایت دخترم!».

شعر وفات حضرت خدیجه(س) – علی صالحی

لحظاتی که نشستی بغل بستر من این قَدَر گریه نکن فاطمه جان در بر من

زندگینامه حضرت خدیجه (س)

پدر او خُوَیلد بن اسد و مادر او فاطمه دختر زائده است.

میلاد حضرت عبد العظیم حسنی سلام الله

عبدالعظیم حسنی, علیه السّلامایران، این سرزمین پرگهر بر خود می بالد که در دل خود، یادگارانی از نوادگان پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم و اولاد امام علی علیه السّلام دارد که مزارشان، مرکز شیفتگان و زائران کوی ولاست.

فریبی که منکران حجت خدا خورده اند!

یازدهمین برگزیده خدا از نسل رسولش در شرایط ویژه ای زندگی کرد که باعث شد رفتارهای عجیبی از خود بروز دهد. آگاهی از آن برای دوستداران ایشان راهگشای خوبی در تحلیل وقایع جهان از آن دوران تا دوران معاصر ماست.

بانوی شفاعت

يا فاطِمَهُ اِشْفَعي لِي فِي الْجَنَهِ فَاِنَ لَكِ عِنْدَاللهِ شأناً مِنَ الشَأنِ اي فاطمه معصومه! در مورد رفتن به بهشت مرا شفاعت كن، چرا كه در پيشگاه خداوند، داراي مقام و منزلتي بس ارجمند هستي.

زینب، پرستار نهضت عاشورا

زینب, پرستار, نهضت, عاشوراپنجم جمادی الاولی روز ولادت باسعادت بانوی قهرمان کربلا،پرچم دار نهضت پس از شهادت حسین علیه السلام، حضرت زینب کبری سلام الله علیها است. این روز را روز پرستار می نامند

مهمان ناخوانده شبِ عروسی

ائمه علیهم السلام ایشان را به عنوان الگوی خود قرار داده اند همانگونه که در روایتی از امام عسكرى علیه السلام است که فرمودند: «نَحْنُ حُجَجُ اللّه ِ عَلى خَلْقِهِ وَ فاطمةُ حُجةٌ عَلیَنا» ما حجّت ها و برگزیدگان خدا بر آفریدگانش مى باشیم، و فاطمه، حجّت راستین و پُرشكوه خدا بر ما مى باشد.

از دنیای شما سه چیز محبوب من است

ائمه علیهم السلام ایشان را به عنوان الگوی خود قرار داده اند همانگونه که در روایتی از امام عسكرى علیه السلام است که فرمودند: «نَحْنُ حُجَجُ اللّه ِ عَلى خَلْقِهِ وَ فاطمةُ حُجةٌ عَلیَنا» ما حجّت ها و برگزیدگان خدا بر آفریدگانش مى باشیم، و فاطمه، حجّت راستین و پُرشكوه خدا بر ما مى باشد.

حضرت زهرا دلش از یاس بود(شعری زیبا از احمد عزیزی)

عشق من پاییز آمد مثل پار باز هم ما بازماندیم از بهار

ویژگیهای حضرت معصومه (س)

تعداد امامزادگان شایسته تعظیم و تجلیل در «دار الایمان قم »که بر فراز قبور مطهرشان گنبد و سایبان هست به چهارصد نفرمی رسد.

فاطمه معصومه(علیهاالسلام) و پاسخ کریمانه به محبت قمی ها !

از مهمترین عوامل گسترش و تعمیق تشیع در قم می توان به حضور امرا و حاکمان شیعی در قم، حضور برخی قبایل شیعی در منطقه، از جمله اشعریان اشاره کرد. در این میان دو قرن بعد قدوم مبارک حضرت فاطمه معصومه در تعمیق تشیع در این منطقه بسیار تأثیرگذار بوده است.

چهل حدیث درباره حضرت زهرا علیها السلام

«... فمن عرف فاطمة حق معرفتها فقد ادرک لیلة القدر; (1) هر کس به شناخت حقیقی فاطمه علیها السلام دست یابد، بی گمان شب قدر را درک کرده است .»

فضائل و مناقب حضرت زینب علیها السلام

زینب علیها السلام دختر علی و زهرا علیهما السلام در روز پنجم جمادی الاولی سال پنجم یا ششم هجرت در مدینه منوره دیده به جهان گشود، در پنج سالگی مادر خود را از دست داد و از همان دوران طفولیت با مصیبت آشنا گردید .

زینت پدر (بررسی شخصیت و مقام حضرت زینب (علیهاالسلام))

گاهی در تاریخ، انسان های بزرگی می درخشند که مدال افتخار می گیرند و بر بلندای شکوه انسانیت می ایستند و همواره الگوی نسل های بشری هستند.

سیمای درخشان حضرت ابو طالب علیه السلام

روز 26 رجب المرجّب، سالروز ارتحال حضرت ابو طالب، آخرین حجّت در دوران فترت است. ضمن عرض تسلیت این روز، این مصیبت بزرگ را به پیشگاه آخرین حجّت الهی، حضرت مهدی موعود علیه السلام تسلیت می گوییم و در این فرصت به بررسی فرازهایی از فضایل، مناقب و عظمت آن شخصیت والای جهان اسلام می پردازیم.

حضرت ابوطالب مربی پیامبر(ص)

او کسی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره اش فرمود: «یاعم! ربّیتَ صغیراً و کفلت یتیماً و نصرت کبیراً فجزاک الّله غنّی خیراً؛[1] عموجان در کودکی تربیتم نمودی در یتیمی کفالتم فرمودی و در بزرگی یاریم کردی، خداوند پاداش خیر این همه زحمت که برایم کشیدی به تو مرحمت فرماید.»

اخلاق پیامبرگونه در روز مبعث

مبعث حضرت رسول صلی الله علیه و آله به عنوان یکی از مهمترین روزهای سال مطرح شده است و شیعیان این روز را گرامی داشته و جشن می گیرند اما چرا شیعیان این روز را یکی از مهمترین روزهای سال می دانند ؟ هدف از بعثت پیامبر در این روز چه بوده است ؟چگونه می توانیم این روز را به یک روز ویژه و خاص برای خود و خانواده هایمان تبدیل کنیم ؟

صفای چشمه مهتاب

در ارزیابی شخصیت افراد، اصولاً مجموعه ای از صفات و ویژگی آن ها مؤثر و تعیین کننده است. البته گاهی اوقات تنها یکی از ویژگی های برجسته یک فرد، می تواند شخصیت او را از دیگران متمایز کند.

چند بهار در یک فصل !!

روز میلاد فرزند ارشد امام حسین(علیه السلام)، حضرت علی اکبر(علیه السلام)، بهترین فرصت برای پرداختن به مهمترین و با ارزش ترین قشر جامعه است. از این رو این روز با سعادت را به روز جوان نام گذاری کرده‌اند. در فرهنگ و اندیشه اسلامی، حضرت علی اکبر(علیه السلام) نمونه درخشان یک جوان شایسته و بهشتی، شناخته شده است، به همین جهت با بزرگداشت یاد و نام این سلاله پیغمبر(صلی الله علیه و اله)، سعی می شود الگوی برتر و شایسته ای به جوان جامعه، بلکه به تمام اقشار معرفی شود.

فضایل و کرامات حضرت عبد العظیم حسنی

1- صاحب بن عباد در رساله خود گفته: ابو حماد رازی گوید: خدمت حضرت هادی علیه السّلام رسیدم و از آن جناب مسائلی پرسیدم، هنگامی که اراده کردم از محضر مقدّسش بیرون شوم فرمود: هرگاه مشکلاتی برایت پیش آمد کرد، آنها را از عبد العظیم حسنی بپرس، و سلام مرا هم به او برسان.

فروغ مهتاب

آغاز ماه ذیقعده برای حضرت کاظم و حضرت رضا (علیهم السلام) و دودمان نبوت، پیام آور شادی و پایان یک انتظار طولانی است. زیرا حضرت نجمه (سلام الله علیها) فرزندی جز حضرت رضا (علیه السلام) نداشت.

قطره ای از دریای عنایات حضرت رضا علیه السلام

طبق بینش وحیانی قرآن، پیامبر صلی الله علیه و آله و اولیای الهی علیهم السلام به اذن خداوند متعال علاوه بر ولایت تشریعی بر موجودات عالم، از ولایت تکوینی نیز برخوردارند و امامت امام معصوم به دو طریق ثابت می شود: 1. نص از معصوم قبلی؛ 2. سیره و روش آن حضرت و تصرّف در موجودات به اذن الهی و صدور معجزات و کرامات.

پرواز از بالای برج

سلام بر حسین علیه السلام ، سلام بر زیبایی و ستایش خوبی و گشودن پنجره ای رو به بهشت و هم نوایی با فرشتگان آسمانی است.

ابر سیلی

دخترم بر تو مگر غیر از خرابه جا نبود

شمس و قمر

باغ بهشت این شکوه و جاه ندارد جلوه در این حسن خانه ماه ندارد

حضرت معصومه س؛ اختر تابان آل محمد ص

یکی از شباهتهای حضرت معصومه(س) به حضرت زهرا(س) دفاع او از حریم ولایت و مقام عظیم رهبری صحیح اسلامی بود، تا آن جا که حضرت زهرا(س) در این راه به شهادت رسید. حضرت معصومه(س) نیز مطابق پاره ای از روایات، در همین مسیر به شهادت رسید. توضیح این که: همان گونه که حضرت زهرا(س) با استدلال و گفتار استوار خود، رهبری حق را مشخص و تایید می کرد، حضرت معصومه(س) نیز در این راستا می کوشید، و به نقل روایات می پرداخت، به طوری که به عنوان ((عالمه محدثه)) خوانده می شد. یکی از روایات او در مورد ماجرای غدیر است، که با ذکر سلسله سند آن را نقل نموده است.

ویژگیهای حضرت معصومه (س)

تعداد امامزادگان شایسته تعظیم و تجلیل در «دار الایمان قم »که بر فراز قبور مطهرشان گنبد و سایبان هست به چهارصد نفرمی رسد.

عنایات امام زمان(عج) به مردم

امام مهدی علیه السلام در دوران غیبت کبری توجه و عنایت خاصی به شیعیان خود دارند و در همه ی حالات پیش آمده به یاری آنها شتافته اند.

بانوی عشق و صبر

با مروری هرچند سطحی بر کمالات و ویژگی های حضرت زینب(س) این نکته رخ می نماید که تمام ویژگی های یک انسان کامل در شخصیت آن بانوی گرامی در حد و درجات عالی وجود داشته و البته هرکدام از ویژگی ها در صحنه ای از صحنه های زندگی حضرتش فرصت نمود یافته است.

