توکل چیست وچگونه؟؟؟

  توکل چیست وچگونه؟؟؟

توکل بر خدا یکی از ارکان ایمان و لازمة توحید افعالی است، اعتماد و توکل انسان بر خداوند، از معرفت به ربوبیت خداوند ناشی می شود؛ زیرا اگر انسان خداوند را مالک و صاحب اختیار و کسی که هستی اش در دست اوست بشناسد دیگر نیازی نمی بیند سراغ دیگری برود و دست نیاز به سوی او دراز کند.

اگر باورهای قلبی انسان به آن حد برسد که دریابد خدا بهترین تکیه گاه و وکیل هاست و اوست که جامع اوصاف وکیل خوب است و از طرفی به ضعف، عجز و محتاج بودن ما سوی الله پی ببرد و به این باور برسد که همه چیزها و هرچه دارند از اوست، در این حالت است که بر کسی جز او دل نمی بندد و فقط بر او تکیه می کند و بس.

توکل اعتدال بخش زندگی انسان است و متوکل محبوب خداوند تبارک و تعالی می باشد.

توکل به خدا یعنی چه؟

راغب اصفهانی در مورد معنی توکل می فرماید: اگر کلمه توکل با «لام» همراه باشد به معنی عهده دار شدن سرپرستی است مثلا «توکلت لفلان» یعنی من عهده دار سرپرستی فلانی شدم و اگر با علی بیاید به معنی اعتماد کردن می باشد مثل توکلت علی فلان یعنی اعتماد کردم بر فلانی. در روایتی آمده است پیامبر(ص) از جبرئیل می پرسند: توکل بر خدای عزوجل چیست؟ جبرئیل عرض کرد: علم داشتن به این که مخلوق نه زیانی می رساند و نه سودی می بخشد و نه می دهد و نه باز می دارد و به کار گرفتن یأس از خلق یعنی آن یأس باطنی و ناامیدی را که نسبت به مردم دارد در عمل و خارج نشان می دهد، پس هر گاه بنده چنان باشد برای احدی غیر از خدا کار نمی کند و جز به خدا امید ندارد و از غیر او ترسی ندارد و در احدی غیر از خدا طمع ندارد این همان توکل است در تمام این نمونه ها توکل به معنای لازم آن گرفته شده است، مثلا وقتی انسان علم دارد که مخلوق نه ضرری می رساند و نه سودی می بخشد پس فقط بر خدای تعالی اعتماد داشته و کارش را به او واگذار می کند. پس توکل بر خدا یعنی اعتماد کردن بر خدای تعالی و واگذار کردن کار به او و تسلیم اراده و مشیت او بودن و هیچ گونه اعتماد و تکیه نداشتن و استقلال ندادن به اسباب غیر از مسبب الاسباب یعنی حضرت حق تعالی. البته واضح است که معنای توکل آن نیست که انسان به دنبال اسباب کار نرود زیرا تمامی کارها با اسباب انجام می گیرند ولی فقط باید بداند که اسباب از خود چیزی نداشته و هرگز مستقل نمی باشند و تنها تکیه گاه خدای تعالی می باشد.

مراحل توکل

توکل را بطور کلی می توان بر سه قسم تقسیم کرد:

1. توکل زبانی:

توکلی که فقط با زبان گفته می شود، این توکل از ارزش معنوی برخوردار نیست.

2. توکل اعتقادی:

توکلی که ناشی از این اعتقاد است که واقعا همه کاره خداوند تبارک و تعالی است و او تکیه گاه همه چیز و همه کس است با توجه به این اعتقاد توکل بر خدای تعالی می شود و سپس بر کاری اقدام می گردد این توکل از ارزش معنوی برخوردار است که اکثر مسلمان ها می توانند با توجه به این مرحله توکل کارهای خود را آغاز کنند.

