آفات ازدواج در سن بالا

ازدواج مهم ترین تصمیم زندگی است. هر انسانی در زندگی اش فرصت های معدودی دارد تا انتخاب های بزرگ انجام دهد و سعادت و شقاوت خود را رقم زند. در هنگام بلوغ انسان با عقل و اختیار خود آزاد است تا انتخابی مهم درباره فلسفه زندگی اش داشته باشد که همان ایمان و کفر است: «و هدیناه النجدین»[1]، «اما شاکرا اما کفورا»[2] یک انتخاب اساسی دیگر نیز در این مقطع زمانی انجام می دهد که آن نیز سعادت دنیوی و اخروی او را رقم می زند، زیرا این خود انسان است که با هر انتخاب بزرگ و سرنوشت ساز مشخص می کند که در ابدیت شقاوت و یا ابدیت سعادت باشد. اگر انسان این دو انتخاب مهم را از سر عقل و تدبیر انجام دهد و نه از سر هواهای نفسانی و وسوسه های شیطانی و تقلید از دیگران و نیاکان و الگوهای نادرست، آن گاه است که برای ابدیت خوشبختی خود را رقم زده است.

ارزش جوانی

از نظر اسلام بهترین لحظات زندگی انسان دوره جوانی است. در این دوره است که انسان انتخاب های سرنوشت سازش را انجام می دهد. اگر بتواند درست تصمیم گیری و انتخاب کند، دیگر با یک فلسفه و سبک سالم، زندگی اش را می سازد. شرایط این دوره بسیار حساس است. همان گونه که انتخاب دین بدون هیچ اکراهی[3] باید در این دوره انجام شود تا دچار بحران هویت و شخصیت نشود، همچنین باید در این دوره به دور از هرگونه اکراه و اجباری از درون و بیرون، انتخابی درست درباره همسر آینده اش داشته باشد که مصاحب دائمی او در طول زندگی خواهد بود. این یار و غمخوار و این همسر خوب است که زندگی آدمی را به بهشت تبدیل می کند و اجازه می دهد تا در کنار هم به آرامش و آسایش برسند و مودت و رحمت را در کنار هم تجربه کنند، تجربه ای که در هیچ چیز دیگر شدنی و دست یافتنی نیست، زیرا آرامش ها و آسایش هایی که از راه های دیگر به دست می آید هرگز طعم شیرین و گوارای زندگی خانوادگی را نخواهد داشت.

از آیات قرآنی به دست می آید که جوانی و دوره فتوت واقعا دوران سرنوشت سازی است. وقتی علایم بلوغ به ویژه جنسی بروز کرد، دختر و پسر می بایست خود را آماده یک زندگی مشترک کنند. این زمان بهترین زمانی است که دو جنس می توانند با پیوندی الهی خود را به کمال برسانند. انعطاف پذیری و تغییرپذیری مهم ترین عناصر دوره جوانی است که می تواند دو جنس با افکار و اندیشه ها و رفتارهای متفاوت را به گونه ای در آورد که در نهایت به نوعی یگانگی برسند و میوه های شیرین فرزندان آنان به صلاح درآیند و از هرگونه آفت و آسیبی درامان بمانند.

آفات افزایش سن ازدواج

هرچه سن پسران و دختران افزایش یابد، شرایط پیوند سخت تر خواهد شد، زیرا شخصیت ها پس از شکل گیری در نوجوانی و جوانی، اندک اندک استحکام می یابد و افکار و عقاید و باورها و رفتارها قوام می گیرد به گونه ای که دیگر یا تغییرپذیر نخواهد بود یا بسیار سخت با تغییرات جزیی همراه خواهد شد. در این صورت پیوند هر چند در ظاهر انجام می گیرد ولی همواره اختلاف و تفاوت ها چنان نمود می یابد که شیرینی پیوند دیده نمی شود. در روان شناسی شخصیت بر این نکته تاکید می شود که تغییر بینش ها و نگرش ها در زمانی که شخصیت، هویت ثابتی یافت بسیار سخت خواهد بود.