سکوت سبز

آن گاه که خورشید سر بر دوش کوه می نهد و می آرامد;

بانوی آفتاب

فضایل و کمالات حضرت زهرا سلام الله علیها، مانند فضایل سایر معصومان است چون آن حضرت دختر خاتم پیامبران است که برای تولدش رسول خدا چنین بشارت داده شد:

غصب فدک یا غصب عزت و اعتلای شیعه؟

شاید مهم ترین هدف غصب فدک موقعیت طلایی اقتصادی و مالی فدک باشد. اگر اهل بیت مالکیت فدک را به دست می گرفتند سالانه اموال و ثروت کثیری به اهل بیت می رسید و این به زعم غاصبین فدک خطری برای حکومت و خلافت غصب شده آن ها بود.

پاسخ به شبهه ای درباره ایام فاطمیه

چرا حضرت زهرا(علیهاالسلام) پشت درب رفتند؟!

داستان اسلام آوردن مادر امام زمان علیه السلام

داستان اسلام آوردن مادر امام زمان علیه السلام

چهل حدیث درباره حضرت زهرا علیها السلام

فمن عرف فاطمة حق معرفتها فقد ادرک لیلة القدر

ویژگیها و فضائل حضرت امّ البنین علیهاالسلام

بانوی وارسته، حضرت أمّ البنین، فاطمه، دختر حزام، فرزند خالد بن ربیعة بن کلاب است. مادر آن گرامی، لیلا و یا شمامه از خانواده سهل بن عامر بن مالک بن جعفر بن کلاب است که همه پدرانش، از مردان شجاع و نامدار عرب در منطقه حجازند. همچنین جناب امّ البنین با چند واسطه به عبد مناف، جد اعلای رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله ، نسب می رساند.

طلوع گل محمدی

این جا مکه مکرمه است.. و امروز جمعه.. 20 جمادی الثانی..از سال هشتم قبل از هجرت.

جایگاه حضرت فاطمه و مریم علیهماالسلام در آیات و روایات

خداوند متعال دارای تقدس اصیل و ذاتی است و برخی از اشخاص و اشیاء به میزان انتساب خاص به خداوند متعال و تجلی خداوند در آنها و تجلی خدایی آنها از قداست نسبی برخوردارند. از میان مردان، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و از میان زنان، فاطمه زهرا علیهاالسلام دارای بالاترین تقدس بعد از خداوند متعال می باشند. رفتار و گفتار رمزآلود پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نسبت به فاطمه زهرا علیهاالسلام و آیات قرآنی که به کنایه از آن حضرت یاد کرده و یا در شأن ایشان نازل شده و کلمات معصومین علیهم السلام به روشنی تقدس بانوی اسلام را بیان می کند. مقایسه میان حضرت زهرا علیهاالسلام و حضرت مریم(س) نیز روشن می نماید که اگر حضرت مریم(س) به خاطر صفاتی که در قرآن آمده مقدس بود، فاطمه زهرا علیهاالسلام به طریق اولی مقدس تر است. قرآن نزدیک به بیست ویژگی برای حضرت مریم بیان کرده و روایات اسلامی آنها را به نزدیک چهل ویژگی رسانده است. در قرآن، روایات و تاریخ اسلامی همین چهل ویژگی در رتبه بالاتر و شدت بیشتر برای فاطمه علیهاالسلام ثبت شده است.

شبیه ترین مردم به رسول الله

ماه پربرکت شعبان، مصادف با زادروز بسیاری از معصومین و فرزندان رشید معصومین است. در همین راستا، امروز یازدهم شعبان، مصادف با میلاد حضرت علی اکبر (ع) فرزند ابی عبدالله الحسین(ع) است

مروارید در صدف

قد دلجویش به شاخه شمشاد می ماند؛ سایه گستر و پربار.

خطبه پیامبر اکرم (ص) در

أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ.

ستاره نجمه

آینه تاریخ همواره حقیقتهایی را به تصویر می کشد که چونان فانوسی فرا راه آدمی قرار گرفته و جدا کننده راه سعادت از شقاوت هستند. این حقایق، اگر چه گاه تلخ و جانکاه و گاه شیرین اند؛ برای اهل بینش و بصیرت که در ژرفای وجود خویش جز حقیقت نمی جویند

جایگاه معنوی حضرت فاطمه معصومه(س)

سعادت و کمال حقیقی جز با گذر از تنگناهای نفسانیات و رسیدن به قله بلند معنویت، امکان‌پذیر نیست و حضرت فاطمه معصومه علیها السلام این راه را با سربلندی طی کردند.

پیوند آسمانی حضرت علی و حضرت زهرا علیهما السلام

سالروز ازدواج فرخنده حضرت فاطمه (س) و حضرت علی (ع) به عنوان روز ازدواج نامگذاری شده است و روزی مبارک برای همه نوگامانی است که دل به زندگی فاطمی داده اند تا شادی خود را با خاطره همیشه روشن آن روز مبارک، پیوند زنند. ازدواج حضرت علی(ع) با حضرت فاطمه (س) به فرمان خداوند، از امتیازاتی است که رسول اکرم (ص) بر آن مباهات می کردند. در این پیوند پر میمنت، فرشتگان آسمان در سرور و شادمانی و بهشتیان به زینت و زیور آراسته شده بودند.

از علی اصغر خجالت می کشم...

گاه ابر و گاه باران می شوم گاه از یک چشمه جوشان می شوم

فضایل اخلاقی حضرت علی اکبر علیه السلام

جوانان امروز در جوامع اسلامی نیازمند الگویی محبوب هستند که از آن الگوبرداری کنند. از ایـن رو امـروزه نیاز به الگویی شایسته و بایسته در تمامی سطوح احساس می شود.

حکایتهای کوتاه

آیت الله حاج سید عباس کاشانی حائری نقل می کرد: «روزی در خانه آیت الله العظمی حکیم (1) بودم که کلیددار آستان مقدس حضرت ابوالفضل، علیه السلام، تلفن کرد و گفت: سرداب مقدس ابوالفضل، علیه السلام، را آب گرفته و بیم آن می رود که ویران گردد و به حرم مطهر و گنبد و مناره ها نیز آسیب کلی وارد شود، شما کاری بکنید.

سفارشات پیامبر (ص) به امام علی (ع)

علی جان حفظ کن وصایا را مادام که عمل کنی در خیر هستی ای علی کسی که غیض خود را فرو برد در حالیکه قدرت بر اجرای ان دارد در قیامت امنیت پیدا میکند و ایمانی پیدا میکند که طعمش را میچشد.

پاکیزه گوهر صدف اعتبار قم

اهل بیت پیامبر(ع) چهره های پرفروغی به جهانیان عرضه کرده اند و نامشان مانند ستارگان درخشان در آسمان فضیلتها می درخشد; درخشانترین ستاره در میان بانوان هفتمین منظومه ولایت; فاطمه کبری فرزند پاکیزه موسی بن جعفر(ع) است. که سالهاست تشنگان معرفت از حریمش زلال ایمان می نوشند

فاطمه معصومه، شفیعه اهل بیت

شفاعت حضرت فاطمه معصومه(س) از سه جنبه قابل طرح و اثبات می باشد: 1ـ در روایات به مقام شفاعت اهل بیت(ع) تاکید شده است و بدیهی است حضرت فاطمه معصومه(س) که خواهر امام رضا(ع) (از طرف پدر و مادر) می باشد، جزو این خاندان است پس مقام شفاعت وی قابل انکار یا تردید نخواهد بود. 2ـ روایات شفاعت مومنان؛ چه مصداقی برای مومن و مومنه می توان شایسته تر از بانوان اهل بیت، مثل فاطمه معصومه(س) برشمرد. 3ـ سومین جنبه، مربوط به روایاتی است که در خصوص حضرت فاطمه معصومه(س) از اهل بیت(ع) نقل شده است.

میلاد نگین عترت

میلاد شخصیت بزرگی را در پیش رو داریم که وجودش در تاریخ، به زن بودن «معنا» بخشید! تجسمی از شجاعت و صبر بود و معلمی برای پاکدامنی؛ نیز الگویی برای پیروان ولایت و رهبری.

فضائل و مناقب حضرت زینب علیها السلام

زینب علیها السلام دختر علی و زهرا علیهما السلام در روز پنجم جمادی الاولی سال پنجم یا ششم هجرت در مدینه منوره دیده به جهان گشود،

علم فاطمه علیهاالسلام

ناطقه ی مرا مگر روح قدس مدد کندتا که ثنای حضرت سیّده نساء کند نفخه قدس بوی او، جذبه انس خوی اومنطق او خبر ز «لا ینطق عن هوی» کند «مفتقرا» متاب رو از در او به هیچ سوزان که مس وجود را فضه او طلا کند

وصیت ها و سفارش های حضرت زهرا علیها السلام

از مسائلی که گاه واجب و ضروری است و گاه مستحب و مطلوب، وصیّت کردن و وصیّتنامه نوشتن است. در طول تاریخ پیشوایان دینی و بزرگان، وصیّت ها و سفارش های مهمّی از خود به یادگار گذاشته اند؛ وصیّت های پیامبر اکرم- به اطرافیان، توصیه های امیرالمؤمنین علی(ع) به اصحاب و امت و... از این نوع است. حضرت زهرا(ع) که خود پرورش یافتۀ دامان وحی است و در بالاترین مرتبۀ ایمان و عمل صالح قرار دارد، همواره به احکام و واجبات دینی توجه می نمود و زندگی خود را با رعایت احکام دین، رنگ و بوی خدایی می بخشید. یکی از واجباتی که آن حضرت بدان مقیّد بود، وصیّت کردن است.

چرا قبر مطهر حضرت زهرا (س) مخفی است

فلسفه اصلی مخفی بودن قبر حضرت زهرا(س) مربوط می شود به وقایع و جسارت هایی که از طرف خلفای وقت و اطرافیان خلفا، به آن بزرگوار وارد شده بود، در این زمینه نقل شده است که حضرت زهرا(س) زمانی که وقت رحلتشان نزدیک شد و در بستر به حالت احتضار به سر می بردند، حضرت علی(ع) بر بالای بسترشان آمدند و بعد از صحبت هایی که با همدیگر کردند، حضرت فاطمه(س) اجازه خواستند تا چند وصیّت به همسرشان علی(ع) کنند.

ویژگی ها و فضایل ام البنین علیهما السلام

ام البنین علیها السلام مادر حضرت عباس علیه السلام، یکی از مادران برجسته تاریخ است که زندگی او مالامال از عشق به ولایت و امامت بود.

مصیبت ام البنین(س) مادر حضرت عباس(س)

امام صادق علیه السلام فرمود:«رحم الله عمی العباس لقد اثر و ابلی بلاء حسنا... » (1) خدارحمت کند عموی ما عباس را،عجب نیکو امتحان داد،ایثار کرد و حداکثر آزمایش را انجام داد.برای عموی ما عباس مقامی در نزد خداوند است که تمام شهیدان غبطه مقام او را می برند.)اینقدر جوانمردی،اینقدر خلوص نیت،اینقدر فداکاری! ما تنها از ناحیه پیکر عمل نگاه می کنیم،به روح عمل نگاه نمی کنیم تا ببینیم چقدر اهمیت دارد.

