پیشواز ماه میهمانی و ضیافت الهی "میهمانی فرشتگان"
برچسپ ها: رمضان ، ماه ، بیشواز
ماه خیر و بركت، ماه نزول رحمت، ماه میهمانی و ضیافت الهی، بار دیگر ما را به یك فضای معنوی غیرقابل وصفی میكشاند، فضایی آكنده از عشق به خدا، و دنیایی از صفا و صمیمیت كه یك ماه به طول میانجامد. این جاست كه بر همه لازم است كه قدر این ضیافت را بدانند و پیشاپیش خود را برای ورود به این میهمانی آماده كنند، خداپرستان میدانند كه این ضیافت با دیگر میهمانیها فرق دارد. در این جا میزبان خالق یكتا است و انبیاء الهی پذیرایی كنندگان و فرشتگان، خدمتگزاران این خوان هستند. در این میهمانی فرشتگان پیوسته بر موحّدان سلام گفته و با كشیدن بال های خود بر روزه داران، گناه میهمانان را از بین میبرند و پاك میكنند.برای این میهمانی در آتش و خشم خداوندی بسته، در بهشت و رحمت پروردگار باز و دست شیاطین و خناسان و وسوسه گران غل و زنجیر شده است.
این ضیافت در نگاه رسول خداصلّی الله علیه و آله و سلّم آن قدر مهمّ است كه در آخرین جمعه شعبان مردم را به آمادگی های لازم برای ورود به ماه خدا فرامی خواند.پیامبر در عظمت و حرمت این ماه عزیز در جمع حاظران نماز جمعه چنین فرمود: ولا یكونن شهر رمضان عندكم كفیره من الشهور فان له عندالله حرمه و فضلاً علی سایر الشهور؛ نباید در نظر شما، ماه رمضان و دیگر ماهها یكسان باشد، چون این ماه نزد خدا حرمت و فضیلت والاتری نسبت به دیگر ماه ها دارد.(1)
در این ماه باید تمام اعضا و جوارح ما روزه دار باشد، و با ادب خاص خود وارد این میهمانی بی مانند بشویم. نه دست خطا كند و نه پا و نه چشم و گوش.
در این ضیافت فقط و فقط از پروردگار پیروی خواهد شد نه از شیطان یا هوای نفس همه چیز باید تغییر یابد، تا با فضای رمضان، رمضانی شویم.
پیامبر و معصومین برای بهره جستن از این فیض بزرگ سخنان و رهنمونهای بسیار ارزشمند، زیبا و دلنشینی برای ما به یادگار گذاشتهاند كه به بررسی بخشی از آنها میپردازیم.
آداب مهمانی خدا
شاید برخی چنین فكر كنند كه میهمانی خدا فقط در این خلاصه میشود كه یك روزه دار همراه دیگر روزه داران در وقت سحر به امساك پرداخته و در پایان روز به افطار بپردازد، و همین مسئله همه ساله تكرار میشود. اما این به تنهایی هرگز كافی نیست چرا كه هدف این نبوده كه مسلمانان فقط چند ساعتی از روز و چند روزی از سال از خوردن و آشامیدن خودداری كنند بلكه در این یك ماه باید جهاد كنند، جهادی پیگیر و تلاشی مستمر در راستای تهذیب نفس و اصلاح خویش. این یك ماه كلاس آموزش و تمرین آموخته ها است. كلاسی برای آزمودن فضائل اخلاقی و تلاش برای ترك رذائل شیطانی و ضداخلاقی، كه از جمله این فضائل است:
1. كنترل زبان
زبان نشانه عقل یا جهل انسان است و مایه عزت یا ذلت اوست. از اینرو در روایات و احادیث اسلامی درباره كنترل این موجود كوچك اما بسیار خطرناك هشدارهای فراوانی داده شده است. و از پیامبر «ص» روایات متعددی رسیده كه فرمودهاند: سلامتی و راحتی انسان در حبس و نگهداری زبان اوست.(2) و یا این كه فرمودهاند: تمام گرفتاریهای انسان از زبان خودش است.(3) و یا این كه امام رضا(علیه السّلام) فرموده: سكوت و كنترل زبان نشانه دانایی است.(4) عبدالله ثقفی گوید: به پیامبر عرض كردم كه بیشترین چیزی كه بر من میترسی چیست؟ رسول خداصلّی الله علیه و آله و سلّم زبانش را به دست گرفته و فرمود: از این.(5) همچنین امیر مؤمنان(علیه السّلام) در وصیتی كه به فرزند خود محمد بن حنفیه داشت فرمود: زبان همانند سگ هار است. اگر آن را آزاد بگذاری تو را گاز خواهد گرفت. بسا بر اثر كلمه ای كه انسان بر زبان جاری میسازد، نعمتی را از دست میدهد. پس بر تو باد زبانت را كه همانند طلا و نقره است حفظ و پنهان كن(6) از این روست كه رسول خداصلّی الله علیه و آله و سلّم با مهم شمردن این امر، در خطبه شعبانیه معروف خود در مدینه كه در آخر ماه شعبان ایراد فرمود، این چنین توصیه كرد: یعنی ای گروهی كه خود را آماده ضیافت الهی نمودهاید، زبانتان را در این ماه كاملاً كنترل نمایید تا در محضر پروردگار خطایی از او سر نزند. (7)
2. كنترل چشم
دومین موردی كه میهمان باید در این ضیافت الهی درنظر گرفته و رعایت كند، كنترل چشم است.
پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) درباره رعایت این نكته میفرماید: و چشم خود را فرو پوشانید از آنچه كه نگاه شما به آن روا نیست.(8)
آری خداوند به بندگان چشم داده تا ببینند، اما نه این كه بهر چیز و بهر كس نظر كنند. چشم داده است تا راه خود را بیابند، به غذای فكری و بدنی خویش خوب نظر بیفكنند و این دستور اوست كه میفرماید: فلینظر الانسان الی طعامه(9)
با این بیان میتوان گفت یك نگاه واجب داریم و این همانست كه گفته شد. دوم نگاه مستحب است كه در روایات به آن اشاره شده است. چنانچه فرمودهاند: نگاه كردن به صورت علی بن ابی طالب ، پدر، مادر، عالم، برادر دینی، امام عادل، قرآن، و كعبه عبادت است. (10) و همچنین نگاه كردن به آب و طبیعت، و سبزه، گل و گیاه باعث زدوده شدن غم و غصه از انسان میشود.
نگاه سوم آن كه از نظر شرع مقدس جایز نیست و آن نگاه به نامحرمان است و كنترل چشم دربرابر آنها یكی از آداب و شرایط این میهمانی بزرگ است و قرآن مجید نیز در آیاتی تمام مسلمانان را به این امر الهی فراخوانده و مرد و زن را از نگاه های حرام و غیرشرعی به یكدیگر برحذر داشته است.
رسول خداصلّی الله علیه و آله و سلّم میفرمایند: روز قیامت تمام چشمها گریان است مگر سه چشم، چشمی كه از ترس خدا گریه كند، چشمی كه از نگاه به نامحرم فرو پوشانده شود، چشمی كه شب زنده دار باشد.(11)
3. كنترل شنوایی
همانگونه كه دربین انسانها یك نظام حقوقی نسبت به یكدیگر حاكم است، بین اعضای یك انسان نیز حقوقی هست كه میباید به آن حقوق حتما توجه بشود.
امام زین العابدین(علیه السّلام) در رساله حقوق، ضمن پنجاه حقی كه بر یك فرد مطرح میفرماید برای نفس و زبان و شنوایی و بینایی و دست و پا و شكم و غیر آن حقوقی را بیان كرده است.
حضرت درباره حقی كه شنوایی بر انسان دارد چنین فرموده: و حق السمع تنزیهه عن سماع الغیبه ، و اما حق شنوایی این است كه آن را از شنیدن غیبت و شنیدن هرآنچه كه شنیدنش بر او حلال نیست، پاك و منزه ودور گردانی.(12)
بدون شك آن میزبانی كه غیبت و آواز و صداهای محرك و مهیج قوای حیوانی انسان را تحریم كرده و به هیچ وجه حاضر نیست كسی را به حضور پذیرد كه از این محرمات پرهیز ننماید و یا در ماه رمضان بخواهد خود را به این مسائل مشغول كند.
