شخصیت ابن سینا در متون کهن
درباره شخصیت ابن سینا سخن بسیار گفته اند، از جمله شمس الدین محمد شهرزوری، از حکیمان برجسته و از شارحان معروف حکمة الاشراق؛ حکمتی که در واقع نوعی نقد فلسفه مشاء است و ابن سینا از استوانه های آن به شمار می رود، در وصف شخصیت ابن سینا با فروتنی چنین می نویسد:
ابن سینای حکیم
«چگونه وصف توان کرد کسی را که مشرف و مستولی شده است بر شناخت حقایق اشیا و درآمده است در میان حقیقت ایشان، و حکمت را در تحت تصرّف خود درآورده چون تصرّف ملوک بندگان خود را، و عنان[13] حکمت را در دست دارد به نوعی که هر جانب اراده نماید گرداند و بالجمله اِطناب[14] در مدح او غالب شدن است بر صفحه آفتاب از روی نمود و ظهور، و زیاده کردن است بر عدد قطرات باران از روی کثرت و وفور با آنکه غلوکننده در مدح او ایمن است از عیب افراط و ترسنده است از تهمت تفریط و نزدیک است به نقصان و تقصیر و دور است از زیادتی و تکثیر».[15]
ابن سینای طبیب
ابن سینا نه تنها یکی از فیلسوفان بزرگ جهان، بلکه از برجسته ترین چهره های تاریخ پزشکی در همه دوران هاست. شهرزوری در این باره آورده است:
«بعد از آن رغبت به تحصیل علوم طب کرد و کتب مصنّفه را در آن باب تأمّل نمود چون علم طب از علوم مشکله نیست، لاجرم در اندک مدتی در آن علم، عدیم المثل و معدوم النظیر[16] گشت، و فضلای طب پیش او آمد شد می نمودند و معالجات که از تجربات فراگرفته بودند، بر او می خواندند».[17]
ابن سینای نابغه
ابن سینا با ذهن پویا و توانایی شگرفی که در یادگیری داشت، به زودی قله های دانش را فتح کرد. شهرزوری در این مورد می گوید:
«چون ابوعلی به هجده سالگی رسید از تحصیل همه علوم پرداخته بود و اساس آن را کما ینبغی[18] ساخته به نوعی که بعد از آن او را چیزی تازه روی نداد».[19]
ابن سینای نوآور
ابن سینا افزون بر کتاب های فلسفی خود که در آنها به بیان مسائلی مربوط به حکمت پرداخت، در کتاب اشارات کوشید مقامات عرفان را برهانی سازد. فخر رازی که خود، از منتقدان سرسخت ابن سیناست، نمط «مقامات العارفین» اشارات را بهترین و مهم ترین باب این کتاب می داند. اینک نمونه هایی از این باب را از یک ترجمه کهن می آوریم:
مقامات عارفان
«بدان که عارفان را اندر زندگی دنیا درجاتی و مقاماتی است خاص به ایشان که دیگران را نیست و پنداری که ایشان اندر آن حال که اندر پیراهن تن اند، آن را بر کشیده اند و از آن برهنه شده اند و روی به عالم قدس آورده، و ایشان را کارهایی است پوشیده اندر میان ایشان و کارهایی است ظاهر، که هر که آن را منکر بُوَد، آن را مُستنکر شد[20] و هر که بدان عارف باشد، آن را عظیم داند».[21]
تعریف زاهد و عابد و عارف
«مُعْرِض[22] از متاع دنیا و خوشی های آن، او را زاهد خوانند، و آن کس که مواظب باشد بر اقامت ثقل عبادات از روزه و نماز ورا عابد خوانند و آن کس که فکر خود را صرف کرده باشد به قدس جَبروت و همیشه مُتَوقِّع شروق[23] نور حق اندر سِرِّ[24] خود بود ورا عارف خوانند».