پنج ویژگی ممتاز حضرت ام‌البنین

یکی از ویژگی‌‌های برجسته‌ی حضرت ام‌البنین ولایت مداری و پاسداری از حریم اهل‌بیت (ع) بود. «فاطمه بنت حِزام» به‌خوبی می‌دانست که در پاسداری از امامت باید فرزندان خود را فدا کند.

مادران پاک

خانه و خانواده به عنوان اولین محیط زیست انسانی نقش جامع و گسترده در تربیت فرزندان سالم و صالح دارد. تأکید و توصیه بر معیارهای صحیح همسر گزینی به جهت بنیان گذاری نهاد پاک و سالم برای نسل آینده است تا دامان مادران با ایمان و تقوا، عالم و عامل به آداب معرفتی و عبادی بستر بندگی و قرب الهی گردد؛ همان گونه که مادران معصومین(ع) چنین بودند.

روز مادر، نمودی از عمری در خدمت مادر

روز بیستم جمادی الثانی مطابق با ولادت اسوه مادران عالم، حضرت فاطمه زهرا علیها السلام و روز مادر و تکریم از شخصیت والای این موجود مقدس می باشد . به همین مناسبت در این نوشتار نگاهی کوتاه به مقام و منزلت و حقوق مادر در فرهنگ و اندیشه قرآن و اهل بیت علیهم السلام خواهیم داشت .

فاطمه(س) اسوه حیات زیبا

درودهای خداوند و فرشتگان و حاملان عرش او و همه آفریدگان زمینی و آسمانی بر آن گوهر قدسی باد که قالب انسانی یافت. آن صورت نفس کلّی، فیض بخش عوالم عقلانی، پاره حقیقت نبوی، سرآمد نگاه انوار علوی، سرچشمه های اسرار فاطمی، رهایی یافته و رهایی دهنده دوستدارانش از آتش دوزخ، میوه درخت یقین، بانوی بانوان دو عالم، شناخته ارج و ناشناخته مزار، روشنیِ چشم رسول و زهرای پاک بتول.*

باب الحوایج

امام هفتم، شب زنده دار و مطیع اطاعت پروردگار است. کراماتی از او نقل است که شب را تا به صبح به عبادت می پرداخته؛ به سجده بوده؛ به نماز می ایستاده؛ و روز را به روزه و اعانت به دیگران به پایان می رسانیده است. لقب آن بزرگوار کاظم بوده است. نسبت به افرادی که به او بد می کرده اند، گذشت و احسان داشت، و لقب او عبدصالح نیز بوده است. به خاطر کثرت عبادت و حال عبودیتی که داشته است، لقب باب الحوایج نیز داشته است. هر کس به او متوسل شود، حاجتش داده می شود. کرامات موسی بن جعفر به قدری فراوان است که عقلها در تحیر است

او آمد

مردم، در وادی حیرت، سرگشته بودند و در فتنه و فساد، دست و پا می زدند و هوس ها آنان را فریفته و نخوت و کبر، آنها را به لغزش کشانیده بود.1 رشته های مرگ و هلاکت، آنان را می کشید و قفل های گمراهی، بر دل هایشان زده شده بود.2

شرح و تفسیر خطبه پیامبر در استقبال از ماه رمضان

رسول گرامی (ص) در بخش پایانی ماه پر برکت شعبان سخنرانی کرده است. نسیم خنک و سعادت بخشی میخواهد بوزد و آن ماه مبارک رمضان است آماده باشید که فرمود: «قد أقبل إلیکم شَهر الله» ماه مبارک رمضان دارد می آید او به شما رو کرده است این برای شما اقبالی است این ماه، ماه خداست خب همه ماه ها ماه خداست؛ همه زمینها زمین خداست اما می گویند سرزمین مکه سرزمین وحی است و حاجیان و معتمران وقتی وارد می شوند مهمانان الهی اند اینها جزء ضیوف الرحمان اند این مربوط به زمینِ مهمانی است ماه مبارک رمضان زمان مهمانی است فرمود شما مهمان خدای سبحان هستید .

هدیه الهی

در پانزدهم رمضان سال دوم و یا سوم هجرت خداوند سبحان بالاترین هدیه خویش را به بیت نبوت وامامت اهدا کرد.

آخرین حرف ها به آخرین نفرات!

هنگامی که ابن ملجم امام علی علیه السلام را ضربت زد، حضرتش به حسن و حسین علیهما السلام چنین فرمود: شما را به تقوای الهی سفارش می کنم و اینکه در طلب دنیا بر نیایید گرچه دنیا در طلب شما برآید، و بر آنچه از دنیا محروم ماندید اندوه و حسرت مبرید و حق بگویید و برای پاداش (اخروی) کار کنید و دشمن ظالم و یاور مظلوم باشید.

پیوند آسمانی

چهارتن از بزرگان مسلمانان: ابن عوف، ابو بکر و عمر، از راستین و نزدیک ترین همنشینان پیامبر و باایمان ترین، نژاده ترین، والا جاه ترین آنان به خواستگاری فاطمه(س)آمدند؛ اما پدر از دادن دختر خود به آنان سرباز زد.

فضه

خداوند متعال لباس های بهشتیان را از جنس پارچه نازک حریر و ابریشم توصیف می کند در سوره کهف، آیه31 و حج،آیه23 در مقام تزئین غلمان بهشتی می فرماید:«من أساور من ذهب» دست بندهای آنان از طلاست و در سوره فاطر می فرماید

شمع سوزان خرابه شام در هاله ای از ابهام

گاهی درمورد وجود حضرت رقیه (سلام الله علیها) شبهات و تردیدهایی مطرح می شود که نام ایشان در اکثر کتب نیامده و یا نامهای مشترک و مشابهی در آنها به چشم می خورد که با توجه به آن نمی توان به طور حتم بر وجود دختری به این نام اطمینان داشت.

دختر خردسال کربلا

اصل وجود دختری چهار ساله برای امام حسین (علیه السلام) در منابع شیعی آمده است، اما در بعضی منابع در این باره اختلاف وجود دارد. در کتاب کامل بهایی نوشته علاءالدین طبری (قرن ششم هجری) قصه دختری چهار ساله که در ماجرای اسارت در خرابه شام در کنار سر بریده پدر به شهادت رسیده، آمده است، اما در مورد نام او که آیا رقیه بوده یا فاطمه صغری و ... اختلاف است.

بانویی از حرم

قیام امام حسین (علیه السلام) و نهضت عاشورا سرلوحه بسیاری از نیكی ها، فضایل و افتخارات است.حادثه عظیم کربلا در طول تاریخ در جهات و ساحت های مختلف مورد مطالعه واقع شده و مواجه با ابهامات و پرسش هایی از سوی مورخین و اهل نظر بوده است.

شیرین تر از عسل

شب است. چیزی به عاشورا نمانده است. امام حسین علیه السلام قلم ولایت به دست گرفته است و با جوهر وحی، سرنوشت صحابی را در عاشورا و جایگاهشان را در بهشت یکی یکی ترسیم می کند. اما پیش از آن چراغ خیمه را خاموش کرده است. نگاه مهربانش را بر زمین پهن کرده و آرام فرموده:

شهید شیرخوار کربلا

شیخ مفید(ره) در کتاب الارشاد خود، هنگام نام بردن فرزندان امام حسین علیه السلام از امام سجاد علیه السلام با تعبیر علی اکبر و از حضرت علی اکبر با تعبیر علی اصغر یاد می کند و می نویسد:

الگوى ايمان وادب وشجاعت

يكى از بارزترين نمونه‌هاى كمال و اسوه‌هاى پاكى و مردانگى، حضرت «على اكبر (عليه السلام)» شهيد بزرگ حماسه عاشورا و فرزند بافضيلت سيدالشهدا (عليه السلام) است. سزاوار است كه از رهگذر آشنايى با شخصيت و ويژگى‌هاى اين جوان برومند و رشيد و با صلابت، از او درس جوان‌مردى و مقاومت و ايمان و ادب بياموزيم و نسلى را تربيت كنيم كه پوياى راه نورانى آن شهيد باشد.

صفای چشمه مهتاب

در ارزیابی شخصیت افراد، اصولاً مجموعه ای از صفات و ویژگی آن ها مؤثر و تعیین کننده است. البته گاهی اوقات تنها یکی از ویژگی های برجسته یک فرد، می تواند شخصیت او را از دیگران متمایز کند.

کرامت کربلایی

کرامت، یعنی: نزاهت از پستی و فرومایگی که در عزت نفس، مناعت طبع، برخورداری از روحی بزرگ، برازندگی، بلندنظری، جوانمردی، آزاداندیشی و آزادمنشی و آزادگی ابوالفضل جلوه گر می شود و احیانا از آن به «بزرگواری » تعبیر می شود .

رقیه بنت الحسین سلام الله علیها

پس از انتقال اهل بیت (علیهم السلام) به شام، ایشان را در جایگاهی بس خراب جای دادند که موجب اذیت های فراوان به ایشان گردید). عموم محدثان و مورخان این مکان را مکانی توصیف کرده اند که موجب ایجاد تغییر در پوست بدن ایشان گردید). برخی از این سخنان را مرور می کنیم:

ماجرای نبش قبرحضرت رقیه

ملا محمدهاشم خراسانی(ره) حکایت نبش قبر حضرت رقیه سلام الله علیها توسط ایشان به منظور ترمیم قبر و رفع آب‌گرفتگی مضجع شریف حضرت رقیه(س) در سال ۱۲۸۰ هجری، را نقل می‌کند:

5 کلید طلایی در زندگی پیامبر (صل الله علیه و آله وسلم)

امروز درحالی برخی سعی دارند در قالب‌ سلبریتیسم خود را نماد زندگی موفق معرفی کنند که بیش از ۱۴۰۰ سال قبل خداوند آب پاکی را روی دست همه انسان‌ها ریخته و پرده از چهره‌ای برداشت که تبعیت و پیروی از او ضامن سعادت، کمال و خوشبختی است.

خورشید ری

حضرت عبدالعظیم حسنی، در چهارم ربیع الثانی سال 173هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود. ایشان فرزند عبداللّه بن علی، از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) بودکه نسبتش با چهار واسطه به آن حضرت می رسید.

درس امام حسن عسکری علیه السلام

حدیث ثقلینی که بارها از رسول خدا صلی الله علیه وآله شنیده شد و به شکلهای گوناگونی نقل شد (1) و به دست ما رسید ، ضمن آنکه که اهل بیت رسول خدا علیهم السلام را همتای قرآن معرفی می کند این پیام را هم به همراه دارد که تنها راه سعادت انسان تمسک به قرآن و اهل بیت علیهم السلام است. این مهم صورت نمی گیرد مگر آنکه ما با گفتار و رفتار آن بزرگواران ارتباط برقرار کنیم.

بانوی عشق و صبر

با مروری هرچند سطحی بر کمالات و ویژگی های حضرت زینب(س) این نکته رخ می نماید که تمام ویژگی های یک انسان کامل در شخصیت آن بانوی گرامی در حد و درجات عالی وجود داشته و البته هرکدام از ویژگی ها در صحنه ای از صحنه های زندگی حضرتش فرصت نمود یافته است.