3. توکل قلبی:

توکلی که از حالات بلکه از ملکات فاضله نفس انسانی حاصل گشته است و شاید حدیث شریف زیر به این مرحله عالی از توکل اشاره داشته باشد: علی بن سوید می گوید: از امام موسی بن جعفر(ع) درباره آیه شریفه «و من یتوکل علی الله فهو حسبه» (سوره طلاق، آیه 3) هر کس بر خدا توکل کند خدا او را بس است پرسیدم حضرت فرمود: توکل بر خدا دارای درجاتی است از جمله اینکه در تمام کارهایت بر خدا توکل کن و هرچه خدا با تو انجام داد (و اراده حکمت آمیزش بر هر چه تعلق گرفت) راضی باش و علم و یقین داشته باش که او از هیچ خیر و فضلی دریغ نکند و نیز علم و یقین داشته باش که حکم و فرمان با اوست پس با واگذاری کار به خدا، بر او توکل کن و به او در کارهای خود و کارهای غیر خود، وثوق (اطمینان و آرامش) داشته باش. در این حدیث به دو مقام بلند معنوی که از ارکان ایمان هم هستند اشاره شده است:

1. مقام رضا

2. مقام تفویض

توکل قسم اول از آن منافقین است زیرا صرفاً توکل زبانی است و باطن بدان اعتقادی ندارد توکل قسم دوم بهره عامه مسلمانان است. توکل قسم سوم ویژه مؤمنان واقعی است که دستیابی به آن بسیار مشکل و در دراز مدت می باشد و هر کس به این مقام و مرحله سوم رسید متوکل واقعی می باشد.

دستاورد توکل: توکل ثمرات زیادی دارد که پاره ای از آنها عبارتند از:

1. قوت قلب:

امام علی(ع) می فرمایند: «اصل قوه القلب التوکل علی الله». ریشه قوت قلب توکل بر خداست و این ثمره بلندی است که انسانی چنین از صلابت و استقامت در کارها برخوردار است.

2. قوت ایمان:

امام رضا(ع) می فرمایند: «من احب ان یکون اقوی الناس فلیتوکل علی الله» هر کس دوست دارد قوی ترین مردم باشد پس باید بر خدا توکل کند. بنابراین هر کس توکل بیشتری داشته باشد از قوت ایمان بیشتری برخوردار است بزرگی این ثمره هم بر کسی پوشیده نیست.

3. رام شدن دشواری ها و آسان گشتن اسباب:

امام علی(ع) می فرمایند: «من توکل علی الله ذلت له الصعاب و تسهلت علیه الاسباب»، هر کس بر خدا توکل کند سختی ها برایش رام و اسباب و علل در مقابلش آسان می گردد.

4. شکست ناپذیری:

امام محمد باقر(ع) می فرماید: «من توکل علی الله لا یغلب ومن اعتصم بالله لا یهزم»؛ هر کس بر خدا توکل کند مغلوب نمی گردد و هر کس به خدا چنگ زند شکست نمی خورد.

آثار و پیامدهای تکیه بر غیر خدا عبارتند از:

1. موجب آن می شود که آن کس بت ما محسوب شود.

2. خداوند انسان را به همان کس واگذارد و از راه راست منحرف گشته و بدون راهنما پیش رود.

3. خداوند دست او را از اسباب آسمان کوتاه کرده و زمین را از زیر پایش فرو کشد.

4. مبغوض ترین مردم در پیشگاه خدا باشد.

5. سر بار دیگران شود و این چنین فردی بدترین مردم است.

6. در اکثر اوقات یاس و ناامیدی ایجاد می کند.

7. ارزش و موقعیت انسان را از او سلب می کند.

8. باعث ضعف و ناتوانی جامعه و از دست دادن استقلال و خودکفایی، شکست و ناکامی و ضعف جوامع اسلامی می شود.

9. حس بی نیازی از دیگران و استقلال را سلب می کند.

10. اگر این وابستگی به ظالمان و ستمگران باشد، نتیجه اش وابستگی به ظلم آنها و شرکت در برنامه های آنها خواهد بود.

آنچه باعث تکیه بر غیر خدا می شود عبارتند از: ضعف یقین، ضعف دل و بیماری آن، تطیر، دلبستگی به دنیا و تکیه بر عقل و تکیه به نیروی خود.

با توجه به آن چه در مورد حد توکل، حقیقت و آثار و... آن گفته شد و با تأمل و تفکر در مفهوم توکل، امید آن می رود تا در سیر الی الله، اولاً با توکل بر خدا و ثانیاً با تلاش و جدیت گامی در جهت رسیدن به این صفت و مقام بسیار بالای اخلاقی برداشته و از آثار و پیامدهای بسیار زیاد آنها بهره مند گردیم.

نویسنده : نسا عسگریان