عارف خواهان حق
«بدان که عارفان خواهان حق اول باشند نه از برای چیزی دیگر و هیچ چیز بر شناخت و عبادت وی اختیار نکنند؛ زیرا که وی مستحق عبادت است و پرستیدن و عبادت وی سببی است شریف به وی، نه از برای طمعی یا ترسی، و اگر چنان است که عبادت برای طمعی باشد یا از برای ترسی بُوَد، لازم آید که آنچه بدان طمع دارند یا از آن ترسند، داعی[25] باشد به عبادت و مطلوب آن بُوَد و حق نه غایت باشد اَندَر عبادت بلکه واسط به چیزی دیگر غیر از او و آن چیز، غایت عبادت باشد».[26]
نمونه ای از نثر فارسی ابن سینا
ابن سینا نیز مانند دانشمندان ایرانی هم عصر خویش، بیشتر کتاب های خود را به عربی نگاشته است، ولی آثاری هم از او به زبان فارسی به جا مانده که مهم ترین آنها دانشنامه علائی است. این کتاب، یکی از چند کتاب انگشت شماری است که در قرن چهارم تا اوایل قرن پنجم هجری قمری به زبان شیوای فارسی تألیف شده و باقی مانده است و قدیمی ترین کتاب به زبان فارسی است که همه اجزای فلسفه را دربرگرفته است. ارزش دیگر دانشنامه علائی در این است که شیخ الرئیس مصطلحات فارسی را در برابر اصطلاحات عربی به کار برده و ثابت کرده است که با زبان فارسی هر گونه علمی را می توان بیان کرد. اینک از بخش الهیات دانشنامه علائی، مطالبی را در تقسیم علم های حکمت می آوریم:
«هر علمی را چیزی هست که اندر آن علم از حال وی آگاهی جویند، و چیزها دو گونه است: یکی آن است که هستی وی به فعل ماست، و یکی آن است که هستی وی نه به فعل ماست.
مثال نخستین، کردارهای ما و مثال دوم، زمین و آسمان و حیوان و نبات.[27] پس علم های حکمت دو گونه بُوَند: گونه ای آن بود که از حال کُنِش[28] ما آگاهی دهد و این را علم عملی خوانند؛ زیرا که فایده وی آن است که بدانیم که ما را چه باید کردن، تا کار این جهانی ما ساخته باشد و کار آن جهانی امیدوار بود.
و دیگر آن بوَد که از حال هستی چیزها ما را آگاهی دهد تا جان ما صورت خویش بیابد و نیکبخت آن جهانی بود چنان که به جای خویش پیدا کرده آید و این را علم نظری خوانند، و هر علمی از این علم سه گونه بود:
اما علم عملی سه گونه است: یکی علم تدبیر عام مردم، تا آن انبازی[29] که ایشان را بدو نیاز است بر نظام بوَد، و این دو گونه است: یکی علم چگونگی شرایع، و دوم چگونگی سیاسات، و نخستین اصل است و دوم شاخ[30] و خلیفه.[31]
و اما علم دیگر علم تدبیر خانه است تا آن انبازی که اندر یک خانه افتد زن و شوی را و پدر و فرزند را و خداوند و رهی[32]را بر نظام بود.
و سوم، علم خود است که مردم به نفس خویش چگونه باید که بوَد؛ پس چون حال مردم یا به تنهایی خویش بود یا به انبازی، و انبازی یا به هم خانگان بود یا به هم شهریان، لاجرم علم عملی سه گونه بود: یکی علم تدبیر شهر، دیگر علم تدبیر خانه، و سوم، علم تدبیر خود.
اما علم نظری سه گونه است: یکی را علم برین خوانند، و علم پیشین، و علم آنچه سپس طبیعت[33] است خوانند، و یکی را علم میانگین[34] و علم فرهنگ[35] و ریاضت خوانند، و علم تعلیمی خوانند، و یکی را علم طبیعی و علم زیرین خوانند».
مطالب مرتبط
محمد بن زكریای رازی
محمد بن زكریای رازی در سال 251 هجری قمری (244 ش) در شهر ری متولد شد.
عبدالله بن حسن بن علي بن ابيطالب
«عبدالله» کودک چند ساله امام مجتبی(علیه السلام) است. مادر عبدالله دختر «شلیل بن عبدالله بجلّی» بوده است. (1)
راز ولادت علی علیه السلام در درون کعبه
در سیزدهم رجب سال 30 عام الفیل، حادثه بس عجیبی رخ داد که هرگز در تاریخ بشریت سابقه نداشته و بعد از آن نیز تکرار نشده است، و آن حادثه، به دنیا آمدن نوزادی است در درون خانه کعبه که به نام علی علیه السلام اسم گذاری شد.