جوان پیامبر گونه

حضرت علی اکبر علیه السلام فرزند امام حسین علیه السلام در یازدهم شعبان1، سال43 قمری در مدینه، دیده به جهان گشود. مادر بزرگوارش لیلی دختر ابی مرّه بود2.

طاوس بهشتیان

بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.1

شرح و تفسیر خطبه پیامبر در استقبال از ماه رمضان

رسول گرامی (ص) در بخش پایانی ماه پر برکت شعبان سخنرانی کرده است. نسیم خنک و سعادت بخشی میخواهد بوزد و آن ماه مبارک رمضان است آماده باشید که فرمود: «قد أقبل إلیکم شَهر الله» ماه مبارک رمضان دارد می آید او به شما رو کرده است این برای شما اقبالی است این ماه، ماه خداست خب همه ماه ها ماه خداست؛ همه زمینها زمین خداست اما می گویند سرزمین مکه سرزمین وحی است و حاجیان و معتمران وقتی وارد می شوند مهمانان الهی اند اینها جزء ضیوف الرحمان اند این مربوط به زمینِ مهمانی است ماه مبارک رمضان زمان مهمانی است فرمود شما مهمان خدای سبحان هستید .

خدیجه(س) گوهری که در مکه درخشید

با نگاهی به تاریخ حیات زن در اعصار گذشته و بررسی و ارزیابی روی¬دادهای جوامع گوناگونی که در آن¬ها بانوان نقشی را عهده¬دار بوده¬اند، این نکته آشکار می¬گردد که هرگاه زنان به¬سوی پاکی درون، صفای قلب و تهذیب نفوس گام بردارند و به عوالم معنوی گرایش یابند چنان منزلت و اراده¬ای به ¬دست می¬آورند که می¬توانند در تاریخ سرزمینی تحول¬آفرین باشند.

بانوی کرامت و احسان

نقش تأثیرگذار زنان در حرکت­ها و جنبش­های انسانی و اجتماعی و نیز گرایش­های فکری آنان منشأ ظهور تحولات مثبت یا منفی در جوامع بوده است. قرآن کریم در آیاتی از سوره تحریم زنان مؤمن و زنان کافر را ضرب المثل برای اهل ایمان ذکر می­کند؛ چرا که زن مؤمن و متقی، خاستگاه و منشأ ظهور جامعه ایمانی و زن کافر و مشرک، منشأ جامعه کفر است.

فرشته ی مهر

خدیجه(س) وزیر و کمک راستین بود برای اسلام و مایهی سکون و آرامش قلب پیامبر(ص) محسوب میشد.»1

حضور امام حسن (علیه السلام) در ایران راست یا دروغ

امام حسن (ع) فرزند بزرگ حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و دومین امام ما شیعیان است که در کودکی و جوانی با سه خلیفه نخستین معاصر بود، موضع ایشان در برابر خلافت ابوبکر، عمر و عثمان و حضور ایشان در فتوح ایران و افریقیه سوالی است که این مقاله در پی پاسخ گویی به آن می باشد. به نظر می رسد که ایشان با وجود این که خلافت را حق پدر خود دانسته در مواردی با سه خلیفه همکاری هایی داشته اند، و در زمان دو خلیفه اول ابوبکر و عمر در فتوحات شرکت نکرده، ولی در زمان عثمان، حسن (ع) با سپاهیان به ایران آمده و در فتح طبرستان شرکت داشتند. برای روشن شدن این مطلب به بررسی موضع ایشان در دوران ابوبکر، عمر و عثمان می پردازیم.

عزای حقیقت و سوگ عدالت

نوزدهم ماه مبارک رمضان، یکی از غمگین ترین روزهای حقیقت و عدالت است. در سحرگاه آن روز سرخ، محراب در عزای مردی گریست که تا آن روز، چنین گوهری را در آغوش خود نگرفته بود.

فاطمه زهرا علیهاالسلام سرّ لیلة القدر

در این نوشتار، سعی بر آن است نسبت و تعامل باطن و حقیقت وجود فاطمه زهرا علیهاالسلام با حقیقت وجود و باطن «لیلة القدر» مقایسه شود و در محورهای «تعیّن و تعیین اصل وجود» و «هندسه خلقت و شریعت»، بر ویژگی های اشتراکی و مشابهت های این دو آفریده عظیم تأکید گردد. در این مقاله، منزلت سه عالم «سرشت»، «سرنوشت» و «شخصیت حضرت فاطمه علیهاالسلام » با رویکردی تطبیقی بررسی می شود.

وقت شناسی و نظم

دکتر محمود بروجردی: گاهی که به اتاق امام می رفتم، با اینکه انباشته از کتاب و کاغذ و یادداشت بود، با این حال هر کاغذ یا یادداشتی را می خواستند فوراً پیدا می کردند؛ زیرا تمام آنها با نظم و در جای مخصوص به خود بود.

سالار شهیدان

عبدالمطلب، عموی پیامبر گرامی اسلام بود، دو سال پیش از ولادت رسول خدا(ص) دیده به جهان گشود. (1) در میان جوانان قریش در دلاوری و بزرگواری برجسته و در آزاداندیشی، آزادمنشی وستم ستیزی سرآمد بود. (2) سلحشوری و توان رزمی وی همزمان با آغاز دوره جوانی نمودار شد.

مردی در قله های رفیع نور

او را با ابهت و صلابتش می شناسیم، همان ابهت و صلابتی که کفار مکه همین که او را سوار بر اسب و در حال نزدیک شدن می دیدند، دست از آزار مسلمین بر می داشتند

پیام امام رضا(علیه السلام) به شما

امام رئوف، حضرت اباالحسن علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیة والثناء به حضرت عبدالعظیم حسنی(علیه السلام) فرمودند: ای عبدالعظیم، سلام مرا به دوستان برسان و به آن ها بگو:

ثواب زیارت حضرت عبدالعظیم علیه السلام

برخی شیعیان نزد امام هادی علیه السلام رفته و گفتند ما از زیارت کربلا آمدیم و حضرت در جواب فرمود که شما در ری زیارت عبدالعظیم را کنید مثل این است که امام حسین علیه السلام را زیارت کرده اید.

دختری از بهشت

برای خانواده ی امام صادق (ع) روزهای قشنگی بود. یکی از نورانی ترین ستاره های خدا در خانه ی امام (ع) متولد شده بود. یکی از شیعیان که مهمان امام (ع) بود با کمال تعجب دید که امام (ع) در کنار گهواره نشسته و با نوزادی گفت وگو می کند. امام (ع) وقتی حیرت او را دید، لبخندی زد و فرمود: می خواهی تو هم با او سخن بگویی؟

برکات یک مزار

قم، به تعبیر روایات فراوان، حرم اهل بیت و حریم امامان و پناهگاه شیعیان و «عُشّ آل محمد» است.

دعای پیامبر(ص) در وقت ازدواج فاطمه(س) چه بود

در هنگام ازدواج علی(ع) با فاطمه(س) ازپیامبر(ص) دعاهایی نقل شده که آن حضرت از ابن عباس و سعد بن معاذ و... روایت شده که پیامبر(ص) شب ازدواج علی(ع) با فاطمه(س) برای آن دو و نسل و ذریه ایشان دعا کرده و از خدا برایشان جمع شدن پراکندگی، برکت و فرزندان صالح و پاکیزه را طلب کرد.

او را زینب بخوانید

6سال از هجرت پیامبر گذشته است و حالا خانه ی فاطمه و علی (علیهما السلام) با حضور این فرزند رنگین تر شده است. شادی ای که با تولد این دختر به خانه رجوع کرده، غم های شهیدان احد را کم رنگ کرده است. پیامبر (ص) آمده است تا نوزاد تازه شکفته ی زهرا را ملاقات کند.

طلوع گل محمدی

این جا مکه مکرمه است.. و امروز جمعه.. 20 جمادی الثانی..از سال هشتم قبل از هجرت.

برترین الگو

به نظر می آید آنچه که جامعه کنونی مااز آن رنج می برد، دور افتادن از الگوهای اصیل اسلامی در تمامی ابعاد زندگی است;در حالی که اسلام کاملترین، دقیق ترین وبی نظیرترین برنامه ها و الگوها را به امتش ارائه داده است;

طلوع خورشید از درون کعبه

آسمان جلال و شکوه خاصی داشت. در پهن دشت وسیعش افق و کرانه ای به چشم نمی خورد و سکوت اسرارآمیزی بر همه جا دامن گسترده بود.

رسالت در اسارت

روشن­ترین و با شکوه­ترین دوران زندگانی حضرت زینب3 برهه­ای است که همراه و در کنار امام حسین7 کاروان عشق و شهادت را همراهی می­کرد و شکوه و عظمت می­آفرید.

فروغ ایمان در قلب ابو طالب

در برخی از کتب اهل تسنن جملاتی درمورد ابوطالب دیده می شود که حکایت از کم لطفی یا بی لطفی یا کینه نویسندگان آن کتاب ها نسبت به شخصیت حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام دارد.

او پیامبر است

صدای در خانه که بلند شد از جا پرید و پا برهنه به سمت در دوید. دامن پیراهنش در هوا می رقصید. در را که باز کرد ابوطالب در چهارچوب در ظاهر شد.

سپهسالار عشق

زندگانی حضرت ابوالفضل(ع) دائرة المعارفی است که چگونه زیستن و آگاهانه رفتن را به ما می آموزد و فرصت دستیابی به مقام آدمیت را هموار می سازد.

دانش و آگاهی عباس(ع)

قمر بنی هاشم ابوالفضل العباس، روز چهارم شعبان سال 26 ه.ق در مدینه منورّه دیده به جهان گشود و در روز عاشورا، سال 61 هجری قمری در کربلای معلّی در راه حمایت از دین و قرآن، و در راه نصرت اهل بیتع و امام زمان خویش در سن 34 سال و 5 ماه و 6 روزگی به شهادت رسید.

در ستایش حضرت ابوالفضل العباس

از آب دیدگان تنِ خود شستشو کنند

طاوس بهشتیان

مؤلف ارجمند کتاب مکیال المکارم، در بخش چهارم کتاب خود جمال و زیبایی حضرت مهدی(ع) را به عنوان یکی از ویژگی ها و خصایص آن حضرت که مایه لزوم دعا برای ایشان است، برشمرده و می نویسد: بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.

کجا مثل خدیجه می توان یافت

نیست زنی در سخا به پای خدیجه چشم فلک خیره بر وفای خدیجه

سرباز شش ماهه

هنگامی که همه یاران و اصحاب امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند، ندای غریبانه امام بلند شد:

الگوى ايمان وادب وشجاعت

يكى از بارزترين نمونه‌هاى كمال و اسوه‌هاى پاكى و مردانگى، حضرت «على اكبر (عليه السلام)» شهيد بزرگ حماسه عاشورا و فرزند بافضيلت سيدالشهدا (عليه السلام) است.