پیامبر بزرگوار اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) ضمن خطبه شعبانیه خود به سومین ادب از آداب این ضیافت الهی اشاره نموده میفرماید: خود را از آنچه كه شنیدنش بر شما حلال و جایز نیست دور بدارید.(13)
4. كنترل خشم
غضب و خشم یكی از حالات بسیار زشت انسانی است كه باعث حركت روح حیوانی او میشود، گاهی این دخالت بحدی به پیش میآید كه قوه عاقله و فكر سالم انسان را میپوشاند. بدین جهت گفته اند كه غضب جنونی است كه یك مرتبه عارض میشود. و بسا كه مرگ ناگهانی هم در پی داشته باشد. مرحوم نراقی در وصف خشم و غضب از حكما نقل كرده است كه: كشتی كه به گرداب افتاده و گرفتار موجهای عظیم و بادهای تند شده باشد، به نجات نزدیكتراست از كسی كه شعله غضبش به التهاب آمده باشد.» (14)
البته ناگفته نماند كه دو غضب داریم یكی ناپسند و مذموم و آن حالتی است كه انسان را از حد اعتدال بیرون برد، و اما آن غضبی كه اختیار و مهارش در دست انسان است و یا آن خشم برای رضای خدا و یا برای دفاع از حق از او صادر شود نه تنها اشكالی ندارد بلكه خشمی پسندیده است. امیرمؤمنان(علیه السّلام) فرمود: هیچگاه رسول خداصلّی الله علیه و آله و سلّم برای دنیا به خشم نمی آمد، اما هرگاه از برای حق به خشم میآمد، احدی را نمی شناخت و غضبش آرام نمی گرفت تا حق را یاری كند. (15)
و اخبار و احادیث فراوانی در مذمت خشم ناپسند وارد شده و همه آنها دلالت بر این دارند كه ایمان را فاسد میگرداند چنانكه سركه عسل را فاسد میكند.(16)
امام جعفر صادق(علیه السّلام) میفرماید: غضب، دل مرد دانا را هلاك میكند، و كسی كه مالك قوه غضب خود نباشد مالك عقل خود نیز نیست.(17)
پس در این ماهی كه افتخار حضور و شركت در میهمانی رب الأرباب را داریم باید علاوه بر كنترل چشم و گوش و زبان بر خشم خود نیز مسلط باشیم. امام رضا(علیه السّلام) در سخنی درباره فضیلت ماه رمضان چنین فرموده است: هركه در ماه رمضان خشم خود را فرونشاند خداوند خشم و غضب خود را درباره اش در روز قیامت فرو مینشاند.(18)
5. پرهیز از محرمات
بسیاری از گرفتاری های مردم در اثر نداشتن تقوای الهی و ترس از خداوند در روز قیامت است. از اینرو به دام بسیاری از گناهان از جمله روی آوردن به محرمات میافتند. بی پرده باید گفت كه در حال حاضر كسی نیست كه با حرامهای خداوند آشنایی نداشته باشد مگر آن جاهل بی خبری كه این دسته هم بسیار اندك میباشند، اما غالب مردم هم موارد حرام را میدانند و هم از تأثیر لقمه حرام در زندگی آگاهاند.
و هیچ عاملی به اندازه تقوا و پرهیزكاری نمیتواند انسان را از اقبال بر محرمات باز دارد. و در ماه رمضان در ماه ضیافت الهی هرچه تقوای یك روزه دار بیشتر شد از محرمات فاصله خواهد گرفت. و در گفتگویی كه امام صادق با مفضل بن عمر داشت درست بر همین نكته تكیه كرده و به او چنین فرمود: كم بودن عمل ولی همراه با تقوا بهتر از عمل بسیار ولی تهی از تقوا است. گوید سؤال كردم: این چگونه ممكن است كه عمل بسیار باشد اما تقوا در بین نباشد. حضرت در پاسخ فرمود: آری نمونه اش همانند كسی است كه همسایه را اطعام میكند و به آنها ارفاق مینماید و دیگران را به خانهاش دعوت میكند، اما در كنار چنین كارهایی اگر دری از حرام بر او بازشد وارد آن میشود و این معنای عمل بدون تقوی است. و در مقابل كسی كه عملی اندك دارد اما اگر دری از حرام به رویش بازشد، هرگز وارد آن نخواهد شد.(19)
و ماه رمضان ماهی است كه خدای میخواهد بندگانش با چشمی پاك و دلی پاك تر به سوی او روی آورند، موحدان و روزه داران بااجتناب از محرمات در این ماه پرفیض و رحمت برای همیشه از حرام فاصله بگیرند.
ابوسعید خدری از رسول خداصلّی الله علیه و آله و سلّم نقل كرده كه فرمود: هر بندهای كه ماه رمضان را درك كند، پس اگر روزها را روزه بدارد و آزارش به دیگران نرسد و چشم خود را از نامحرمان پوشاند، و از آنچه كه خداوند بر او حرام كرده پرهیز نماید، خداوند بهشت را بر او واجب میگرداند. (20)
پی نوشت ها:
1. فضائل الأشهرالثلاثه ص95.
2. ذرایع البیان ج 1 ص 6.
3. همان.
4. همان.
5. همان ص 8.
6. الاختصاص ص 223.
7. فضائل الاشهر الثلاثه ص77.
8. همان.
9. سوره عبس آیه 24.
10. سفینه البحار ج 2 ص596.
11. بحارالأنوار ج 104 ص35.
12. ذرایع البیان ص 206.
13. فضائل الأشهر الثلاثه ص77.
14. معراج السعاده ص 77.
15. معراج السعاده ص 77.
16. همان.
17.همان.
18. فضائل الأشهر الثلاثه ص97.
19. سفینه البحار ج 1 ص244.
20. فضائل الأشهر الثلاثه ص103.