... کیست این عبد صالح؟
غروبی دیگر به قادسیه رسیدیم کاروان در کاروانسرایی بزرگ و قدیمی از حرکت باز ایستاد. مسافران خسته از چارپایان فرود آمدند و بارها بر زمین نهادند. من نیز پیاده شدم و باراندکم را کنجی گذاردم. کاروانسرا پر از مسافر بود.
درس هایی آموزنده از زندگانی امام کاظم «علیه السلام»
گاه آدمی پاسخ یک بدی را با مهربانی می دهد و این پاسخ مهرورزانه او سبب تغییر رویه طرف مقابل می شود. امام کاظم «علیه السلام» را به دلیل این ویژگی به چنین لقبی خوانده اند. در مدینه مردی بود که هرگاه امام را می دید زبان به دشنام می گشود. روزی امام به همراه یاران خویش از کنار مزرعه او می گذشتند که او مثل همیشه، ناسزاگویی را آغاز کرد. یاران امام بر آشفتند و از امام خواستند تا آن مرد بد زبان را مورد تعرض قرار دهند. امام به شدّت با این کار مخالفت کرد و آنان را از انجام چنین کاری بازداشت. روز دیگری امام به سراغ مرد رفت تا او را در مزرعه اش ملاقات کند، ولی مرد عرب از کار زشت خود دست بر نداشت و به محض دیدن امام، ناسزا گفت.
مناظرات و گفتگوهای علمی
امامان گرامی ما با دانشی الهی که داشتند در مورد هر سئوالی که از آنان می شد،پاسخی درست و کامل و در حد فهم پرسشگر،می دادند.و هر کس حتی دشمنان،چون با آنان به احتجاج و گفتگوی علمی می نشست،با اعتراف به عجز خویش و قدرت اندیشه ی گسترده و احاطه ای کامل آنان،برمی خاست.
هفتمین اختر تابان سماوات وجود
روزگاری است که من طالب دلدار شدم رهرو مخلص آن قافله سالار شدم
مناجاتی از امام که انجیلیه نام گرفت.
بنا به روایتی از امام محمد باقر(ع)، علی بن الحسین (ع) را از آن رو «ابن الخیرتین»(فرزند دو سلسله برگزیده) می گویند که پدر گرامی شان امام حسین(ع) از برگزیده عرب یعنی هاشم و مادر بزرگوارش شهربانو برگزیده غیرعرب یعنی از فارس است.
.jpg-resized.280-250.jpg)
روشنترین ستاره شب زنده دارها
روشنترین ستاره شب زنده دارها علی مظلوم تاریخ است و مفهوم شکیبایی
پرواز از بالای برج
غریب تر از سکوت پر از بهانه کوفه قدم می زد کوچه های تنگ بی پناهی را در پناه سایه دیوارها، تا نور ماه فریادش نزند؛ در چشم آن همه خفاشی که چشم می چرخاندند هلاکش را.
اخلاق و رفتار امام موسی بن جعفر (ع)
عبادت و نیایش هر فرد در حدود معرفت و شناسائی پروردگار عالم، اندازه گیری میگردد.مجال است فردی بدون معرفت کافی و لازم نسبت به پروردگار خود، عبادت و ستایش شایسته ای انجام دهد
ابوعلی سینا
ابن سینا در حدود 370 ق در بخارا زاده شد.
مسلم بن عقیل کیست؟
در میان جوانان برومند «بنى هاشم » مسلم، فرزند عقیل یکى از چهره هاى تابناک و شخصیتهاى بارز، به شمار مى رفت. «عقیل » برادر حضرت على(علیه السلام) و دومین فرزند ابوطالب بود.