در روایات اسلامی از والدین خواسته شده تا دختران را پیش از آن که شخصیت ثابتی پیدا کنند شوهر بدهند، در غیر این صورت اگر ازدواجی انجام شود از موفقیت کمتری برخوردار خواهد بود. خداوند در آیاتی از قرآن به ازدواج در هنگام بلوغ تشویق می کند. البته باید توجه داشت که بلوغ در قرآن به بلوغ احتلام (جنسی)، بلوغ نکاح، بلوغ رشدی(عقلی) و بلوغ کامل (اشد) دسته بندی شده است. بلوغ جنسی در آیه 59 سوره نور مورد توجه قرار گرفته و گفته شده که در آن سن کودکان باید برای ورود به خوابگاه والدین اجازه بگیرند.

بلوغ نکاح در آیه 6 سوره نساء مطرح شده که همراه با آزمون هایی برای دریافت توانایی اداره خانه و خانواده خواهد بود. خداوند در همین آیه بیان می کند که اولیاء می بایست آنان را برای این مدیریت ها و مسئولیت ها پرورش دهند تا مانوس به آن شوند. بلوغ رشدی بلوغ عقلی است که در فرآیندی به دست می آید و نیازمند تعلیم و تربیت خاص است.[4] و دیگری بلوغ کامل است که در آیه 14 سوره قصص و 152 سوره انعام و آیه 22 سوره یوسف بیان شده است. این بلوغ بیشتر در سن چهل سالگی اتفاق می افتد[5] و مسئولیت پیامبری و رهبری و امامت و مسئولیت های بزرگ درگرو این بلوغ است.

بنابراین بهترین سن ازدواج بلوغ نکاح است که کمی بعد از بلوغ جنسی به وجود می آید. این مسئولیتی است که بر عهده والدین و در یتیم ها برعهده اولیای آنان است. آنان باید کودکان خود را به گونه ای تربیت کنند که به پذیرش مسئولیت خانوادگی عادت کنند و با این دسته از امور مانوس شوند.

بهترین زمان ازدواج

هر چند اسلام بر ازدواج تاکید فراوان دارد و آن را حفظ کننده نصف دین انسان می داند چنانکه پیامبر(ص) فرمود: من تزوج فقد احرز نصف دینه؛ کسی که ازدواج کند نصف دینش را نگه داشته است (مستدرک الوسائل، 14 و 154) اما با وجود این تاکید می کند که ازدواج زودهنگام و در ابتدای جوانی باعث حفظ دو سوم دین می شود. در این باره پیامبر(ص) بهترین زمان ازدواج را ابتدای جوانی می داند و در این باره، چنان که شیخ طوسی در صفحه 17 مجلد 20 تبیان نقل کرده است، می فرمایند: «ما من شاب تزوج فی حداته سنه الا عج شیطان یا ویله یا ویله عصم منی ثلثی دینه؛ هر کس در ابتدای جوانی ازدواج کند شیطان فریاد می زند: «فریاد از او، فریاد از او، دو سوم دینش را از دستبرد من نگاه داشت.»

اگر دختر و پسر از فصل جوانی بگذرند و ازدواج را به تاخیر اندازند، افزون بر اینکه زمینه گناه فراهم می شود امکان ایجاد یک خانواده صالح نیز از دست می رود: زیرا شخصیت ها، شکل گرفته و هویت ها ثابت و پایدار خواهد شد و امکان تغییر در رفتار و همانندسازی کمتر می شود و افزون بر مشکلاتی که از تفاوت های جنسیتی ناشی می شود دسته دیگر از مشکلات پدیدار می شود که به تفاوت های جنسیتی ارتباطی ندارد بلکه به بینش ها و نگرش ها و رفتارها باز می گردد. این دسته اخیر به دلیل عدم تغییر و سخت تغییر بودن، شرایط زیست در خانواده مشترک را دشوار می کند و به جای تفاوت ها اختلافات را موجب می شود.

خداوند با توجه به همین مسئله اختلافات عقیدتی است که به مومنان فرمان می دهد با مشرک و کافر ازدواج نکنند؛ زیرا چنین زندگی هرگز پایان خوشی نخواهد داشت. به هر حال، اختلافاتی که پس از افزایش سن ازدواج بویژه در عقاید و افکار و رفتار پدید می آید غیرقابل اجتناب است و همین ها زندگی را به جای اینکه کانون گرم محبت و مودت و رحمت و آسایش و آرامش باشد به کانونی از آتش و خشم و درگیری و خشونت و درگیری تبدیل می کند.

پی نوشت

[1] بلد، آیه 10

[2] انسان، آیه 3

[3] بقره، آیه 256

[4] کهف، آیه 66

[5] احقاف، آیه 15