خطبه امام سجاد «علیه السلام»، قیام بر علیه نیرنگ ها

امام علی بن الحسین «علیه السلام» چهارمین امام شیعیان سال 37 یا 38 هجری در مدینه منوره به دنیا آمد. از جانکاه ترین حادثه زندگی امام، حادثه عاشورا بود که با تمام وجود خود آن را لمس کرد؛

مدینه در ماتم

زمین عربستان، آشنای گام های مردی است از جنس آسمان که در نگاهش ملکوت موج می زد و آیینش مهرورزی بود. اَبَرمردی که خُلق نیکویش مایه مباهات خدای سبحان و سریر شوکتش بر قلب های امتش استوار بود.

لیله المبیت

به مناسبت فرارسیدن ماه ربیع الاول شب لیله المبیت

کامیاب در سایه سار خواهر آفتاب

سال های سال است که زائران عارف از راه های دور و نزدیک به زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام می آیند و بر سر سفره کرامت کریمه اهل بیت علیهاالسلام نشسته، دست از گناه شسته و پاک پاک، چالاک و شاداب همانند یک فرشته برمی خیزند، سلامی می دهند و کلامی می گویند، اشکی می ریزند، دعایی می خوانند و با بوسه بر آن آستانه، گرسنگی روح خویش را برطرف می کنند، پیشانی بر تربت غربت آن خواهر آفتاب می سایند، و سبکبار و سبکبال پرواز آغاز می کنند.

حضرت معصومه(س) بانوی شفاعت

می دانیم که کمال و شخصیت انسان بستگی به علم و پاکی او دارد، او هرقدر در این راستا به پیش رود، کاملتر و ممتازتر خواهد بود، چنان که در قرآن می خوانیم: «ان اکرمکم عندالله اتقاکم؛[1] همانا گرامی ترین شما در پیشگاه پروردگار، پاکترین شما است.» و نیز می خوانیم: «یرفع الله الذین آمنوا منکم والذین اوتوا العلم درجات؛[2] خداوند کسانی را که ایمان آورده اند، و کسانی را که علم به آنان داده شده، درجات عظیمی می بخشد.»

ویژگیهای حضرت معصومه (سلام الله علیها)

تعداد امامزادگان شایسته تعظیم و تجلیل در «دار الایمان قم »که بر فراز قبور مطهرشان گنبد و سایبان هست به چهارصد نفرمی رسد.

پروانه صفا

شب چهار شنبه بود و ماه با درخشش چشم اندازی در گوشه ای ازآسمان تمام رخ ایستاده بود. ستارگان ریز و درشت بر بام شهررویهم انباشته شده بودند. شهر با قامتی در هم و بر هم از شدت گرمی هوا به خود می پیچید. در دل شهر ستونهای بر افراشته وگنبدهای رنگارنگ به متانت و بزرگی همه عالم صبورانه ایستاده بودند و تا دور دستها به استقبال دوستان و میهمانان خودمی شتافتند. باد گرم و سرگردانی در خیابانهای شهر می وزید.

احکام پرستاران

کسی که یک روز و یک شب پرستاری بیماری را بر عهده گیرد، خداوند او را با ابراهیم خلیل(ع) محشور می کند، پس همچون درخشش برقی از صراط عبور می نماید و کسی که در برطرف کردن نیازهای مریض تلاش کند و نیازهای او را برآورد، همانند روزی که از مادر متولد شده است، از گناهان پاک می شود.» با توجه به اهمیت و ارزش پرستاری، لازم است پرستاران گرامی با آگاهی از مسائل شرعی به این امر مهم، حساس و تأثیرگذار بپردازند. در این نگارش، به بعضی از احکام شرعی پرستار و پرستاری، مانند: تحصیل در رشتۀ پرستاری، نگاه و لمس بیمار نامحرم، وظایف پرستاران در برابر مراجعان زنده و مرده و... پرداخته می شود.

عالِمَةٌ غَيرُ مُعَلَّمَةٍ

این كه حضرت زینب سلام الله علیها بانویی باشند كه بدون تعلیم، عالم باشند یعنی چه ؟! این مسأله ای نیست كه به سادگی بتوان از كنار آن عبور كرد این یعنی كه علوم و دانش های وی از سنخ دانشها و دانسته های بشری نیست.

تعالی عقل و عشق و عقیده در شخصیت حضرت زینب علیها السلام

آن جا که احساس و عاطفۀ صرف صحنه گردان حوادث می گردد، تعقل و تدبیر و ذکاوت و عافیت اندیشی به تناسب رخت برمی بندد؛ گویا احساسات و عواطف از آن رو مذموم نیست که واکنش های ابنای بشر در مقابل حوادث سهمگین، علی الاصول، مبتنی بر غلبه عواطف و احساسات است.

رنج های فاطمه علیها السلام از زبان علی علیه السلام

فاطمه و علی علیهما السلام دو یار همراه و دو ستاره آسمانی اند که برای نشان دادن راه آسمان چند روزی به زمین آمدند و سپس به آسمان بازگشتند .

چهل حدیث درباره حضرت زهرا علیها السلام

ارزش شناخت فاطمه علیها السلام

فاطمیه و احکام

فقها در مورد حضرت زهرا نکاتی را بیان فرموده اند که به برخی از آنها در ضمن مسائلی اشاره می شود. امید است مبلغین گرامی با توجه به اهمیت بیان مسائل شرعی در ابتدای مواعظ و سخنرانی ها، ضمن بیان معارف فاطمی از مسائل شرعی مرتبط با این بانوی بزرگوار غافل نشوند.

چرا قبر مطهر حضرت زهرا (س) مخفی است

فلسفه اصلی مخفی بودن قبر حضرت زهرا(س) مربوط می شود به وقایع و جسارت هایی که از طرف خلفای وقت و اطرافیان خلفا، به آن بزرگوار وارد شده بود

دوباره بوی هیزم بوی آتش

مشامم پر ز بوی فاطمیه

حضرت زهرا(س)، الگوی ابرار

یکی از عوامل اساسی در تکامل انسان عنصر «اسوه » است

حوراء مدینه

در و دیوار مکه را آیینه بندان کنید . آسمان مکه ار ستاره باران کنید . از عرش تافرش را با گل های یاس بیارایید . امشب خانه محمد ( صلی الله علیه و آله) میهمانی کوچک از آسمان دارد .

روح بلند صبر

ای آیینه تمام نمای صبر و ایثار تو را به چه نام بخوانم که نامت یادآور حماسه عاشورا و یادآور اسارت و غربت یتیمان کربلاست . تو را به چه نام بخوانم که نامت در رنج و محنت گره خورده است .

به بهانة شهادت امام موسی کاظم(علیه السلام)

صدای ساز و آواز و تنبور و رقص داخل خانه، فضای کوچه را پر کرده بود و رهگذران را به خود مشغول می کرد. از قضا گذر امام کاظم(ع) در همان ساعت به همان کوچه افتاد.

فروغ ایمان در قلب ابو طالب

در برخی از کتب اهل تسنن جملاتی درمورد ابوطالب دیده می شود که حکایت از کم لطفی یا بی لطفی یا کینه نویسندگان آن کتاب ها نسبت به شخصیت حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام دارد. جای شک نیست که اگریک دهم گواه هایی که بر ایمان و اسلام ابوطالب آمده است،

ای ماه بنی هاشم

چهارمین روز از شعبان سال 26 ه .ق. عیدی دیگر بر اعیاد شیعه اضافه شد. شادی و سرور صحن دلهای بسیاری را روشنایی عشق بخشید. مردم مدینه به خانه علی علیه السلام رهسپار بودند تا بهترین تبریکات خود را به پدر و مادر طفل نو رسیده بیان کنند.

ماه هاشمیان

حضرت عباس (ع) دارای زیبایی ویژه ای بود و چهره دلربایش، هر بیننده ای را به تحسین وامی داشت. او چون ماه تمام، در میان هاشمیان می درخشید.

جوان پیامبر گونه

حضرت علی اکبر علیه السلام فرزند امام حسین علیه السلام در یازدهم شعبان1، سال43 قمری در مدینه، دیده به جهان گشود. مادر بزرگوارش لیلی دختر ابی مرّه بود2.

سیمای حضرت مهدی (ع) در کلام نبوی

نامگذاری سال نو شمسی به نام مبارک نبی اعظم(ص) با هدف الگو قرار دادن سیرة رسول گرامی(ص)؛ و همچنین ضرورت یافتن معرفت نسبت به جانشین آن حضرت در عصر حاضرـ یعنی صاحب الامر، امام مهدی(ع) ـ که به انجام رسانندة هدف رسول اکرم و خاتم اوصیای پیامبر خاتم(ص) است زمینه ای فراهم نمود تا از این شماره به شکل ویژه درج مقالاتی با عنوان: سیمای حضرت مهدی(ع) در بیان نبوی(ص) بپردازیم.

فرشته ی مهر

«کانت خدیجة(س) وزیرة صدقٍ علی الإسلام و کان صلی الله علیه و آله یسکن علیه

قرآن ناطق

بر اساس روایات فراوانی که ذکر شده است حضرت علی(ع) و همچنین فرزندان او لسان و کتاب ناطق الهی و قرآن ناطق هستند.

مثلث شوم!

صبحگاه نوزدهم ماه مبارک رمضان سال 40 هجری توسط شقی ترین انسان ها، عبدالرحمان بن ملجم مرادی مجروح شده و سه روز بعد در 21 رمضان به شهادت رسید.

به نام رب علی

دلم تنگ است و دلتنگ اند دلتنگان و دل ریشان شب قدر است٬ لبخندی بزن، مولای درویشان!

الگوها و اسوه ها حمزه سید الشهداعلیه السلام

صدر میان یاران حضرت رسول صلی الله علیه وآله، در سال های سخت آغاز اسلام، حضرت حمزه جایگاه والایی دارد. وی از حامیان شجاع دین اسلام و جان بر کفانرکابپیامبر خدا بود و به پاس رشادت هایش در جنگ اُحد، ملقّب به «سید الشهدا» شد. پیامبر در باره او و حضرت علی علیه السلام گفته است

محبوب پیامبر

بدون شک حضرت حمزه، از محبوب ترین شخصیت هایی است که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله بیشترین محبت و علاقه را به آنان ابراز داشت و پیوسته فضیلت های آنان را برای همگان اعلام کرد.

عظمت شخصیت حضرت عبدالعظیم در نظر امامان(ع) وعالمان بزرگ شیعه

عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب ع ، صاحب کتاب «خطب امیرالمؤمنین» و «الیوم واللیلة»، مشهور به حضرت عبدالعظیم و شاه عبدالعظیم، از سادات حسنی و از بزرگان این خاندان، و مورد احترام امامان عصر خود و از راویان موثق است.