باب الحوایج
امام هفتم، شب زنده دار و مطیع اطاعت پروردگار است. کراماتی از او نقل است که شب را تا به صبح به عبادت می پرداخته؛ به سجده بوده؛ به نماز می ایستاده؛ و روز را به روزه و اعانت به دیگران به پایان می رسانیده است. لقب آن بزرگوار کاظم بوده است. نسبت به افرادی که به او بد می کرده اند، گذشت و احسان داشت، و لقب او عبدصالح نیز بوده است. به خاطر کثرت عبادت و حال عبودیتی که داشته است، لقب باب الحوایج نیز داشته است. هر کس به او متوسل شود، حاجتش داده می شود. کرامات موسی بن جعفر به قدری فراوان است که عقلها در تحیر است
شهادت حضرت مسلم علیه السلام سفیر شهادت
سلام بر حسین علیه السلام ، سلام بر زیبایی و ستایش خوبی و گشودن پنجره ای رو به بهشت و هم نوایی با فرشتگان آسمانی است.
غربت مظلومانه مسلم
کوفه که به خاطر نهضت برای مسلم « وطن » شده بود ، اینک به غربت تبدیل شده است و مسلم ، غریبی در وطن ! مسلم برای یافتن خانه ای که شب را به روز آورد و در پناه آن ، مصون بماند ، در کوچه ها غریبانه می گشت و نمی دانست به کجا می رود .
صفای چشمه مهتاب
در ارزیابی شخصیت افراد، اصولاً مجموعه ای از صفات و ویژگی آن ها مؤثر و تعیین کننده است. البته گاهی اوقات تنها یکی از ویژگی های برجسته یک فرد، می تواند شخصیت او را از دیگران متمایز کند.
برشی از رمان واره عشق هشتم
سال جدید هجری فرا رسید. دویست و سه سال از هجرت آخرین پیام آور وحی می گذشت. آفتابِ تیرماه می تابید و نور و آتش می پراکند. سرزمین خراسان، با آن بیابان ها، تپه ها، رمل ها و نمکزارش در زیر آفتاب خفته بود. کاخ حمید بن قحطبه در میان باغ بزرگی می درخشید. درختان انار در قسمت شرقی، پرچینی ساخته بودند. آن روز، امام به عادت همیشه به مناسبت آغاز محرم روزه بود. ابری از اندوه عاشورایی بر چهره گندمگونش نشسته بود. درونش از یادآوری صحنه های کربلا آرامش نداشت. صحنه هایی همچون لحظه ای که حسین(علیه السلام) تشنه از اسب بر کرانه فرات، میان نواویس و کربلا بر زمین غلتید. امام به همنشینش ـ که اشعری قمی بود ـ فرمود: «ای سعد! از ما نزد شما قبری است؟»
ویژگی های اخلاقی و تلاش های مسلم بن عقیل علیهما السلام
رعایت اخلاق و کسب ویژگی های اخلاقی، عامل بزرگی در تاریخ ساز بودن بشر است. این ویژگی های اخلاقی انسانهاست که تاریخ را می سازد و نام آنها را جاودانه می کند. حضرت مسلم(ع) از جمله شخصیتهای برجستۀ تاریخ اسلام است که در آستانۀ قیام جاوید عاشورا دست به حرکتی بزرگ زد. این مقاله، نیم نگاهی به ویژگی های اخلاقی و تلاشهای ارزندۀ ایشان پیش از قیام عاشورا دارد.
مسلم بن عقیل(ع)
جناب مسلم بن عقیل بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب بن هاشم برادرزاده حضرت علی علیه السلام است. مسلم همسر رقیه دختر حضرت علی علیه السلام است که مادرش کلبیه بود. وی به سال 60 ه.ق شهید گشت و از اجله بنی‌هاشم و کسی است که سید الشهداء او را به لقب ثقه ملقب فرموده. وی صاحب رأی و علم و شجاعت بوده و در مکه اقامت داشت.
باب الحوائج
می گویم یا بابَ الحوائج!
اخلاق و رفتار امام موسی بن جعفر (ع)
عبادت و نیایش هر فرد در حدود معرفت و شناسائی پروردگار عالم، اندازه گیری میگردد.مجال است فردی بدون معرفت کافی و لازم نسبت به پروردگار خود، عبادت و ستایش شایسته ای انجام دهد از اینرو آنانکه شناسائی کامل از مبداء غیبی دارند و مراحل ایمان و عقیده را طی کرده اند، عبادت و ستایش یکی از لذات بخش ترین مراحل زندگی آنان را تشکیل میدهد و لذتی را بالاتر از آن حالت نمیدانند و نمیتوانند احساس کنند.
ویژگی های اخلاقی و تلاش های مسلم بن عقیل علیهما السلام
رعایت اخلاق و کسب ویژگی های اخلاقی، عامل بزرگی در تاریخ ساز بودن بشر است. این ویژگی های اخلاقی انسانهاست که تاریخ را می سازد و نام آنها را جاودانه می کند. حضرت مسلم(ع) از جمله شخصیتهای برجستۀ تاریخ اسلام است که در آستانۀ قیام جاوید عاشورا دست به حرکتی بزرگ زد. این مقاله، نیم نگاهی به ویژگی های اخلاقی و تلاشهای ارزندۀ ایشان پیش از قیام عاشورا دارد.
عبداللَّه بن حسن بن علی بن أبیطالب علیه السلام
شیخ مفید می گوید: وقتی مالک بن نسر کندی با شمشیر ضربتی بر سر مبارک امام حسین علیه السلام فرود آورد و او را ناسزا گفت! امام علیه السلام کلاهِ خود را انداخت و قطعه ای پارچه و کلاهی دیگر خواست و سر مبارک را با آن پارچه بست و کلاه را پوشید و بر آن عمّامه نهاد، شمر و همراهانش به جای خود بازگشتند.
.jpg-resized.280-250.jpg)
دو الگوی ناب و شایسته اما هنوز ناشناخته
حضرت علی اکبر و حضرت قاسم علیهماالسلام، به عنوان تجلی عینی فضیلت ها و مکارم اخلاقی، بهترین الگوهای نسل جوان هستند و جوانان می توانند باورهای ذهنی و امیدهای نویدبخش خود را در این آیینه های اخلاص مشاهده و به ایشان اقتدا کنند. نسل نوخاسته، به طور فطری به چنین وجودهای مبارکی نیاز دارد و نمی تواند بی آنان به قله های کمال گام نهد.
به بهانة شهادت امام موسی کاظم(علیه السلام)
صدای ساز و آواز و تنبور و رقص داخل خانه، فضای کوچه را پر کرده بود و رهگذران را به خود مشغول می کرد. از قضا گذر امام کاظم(ع) در همان ساعت به همان کوچه افتاد.
ستاره نجمه
آینه تاریخ همواره حقیقتهایی را به تصویر می کشد که چونان فانوسی فرا راه آدمی قرار گرفته و جدا کننده راه سعادت از شقاوت هستند. این حقایق، اگر چه گاه تلخ و جانکاه و گاه شیرین اند؛ برای اهل بینش و بصیرت که در ژرفای وجود خویش جز حقیقت نمی جویند
ده درس از مسلم بن عقیل علیه السّلام
وصلت با خوبان به نیت قرارگرفتن در مسیر رشد و کمال، توفیقی الهی است.[1] قرآن کریم می فرماید: (الطَّیباتُ لِلطَّیبینَ وَ الطَّیبُونَ لِلطَّیبات)؛[2] «زنان پاک از آنِ مردان پاک، و مردان پاک از آنِ زنان پاکند!».
سفیدپوشان بردبار
اول شهریورماه هر سال، به مناسبت بزرگداشت ابن سینا، حکیم و پزشک سرآمد روزگاران، روز پزشک نامگذاری شده است؛ همو که به اعتراف همه عالمان شرقی و غربی، در ردیف بزرگ ترین دانشمندان تمام دوره های تاریخی این کره خاکی قرار دارد.
ابوعلی سینا
ابن سینا در حدود 370 ق در بخارا زاده شد.
دانشمندی که مربعی در علم پزشکی ایجاد کرد!
ابوعلی، حسین بن عبدالله که در غرب به اوسینا (Avicenna) نیز معروف است، در سال 370 شمسی، مصادف با اول شهریورماه در افشنه، نزدیک بخارا، متولد شد.