لطف بی بی

آقا1 در را باز کرد. سرش را انداخت پایین و چیزی نگفت. دلش مثل ابر بهاری گرفته بود. قطرات اشک ناخواسته از گوشه چشمانش جوشید و روی محاسن سفیدش سُر خورد. با گوشه عبای مشکی اش آنها را پاک کردو از دو پلّه خشتی در، بالا آمد.

پیوند آسمانی

چهارتن از بزرگان مسلمانان: ابن عوف، ابو بکر و عمر، از راستین و نزدیک ترین همنشینان پیامبر و باایمان ترین، نژاده ترین، والا جاه ترین آنان به خواستگاری فاطمه(س)آمدند؛ اما پدر از دادن دختر خود به آنان سرباز زد. آیا پیامبر(ص)می خواهد برای زهرا دیگری را برگزیند که نزد وی از همه اینان بهتر است؟ پیامبر نه، که خدای بزرگ چنین می خواهد...

شور بی پایان

ستاره های چشمک زن، ریسمان بسته اند آسمان کوچه هایی را که قرار است از امشب، مهربانی هایتان را در آنها قدم بزنید. کوچه هایی که هم قدم می شوند از امشب جاده های زندگی را با شما. دیوارهای مدینه کل می کشند پیوند خجسته ابر و باران را، دریا و موج را، رود و آبشار را و عشق و پرواز را که از امشب، پرندگی در نگاه های مهربانانه شما به اوج خواهد رسید.

مفهوم انفسنا در آیه مباهله

مفسران شیعی و بسیاری از مفسران اهل سنت، در تفسیر آیۀ مباهله، امام علی(ع) را نفس پیامبر(ص) شمرده اند. البیته این که امام علی(ع) نفس پیامبر(ص) است؛ به معنای حقیقی عینیت ذاتی دو نفس نیست، بلکه مراد از نفسیت امام علی(ع)، مساوات آن حضرت با پیامبر در فضائل و کمالات است. از این تساوی، عصمت امام علی(ع)، نیز استفاده می شود. به زعم برخی از علمای اهل سنت در تفسیر آیه، واژۀ «انفسنا» به شخص رسول خدا(ص) منحصر است و شامل امام علی(ع) نخواهد شد. نگارنده با روش توصیفی تحلیلی، بعد از نقد این دیدگاه، نظریۀ اطلاق «انفسنا» نسبت به امام علی(ع) را اثبات می کند.

رسالت در اسارت

روشن­ترین و با شکوه­ترین دوران زندگانی حضرت زینب3 برهه­ای است که همراه و در کنار امام حسین7 کاروان عشق و شهادت را همراهی می­کرد و شکوه و عظمت می­آفرید.

ما رایت الا جمیلا

اگر گاهی «عظمت در نگاه است، نه در چیزی که بدان می نگرند .» ، آنگونه که برخی گفته اند، گاهی هم زیبایی در نگاه و دید انسان است، نه در دیدنی ها .

همسر آفتاب

روزهای پایانی دهه اول ماه رمضان یادآور سال حزن و ماتم است سالی که اسلام دویاور بزرگ خود حضرت ابوطالب و حضرت خدیجه سلام اللّه علیها را از دست داد و انقلاب بزرگ فرهنگی رسول اللّه را با مشکلات فراوان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی روبرو ساخت.

سن حضرت خدیجه(س) هنگام ازدواج با پیامبر(ص) چقدر بوده است؟

بسیاری از مورخین و محدثین سن حضرت خدیجه (سلام الله علیها) را در حدود 25 تا 28 سال دانسته اند. و در آن زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)، نیز 25 ساله بودند، بنابراین تفاوت سنی بین پیامبر اکرم و حضرت خدیجه نبوده و یا حدود سه سال بوده است. حالا سؤال اینجاست که چرا برخی می کوشند، که سن حضرت خدیجه را چهل سال معرفی کنند؟

عظمت حضرت معصومه علیها السلام

جهت شناخت واقعی مقام حضرت فاطمه معصومه علیها السلام هشت محور را طرح می کنیم و بر اساس آنها به مقام این بزرگوار نظر می افکنیم تا از منظر هر کدام از این محورها به بُعدی از عظمت روحی این بانوی ناشناخته پی ببریم.

شوق زیارت و دریافت پاداش

زیارت حضرت معصومه(ع) را تنها یک امام، سفارش نکرده است، بلکه سه امام(امام صادق، امام رضا و امام جواد(ع)) سفارش نموده اند، و جالب اینکه امام صادق(ع) این سفارش را قبل تولد حضرت معصومه(ع) بلکه قبل از تولد پدر حضرت معصومه(ع) امام کاظم(ع) نموده است.

لقب حضرت معصومه سلام ا...علیها

برخی گمان می کنند که صفت «کریمه» حضرت معصومه(س) به دلیل باسخاوت بودن به ایشان تعلق گرفته است؛ حضرت فاطمه کبرا(سلام الله علیها) ملقب به معصومه، دختر امام موسی کاظم(علیه السلام) در اولین روز ماه ذی القعده سال ۱۷۳ هجری قمری، ۲۵ سال بعد از تولد حضرت امام رضا(علیه السلام) در شهر مدینه منوّره چشم به جهان گشود.

ویژگیهای حضرت معصومه (سلام الله علیها)

تعداد امامزادگان شایسته تعظیم و تجلیل در «دار الایمان قم »که بر فراز قبور مطهرشان گنبد و سایبان هست به چهارصد نفرمی رسد. در میان این چهار صد اختر تابناکی که در آسمان قم نورافشانی می کنند، ماه تابانی که همه آنها را تحت الشعاع انوار درخشان خود قرار داده، تربت پاک شفیعه محشر، کریمه اهل بیت پیمبر(علیهم السلام)، دخت گرامی موسی بن جعفر، حضرت معصومه(س)می باشد.

شفای امید و عشق

مدتها بود که او با ویلچر فاصله خانه تا حرم را پشت سر می گذاشت تا شاید دستی پنهان بتواند دردش را درمان کند. با امیدمی رفت ولی نا امید بر می گشت. تمام هستی خود را صرف درمان کرده بود

قطره ای از دریای فضائل زهرای مرضیه علیها السلام

حضرت زهرا علیها السلام هم به لحاظ نسب و خانواده و هم به جهت رفتار و منش شخصی و اوصاف فردی در اوج قله عظمت و بزرگی قرار دارد .

ویژگیها و فضائل حضرت امّ البنین علیهاالسلام

بانوی وارسته، حضرت أمّ البنین، فاطمه، دختر حزام، فرزند خالد بن ربیعة بن کلاب است. مادر آن گرامی، لیلا و یا شمامه از خانواده سهل بن عامر بن مالک بن جعفر بن کلاب است که همه پدرانش، از مردان شجاع و نامدار عرب در منطقه حجازند. همچنین جناب امّ البنین با چند واسطه به عبد مناف، جد اعلای رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله ، نسب می رساند.

دیگر فاطمه ام مخوان

فاطمه، ملقب به «امّ البنینّ»، دختر «حزام بن خالد بن ربیعه»، از بانوانی است که در مکتب اسلام راستین پرورش یافته بود. او زنی با کمال، ادیب و باوقار بود که به عقد امیر مؤمنان(ع) در آمد و صاحب چهار فرزند شد

زنان باید به مادر بودن خود ببالند

«مادر» و «مادری کردن» تنها واژه ای است که با شنیدن آن، معنای مهربانی و از خودگذشتگی در ذهن متبادر می شود. بارها و بارها در آیه ها و روایت های دینی بر اهمیت و ارزش مادر بودن تأکید شده است. پیامبر(ص) در روایتی می فرماید: «بهشت در زیر پای مادران است»(نوری طبرسی، باب70)؛ جمله ای که هر زنی با شنیدن آن به مادر شدن و مادر بودن خود می بالد.

راز هزار در زندگی مولا

زندگی 63 ساله امیرمؤمنان علی (علیه السلام) پر از افتخارات است که در زندگی کمتر کسی جز وجود مقدس رسول خدا9 دیده می شود. از جمله مسائل اعجاب انگیزی که در حضرت جلوه خاصی داشت

چهار ویژگی ممتاز

انسانی که تسلیم محض شد مَحرم می شود و به مرحله ای می رسد که به صدق و حقانیت صاحب ولایت پی می برد. در جریان عاشورا، برخی از افراد در رابطه با قیام سید الشهداء (ع) اظهار نظر می کردند و ایراداتی داشتند، ولی در هیچ منبعی ذکر نشده که قمر بنی هاشم (ع) در مقابل امام، اظهار نظری کرده باشد. این همان مقام تصدیق است که هر چه امام بفرماید را صدق بداند.

غیرت و حمیت حضرت ابوالفضل علیه السلام

غیرت و حمیت حضرت ابوالفضل علیه السلام

مادر نیایشها کیست

دفتر گشوده تاریخ همواره مزین به زرینه ترین برگهای بهشتی است؛ انسانهای وارسته ای که بر بلندای اندیشه آنها حقیقتهای هستی رویش می یابد و سعادت و کمال در ماهتاب نگاه آنها می درخشد. انسانهایی که در دامان خویش تاریخ را پرورش دادند و در گوش نسلهای فردا زمزمه توحید را نجوا کردند و لالایی آنها «لا اِله الاّ اللّه » بود.

دانشمند نیایش گر

نگاهی کوتاه به بعد علمی امام سجاد(ع)

جوان پیامبر گونه

حضرت علی اکبر علیه السلام فرزند امام حسین علیه السلام در یازدهم شعبان1، سال43 قمری در مدینه، دیده به جهان گشود. مادر بزرگوارش لیلی دختر ابی مرّه بود2.

علی اکبر علیه السلام

تازه نفس ترین حماسه ها در توست. بُرناترین حادثه های دلیری را تو بر پا خواهی داشت. همه جوانی غیرت های مؤمن در توست. سلام بر نام رشید تو که سرفرازترین فرزند عاشوراست.

کجا مثل خدیجه می توان یافت

در حدوده سه، یا فراتر از سه دهه پیش از اسلام، در دامن طبیعت و پاک و سالم حجاز، و در کرانه چاه جوشان زمزم، این یادگار الهام بخش «هاجر» و «اسماعیل» دختری دیده به جهان گشود که در زندگی پر فراز و نشیب و تاریخ سازش نشان داد که دلی به شفافی آینه صاف، اندیشه ای به جوشانی زمزم، و فطرتی به زلالی آبشارهای بلند و زیبا و پاک و دور از دسترس داشت.

براي حضرت فاطمه معصومه عليها السلام

از مدينه تا مرو، راهي بس دور و دراز بود، با فرسنگ‌ها فاصله. حتي براي كبوتران و پرستوهاي مهاجر هم پيمودن اين مسير بسي سخت و طاقت‌فرسا بود. اما جهان اسلام پرستويي بهشتي را مي‌شناسد

حضرت معصومه (سلام الله علیها) بانویی بی بدیل

تعداد امامزادگان شایسته تعظیم و تجلیل در «دار الایمان قم »که بر فراز قبور مطهرشان گنبد و سایبان هست به چهارصد نفرمی رسد.

نکته هائی درباره خانواده

زن و مرد از‌ نظر روحیات فرق دارند، خانواده نمونه با درک روحیات یـکدیگر می‌توانند مسیر پر پیچ و خـم زنـدگانی را با آرامش و زندگی پشت سر بگذارند. شوهر باید به همسرش از این منظر‌ که‌ او امانت الهی است و فردی مستعد کمال، پیشرفت و تحول در عرصه زندگی است بنگرد. تجملات و زیاده‌روی و اسراف بلای جان خانواده‌های‌ جامعه‌ امروز‌ مـاست‌. حـضرت‌ امـیر‌(ع) سفارش کرد که اولاً زنان امر ازدواج را سهل و ساده بگیرند، آنجا که فرمود: «خوش‌یمنی زن در آن است که ازدواجـش و زایمانش آسان باشد.» متأسفانه امروزه خانواده‌ها فکر‌ می‌کنند هر چه امکانات و وسایل رفاه فرزندانشان را برآورده سازند، فرزندانی شایسته و نـیکو خواهند داشت‌، اما‌ این خیال آنها مدّت زیادی دوام‌ نمی‌آورد‌ و بـا‌ چـشم‌ خـویش‌ نظاره‌گر طغیان و انحراف‌ آنها‌ هستند. بنابراین با تأسی به سفارش‌های نورانی و حکیمانه امام متقیان علی(ع) زمینه را بـرای ‌ ‌شـکوفایی گل‌های‌ زندگی‌مان‌ فراهم‌ سازیم.

حضرت معصومه (س) در زمان حیات پدر

گروههای مختلف فکری و سیاسی چون شیعیان، عباسیان و خوارج با امویان مخالف بودند و مخالفت گروههایی چون شیعه امامیه به سالهای آغازین عصر خلافت می رسید. به شهادت رساندن امامان شیعه موج خشم و نفرت را در میان شیعیان به حرکت درآورده بود و گاه این حرکتها به صورت قیامهایی علیه خاندان اموی خودنمایی می کرد.

بانوی زهد و فضیلت؛ لیلا

لیلا علیها السلام دختر ابومرّة بن عروة بن مسعود ثقفی و میمونه دختر ابوسفیان، مادر حضرت علی اکبر علیه السلام و همسر امام حسین علیه السلام بود. وی یکی از مادران شایسته و برجسته تاریخ اسلام است که در تربیت فرزند برومند امام حسین علیه السلام حضرت علی اکبرعلیه السلام، نقشی بسزا داشت. حضرت علی اکبرعلیه السلام جوانی است که وجود مبارکش در حماسه شکوهمند کربلا با رشادت های قابل تحسینش، لرزه بر قلب سپاه ظلم و ستم می انداخت. لیلا علیها السلام از خاندانی بزرگ و با شرافت بود. جدّش عروه یکی از دو مرد بزرگ و صاحب مقام در نزد قریش به شمار می رفت و جایگاهش چنان بود که اذعان می داشتند چرا قرآن بر کسی مثل او نازل نشده است؟! در این نوشتار، شخصیّت والای لیلاعلیها السلام، با اصل و نسبش معرفی شده و جایگاه شخصیّتی ایشان در منظر بزرگان و اهل بیت علیهم السلام بیان گردیده است. همچنین مسئله حضور ایشان در کربلا مورد کاوش و بررسی قرار می گیرد. شیوه مورد استفاده برای انجام این پژوهش، روش تحقیق تاریخی ـ توصیفی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای بوده است.

وقتی که قد سرو خم شد

کسانی که حسین علیه السلام خود را به بالین آنها رساند مختلف بودند،هر کس در یک وضعی قرار داشت.وقتی امام وارد می شد یکی هنوز زنده بود و با آقا صحبت می کرد، دیگری در حال جان دادن بود.

عظمت حضرت عباس و عزای مادر

چه کم و کسری در زندگی عباس بن علی،همان طوری که مقاتل معتبر نوشته اند، وجود دارد؟قبلا اگر نبود برای ابو الفضل جز همین یک افتخار،با ابو الفضل کسی کاری نداشت.با هیچ کس غیر از امام حسین کاری نداشتند.

ماجرای نبش قبر حضرت رقیه (س)

ملا محمدهاشم خراسانی(ره) حکایت نبش قبر حضرت رقیه سلام الله علیها توسط ایشان به منظور ترمیم قبر و رفع آب‌گرفتگی مضجع شریف حضرت رقیه(س) در سال ۱۲۸۰ هجری، را این چنین نقل می‌کند.

ستاره دمشق

بچه ها! همه شما بارها و بارها داستان های زیادی از عاشورا و شهادت امام حسین علیه السلام شنیدید. ببینم، تا حالا درباره کودکانی که در کربلا بودن هم چیزی شنیدید و اونارو می شناسید. یکی ازکودکان امام حسین علیه السلام که در کربلا بود، رقیه نام داشت.

آرزوی قشنگ «بابا»

آسمان هم به گریه می آید وقتی از چشم «کودکی»، آیند

حجت محوری

حجت بالغه از آن خداوند است. خداوند با اعطای عقل و بعثت انبیا و فرستادن کتاب های آسمانی و تعیین وصی برای انبیا، حجت را بر مردم تمام کرده است و با همین حجّت ها با بندگان احتجاج و به حساب آنان رسیدگی می کند. به فرموده امام صادق(ع): «اِنَّ الله احتجَّ عَلی النّاس بِما آتاهم و عَرَّفَهُم».[1]

شکوفه بهشتی

«پنج شنبه، پنجمین روز از پنجمین ماه». بعضی ها می پرسند: «این چه معمایی است؟» خوب اگر کمی صبر کنید، جواب آن را هم پیدا خواهید کرد. امروز، پنجمِ ماهِ پنجم از سال قمری، یعنی ماه جمادی الاول است و این روز جشن تولد یک خانم خوب و مهربان است. امروز، روز تولد دختر امام علی علیه السلام و حضرت زهرا علیهاالسلام است، امروز روز تولد حضرت زینب است که با آمدنش، خیلی ها را خوشحال کرد، خیلی از آدم های بزرگ و انسان های خوب مثل بابا بزرگش، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله ، پدر و مادر و نیز برادرانش امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام . روز تولد حضرت زینب علیهاالسلام ، بر همه شما دوستانِ ایشان مبارک باد.

تعالی عقل و عشق و عقیده

بدون شک پرداختن به شخصیت حضرت زینب بدان معنی نخواهد بود که او نمونه ای است از زنان قرن اوّل هجری در جامعه اسلامی؛ چرا که چون او فقط یکی بود و تالی تلوی نداشت، لکن در هر صورت باید پذیرفت او زنی بود برخاسته از جامعه و محیط و فرهنگی که به اسلام منسوب و مربوط بود. هر چند مثل و مانندی نداشت، نه از آسمان به زمینش آورده بودند و نه جنسی فوق و وراء و خلاف جنس بشر داشت

فرشته زمینی

بی تو تنهایی سخت است ای عشق من،ای تمام هستی من. بی تو بودن معنا ندارد. بی تو، چراغ زندگی ام خاموش است. بی تو، گذران قافله عمر دلگیر است. بی تو، زینب تنها می شود، حسین می میرد. بی تو، بیت الاحزان مدینه تنها می شود. بی تو، آسمان چگونه ببارد، زمین چگونه تاب بیاورد. بی تو، مدینه سر بر بالین کدام دوست نهد. بی تو، ستارگان خاموشند. بی تو، دیگر صدای ضجه و ناله نمی آید. زهرا جان! ریحانه رسول! بی تو، خورشید غمگنانه غروب می کند. ای بی همتا!... آسمان چگونه پهلویت را دید و نگریست، و زمین چگونه صورتت را دید و در هم نشکست. ای برترین بانو! عارفانه عروج کردی و چشم در چشم رسول دوختی. عاشقانه پر کشیدی و در آغوش برترین بشر آرام گرفتی!

مراتب مرجعیت معرفتی حضرت فاطمه(س)

هدف از این تحقیق بررسی سطوح مرجعیت معرفتی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیهاست. حضرت زهرا (س) به دلیل برخورداری از شأن ولایت و عصمت، بسان نردبان ذومدارجی که به عرش الهی متصل است، مقیمان درجات مختلف وجودی را از زلال علمی خویش به حسب درجه و رتبه ای که دارند، بهره مند مینماید. این بهره مندی از ادنی مرتبه معرفتی آغاز گردیده و تا اعلی مراتب ادامه مییابد، به نحوی که اولیای خاص الهی و ائمه معصومین (ع) را نیز، از خوان معرفت خود بهره مند میسازد. پژوهش حاضر، با این فرضیه، به کشف و تحلیل سطوح مختلف مرجعیت معرفتی حضرت صدیقه طاهره پرداخته و با تمسک به آیات و روایات و استناد به سیره و منقولات تاریخی و هم چنین تفاسیر اهل سنت و شیعه و تحلیل های اسلام شناسان اعم از شیعه و سنی، درصدد پاسخ گویی به این سوال است که: مرجعیت معرفتی حضرت فاطمه زهرا (س) در جهان اسلام دارای چه سطوح و مراتبی بوده و این مرجعیت معرفتی در سطوح مختلف چگونه تحلیل میشود؟ بر این اساس این مرجعیت در سه سطح ١. جامعه مسلمین ٢. شیعه ٣. اهل بیت علیهم السلام، با روش تحقیق کیفی طبقه بندی و مورد تحلیل قرار گرفته است.

فاطمه علیهاالسلام ؛ فرشته زمینی

بی تو تنهایی سخت است ای عشق من،ای تمام هستی من. بی تو بودن معنا ندارد. بی تو، چراغ زندگی ام خاموش است. بی تو، گذران قافله عمر دلگیر است. بی تو، زینب تنها می شود، حسین می میرد

بگذار شاعرت شوم بانو

خود را به پلک پنجره می¬کوبند این بغض¬های حل شده در باران

همراه زینب کبری در فرهنگ بزرگ اسلامی

بدون تردید برجسته ترین زن در میان خاندان رسالت، فاطمه زهرا (س) است، و بدون شک، پس از او دخترش زینب کبری دختر علی بن ابی طالب (ع) از این جایگاه برخوردار است. زینب کبری، همسر عبدالله بن جعفر، فرزند جعفر بن ابی طالب است که پس از شهادت پدرش، سخت مورد توجه و علاقه رسول خدا (ص) بود. رسم روزگار و عرف جاری، بر آن نبوده است تا اخبار زنان، حتی زنان بزرگی مانند فاطمه و زینب (س)، سرزبانها و در اخبار راویان باشد، با این حال، نسبت به این دو بانو، یکی به سبب ماجرای حق کشی در سقیفه و دیگری به به علت فاجعه عظیم کربلا، فرصت بروز و ظهور پاره ای از اخبار آنان برای تاریخ فراهم آمده است.

توان عقلی زینب کبری

“توان عقلی” ؛ تعقّل و فهم عمیق مسائل معاصر است ، با چنین توانایی میتوان مسائل جاری و آینده را عمیقا ؛ “فهم کرد” و ارزیابی درست داشت .

مهدی گل هستی

همه توحیدگرایان و غیب باوران جهان به نوعی، به منجی جهانی ایمان دارند، اما پیروان دین خاتم، تصویر دقیق تر و ملموس تری از آن را ارائه می دهند. از دیدگاه مکتب حیات بخش شیعه که دلباخته خاندان رسالت است، منجی آخرالزمان، امام دوازدهم، حضرت مهدی (عج) است. البته خاستگاه این مدعا نه یک حدس و احتمال، بلکه متن دین و چشمه سار زلال وحی است.

عنایات امام زمان(عج) به مردم

امام مهدی علیه السلام در دوران غیبت کبری توجه و عنایت خاصی به شیعیان خود دارند و در همه ی حالات پیش آمده به یاری آنها شتافته اند.

گلزار حدیث سیمای حضرت مهدی در آیینه ی احادیث

1ـ روز قیامت فرا نمی رسد مگر این که قائم ما قیام به حق نماید و این موقعی است که خداوند عزوجل به وی فرمان قیام دهد. هر کس از وی پیروی کند رستگار و آن کس که سرپیچی نماید، به هلاکت رسد. ای بندگان خدا! به سوی وی شتابید هرچند با راه رفتن از روی برف باشد چرا که وی سفیر الهی و جانشین من است.

طاوس بهشتیان

بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.1

مهدی; حقیقتی انکار ناپذیر

سخن از مهدی منتظر سابقه ای دیرینه دارد. و از همان صدر اسلام; یعنی ابتدای رسالت پیامبر اکرم(ص) تاکنون جهت بررسی این امر، صدها زبان به صدا درآمده و هزاران قلم آثاری را آماده و مهیا کرده اند و هیچ جهتی ازجهات زندگی حضرت مهدی نیست مگر این که از آن سخنی به میان آمده و هیچ کلمه و گفتاری در شان ایشان نیامده، مگر آن که مورد بحث و بررسی قرارگرفته باشد. خصوصا این که گروه های زیادی از مسلمانان وحتی پیروان کتاب های آسمانی، کمال و تمام ایمان را متوقف بر اعتقاد به مهدی می دانند.

چراغ برات روشن می شود

صدها سال است که مردم خراسان، ماه شعبان و نیمه شعبان را با چراغ برات میشناسند. نیمه شعبان که فرامیرسد، چراغ برات برای مردگان روشن میشود و مردم به دیدار درگذشتگانشان میروند.

طاوس بهشتیان

مؤلف ارجمند کتاب مکیال المکارم، در بخش چهارم کتاب خود جمال و زیبایی حضرت مهدی(ع) را به عنوان یکی از ویژگی ها و خصایص آن حضرت که مایه لزوم دعا برای ایشان است، برشمرده و می نویسد: بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.

مسافری از آسمان هفتم

نزدیکی های ظهر بود . مردهای قبیله دوان دوان از راه می رسیدند . بعضی ها با اسب، بعضی ها با شتر، خیلی ها هم با پای پیاده . سرانجام بیش تر آن ها پشت کوه سنگی، پای چشمه ی کوچکی جمع شدند .

مهدی گل هستی

همه توحیدگرایان و غیب باوران جهان به نوعی، به منجی جهانی ایمان دارند، اما پیروان دین خاتم، تصویر دقیق تر و ملموس تری از آن را ارائه می دهند

سیمای حضرت مهدی (ع) در کلام نبوی

نامگذاری سال نو شمسی به نام مبارک نبی اعظم(ص) با هدف الگو قرار دادن سیرة رسول گرامی(ص)؛ و همچنین ضرورت یافتن معرفت نسبت به جانشین آن حضرت در عصر حاضرـ یعنی صاحب الامر، امام مهدی(ع) ـ که به انجام رسانندة هدف رسول اکرم و خاتم اوصیای پیامبر خاتم(ص) است زمینه ای فراهم نمود تا از این شماره به شکل ویژه درج مقالاتی با عنوان: سیمای حضرت مهدی(ع) در بیان نبوی(ص) بپردازیم.

مهدی; حقیقتی انکار ناپذیر

سخن از مهدی منتظر سابقه ای دیرینه دارد. و از همان صدر اسلام; یعنی ابتدای رسالت پیامبر اکرم(ص) تاکنون جهت بررسی این امر، صدها زبان به صدا درآمده و هزاران قلم آثاری را آماده و مهیا کرده اند

مهدی; حقیقتی انکار ناپذیر

سخن از مهدی منتظر سابقه ای دیرینه دارد. و از همان صدر اسلام; یعنی ابتدای رسالت پیامبر اکرم(ص) تاکنون جهت بررسی این امر، صدها زبان به صدا درآمده و هزاران قلم آثاری را آماده و مهیا کرده اند و هیچ جهتی ازجهات زندگی حضرت مهدی نیست مگر این که از آن سخنی به میان آمده و هیچ کلمه و گفتاری در شان ایشان نیامده، مگر آن که مورد بحث و بررسی قرارگرفته باشد. خصوصا این که گروه های زیادی از مسلمانان وحتی پیروان کتاب های آسمانی، کمال و تمام ایمان را متوقف بر اعتقاد به مهدی می دانند.

دعای امام زمان(عج) در حق بانوان

از دعاهای منسوب به امام عصر(عج)، دعای معروف «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ...» است که به زیبایی هر چه تمام و در فرازهایی کوتاه، وظایف منتظران از اقشار و صنوف مختلف را بیان کرده و راه و رسم زندگی به سبک انتظار را نشان می دهد.

طاوس بهشتیان

بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.1

طاوس بهشتیان

مؤلف ارجمند کتاب مکیال المکارم، در بخش چهارم کتاب خود جمال و زیبایی حضرت مهدی(ع) را به عنوان یکی از ویژگی ها و خصایص آن حضرت که مایه لزوم دعا برای ایشان است، برشمرده و می نویسد: بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.

مهدی گل هستی

همه توحیدگرایان و غیب باوران جهان به نوعی، به منجی جهانی ایمان دارند، اما پیروان دین خاتم، تصویر دقیق تر و ملموس تری از آن را ارائه می دهند

سیمای حضرت مهدی (ع) در کلام نبوی

نامگذاری سال نو شمسی به نام مبارک نبی اعظم(ص) با هدف الگو قرار دادن سیرة رسول گرامی(ص)؛ و همچنین ضرورت یافتن معرفت نسبت به جانشین آن حضرت در عصر حاضرـ یعنی صاحب الامر، امام مهدی(ع) ـ که به انجام رسانندة هدف رسول اکرم و خاتم اوصیای پیامبر خاتم(ص) است زمینه ای فراهم نمود تا از این شماره به شکل ویژه درج مقالاتی با عنوان: سیمای حضرت مهدی(ع) در بیان نبوی(ص) بپردازیم.

راز گل سرخ

درمورد وقت ظهورحضرت حجت ( عج) و کارهایی که ایشان می‌کند،چگونه حرف بزنیم که منطقی و قابل قبول باشد؟

دعای امام زمان(عج) در حق بانوان

از دعاهای منسوب به امام عصر(عج)، دعای معروف «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ...» است که به زیبایی هر چه تمام و در فرازهایی کوتاه، وظایف منتظران از اقشار و صنوف مختلف را بیان کرده و راه و رسم زندگی به سبک انتظار را نشان می دهد.

طاوس بهشتیان

بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.1

طاوس بهشتیان

مؤلف ارجمند کتاب مکیال المکارم، در بخش چهارم کتاب خود جمال و زیبایی حضرت مهدی(ع) را به عنوان یکی از ویژگی ها و خصایص آن حضرت که مایه لزوم دعا برای ایشان است، برشمرده و می نویسد: بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.

مهدی گل هستی

همه توحیدگرایان و غیب باوران جهان به نوعی، به منجی جهانی ایمان دارند، اما پیروان دین خاتم، تصویر دقیق تر و ملموس تری از آن را ارائه می دهند

سیمای حضرت مهدی (ع) در کلام نبوی

نامگذاری سال نو شمسی به نام مبارک نبی اعظم(ص) با هدف الگو قرار دادن سیرة رسول گرامی(ص)؛ و همچنین ضرورت یافتن معرفت نسبت به جانشین آن حضرت در عصر حاضرـ یعنی صاحب الامر، امام مهدی(ع) ـ که به انجام رسانندة هدف رسول اکرم و خاتم اوصیای پیامبر خاتم(ص) است زمینه ای فراهم نمود تا از این شماره به شکل ویژه درج مقالاتی با عنوان: سیمای حضرت مهدی(ع) در بیان نبوی(ص) بپردازیم.

راز گل سرخ

درمورد وقت ظهورحضرت حجت ( عج) و کارهایی که ایشان می‌کند،چگونه حرف بزنیم که منطقی و قابل قبول باشد؟

دعای امام زمان(عج) در حق بانوان

از دعاهای منسوب به امام عصر(عج)، دعای معروف «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ...» است که به زیبایی هر چه تمام و در فرازهایی کوتاه، وظایف منتظران از اقشار و صنوف مختلف را بیان کرده و راه و رسم زندگی به سبک انتظار را نشان می دهد.

طاوس بهشتیان

بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.1

طاوس بهشتیان

مؤلف ارجمند کتاب مکیال المکارم، در بخش چهارم کتاب خود جمال و زیبایی حضرت مهدی(ع) را به عنوان یکی از ویژگی ها و خصایص آن حضرت که مایه لزوم دعا برای ایشان است، برشمرده و می نویسد: بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) می باشد.

مهدی گل هستی

همه توحیدگرایان و غیب باوران جهان به نوعی، به منجی جهانی ایمان دارند، اما پیروان دین خاتم، تصویر دقیق تر و ملموس تری از آن را ارائه می دهند

سیمای حضرت مهدی (ع) در کلام نبوی

نامگذاری سال نو شمسی به نام مبارک نبی اعظم(ص) با هدف الگو قرار دادن سیرة رسول گرامی(ص)؛ و همچنین ضرورت یافتن معرفت نسبت به جانشین آن حضرت در عصر حاضرـ یعنی صاحب الامر، امام مهدی(ع) ـ که به انجام رسانندة هدف رسول اکرم و خاتم اوصیای پیامبر خاتم(ص) است زمینه ای فراهم نمود تا از این شماره به شکل ویژه درج مقالاتی با عنوان: سیمای حضرت مهدی(ع) در بیان نبوی(ص) بپردازیم.

رابطة شب قدر با حجت زمان و امام عصر، ارواحنافداه

خداوند متعال در چهارمین آیة سورة مبارکة قدر می فرماید: تنزّل الملائکة و الرّوح فیها بإذن ربهّم من کلّ أمرٍ.

راز گل سرخ

درمورد وقت ظهورحضرت حجت ( عج) و کارهایی که ایشان می‌کند،چگونه حرف بزنیم که منطقی و قابل قبول باشد؟