هفت سفار‌ش عدالت‌ساز و کرامت‌آفرین و حقوق بشری

استاد علی فریدنی

 از امام صادق گزارش شده است که: واپسین خطبه‌ی انگیزاننده یا آخرین سخن عدالت‌آفرین و حقوق بشری پیامبر با مردم، اینخطبه‌ی اندیشاننده و درس‌آموز و هشدار‌دهنده است که با مخاطب‌ساختن یاران ونسل‌های آینده، به ویژه زمامداران جامعه و صاحبان قدرت و امکانات، هفت سفارش حکیمانه را از فراز منبر به گوش همگان رساند و خدا را بر رساندن آن گواه گرفت، و پس از آن بود که جهان را بدرود گفت.*

آری، به بیان امام صادق، آن حضرت در واپسین انگیزش و هشدارش – که نگرانی آن پیشوای ژرف‌نگر و دلسوز – از سرنوشت جامعه و امّت به روشنی از آن احساس می‌شود چنین فرمود:
*”أُذَکِّرُ اللَّه الْوَالِیَ مِنْ بَعْدِی عَلَی أُمَّتِی أَلَّا یَرْحَمَ عَلَی جَمَاعَهِ الْمُسْلِمِینَ: فَأَجَلَّ کَبِیرَهُمْ، وَ رَحِمَ ضَعِیفَهُمْ، وَ وَقَّرَ عَالِمَهُمْ، وَ لَمْ یُضِرَّ بِهِمْ فَیُذِلَّهُمْ، وَ لَمْ یُفْقِرْهُمْ فَیُکْفِرَهُمْ، وَ لَمْ یُغْلِقْ بَابَهُ دُونَهُمْ فَیَأْکُلَ قَوِیُّهُمْ ضَعِیفَهُمْ، وَ لَمْ یَخْبِزْهُمْ فِی‌بُعُوثِهِمْ فَیَقْطَعَ نَسْلَ أُمَّتِی.*
*ثُمَّ قَالَ(ص): قَدْ بَلَّغْتُ وَ نَصَحْتُ؟ فَاشْهَدُوا.*
*خدا را به یاد آن کسی می‌آورم که پس از من، فرمانروای جامعه و مردم من می‌شود که:*
*۱.مبادا بخواهد بدون روش عادلانه و بشردوستانه بر جامعه‌ و مردم من مدیریت و فرماندهی و حکمرانی کند.*

*۲.باید بزرگان این امّت را احترام کند و بزرگ دارد و به ناتوان‌های آن، مِهر و عشق ورزد.*

*۳.دانشمندان و آگاهان جامعه را با بهره‌وری از دانش و بینش و نظرشان، بزرگ دارد و بر صدر نشاند.*

*۴.مباد با روش نادرست حکمرانی و مردمداری و بدون دانش و تخصص و روح عدالت و پروا و پاسخگویی، باعث زیان و ورشکستگی مردم گردد و آنان را خوار و ذلیل کند.*

*۵.مبادا با سیاست‌های غلط و روش استبدادی در حکمرانی به جای مدیریت علمی و اخلاقی، مردم را تهی‌دست و نابرخوردار سازد و با تحمیل فقر و فلاکت بر جامعه، آنان را به خاک هلاکت افکند و باعث دین‌گریزی و بیرون‌رفتن مردم از آیین من و دین‌ستیزی شود.*

*۶.مبادا با روش حکمرانی نامردمی و ناپاسخگو، دَرِ خانه‌ی خود را به روی مردم ببندد و با گماشتن مانع و حاجب و نگهبان از شیفتگان خود، میان خود و مردم فاصله‌ای عمیق پدید آورد و در نتیجه در سایه‌ی سنگین حکمرانی استبدادی و گوش ناشنوای خود، زورمندان جامعه، حقوق و کرامت مردم، به ویژه قشر ناتوان را پایمال کنند و عالمان و آگاهان و دلسوزان و آزادیخواهان بر لگام اختناق و سکوت باشند و نادان‌ها و چاپلوس‌ها و بی‌محتواها برصدر نشینند و تصمیم‌گیر سرنوشت‌ها شوند.

*۷.مبادا مردم را چنان درگیر کار و درآمد و معیشت و تامین نیازهای زندگی و غم نان و آب کند که پدران و مادران و مربّیان و آموزگاران و فرهنگیان و فرهیختگان جامعه، از رسیدگی به کار مهم خانه و مدیریت درست خانواده‌ی خود هم بازمانند و کانون زندگی و هسته‌ی شکل‌بخش جامعه، دستخوش رنج و درد و بیماری و فروپاشی شود.*

*آن‌گاه پیامبر عدالت و آزادی و آورنده‌ی آیین سعادت‌آفرین و عدالت‌ساز و انسان‌نوازِ سهله و سمحه، پس از پایان سخن و سفارش و هشدارش، با صدایی رسا ندا داد که:*
*پس گواه باشید که من آنچه را که راز پیشرفت و شکوفایی انسان‌ و رمز ماندگاری بود گفتم، و پیام سرافرازی و رستگاری و راه رسیدن به آن و روش حفظ آن را نیز رساندم، وَقَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (ع) هَذَا آخِرُ کَلَامٍ تَکَلَّمَ بِهِ رَسُولُ اللَّه (ص)عَلَی مِنْبَرِهِ”*

*و سرانجام امام صادق در پایان گزارش خود افزود: این واپسین سخنی بود که پیامبر خدا بر فراز منبرش بیان فرمود و پس از آن، جهان را بدرود گفت.*

*راستی درنگی کنیم و لختی دور از شعر و شعار و لاف و گزاف‌ و رجزخوانی‌های ناسنجیده و زیانبار، اگر از میان صدها سخن حکیمانه و رشدبخش و خیرخواهانه‌ی پیامبر صلح و آزادی – تنها به این خطبه‌ی سعادت‌ساز و این سخن جاودانه و این حکمت پرطراوت و حقوق بشری او، توجّه صادقانه می‌شد، و پیش از همه، از سوی عالمان و امیران، برنامه‌ی زندگی می‌شد و نه ابزار قدرت و غارت و خودسری و استبداد و تحمیل سلیقه به مردم بلازده، آیا اینک شرایط و فضا برای میلیاردها مسلمان وبیش از ۵۰ کشور اسلامی چنین اندوهبار بود که هست؟ نمی‌دانم، شما پاسخ دهید.*

*گفتنی است که در خطبه‌ها، نامه‌ها، گفت‌وشنودها، عهدنامه‌ها، توافق‌نامه‌ها، صلح‌نامه‌ها، حکمت‌ها، اندرزها، حتی دعاها و نفرین‌های پیامبر، صدها نمونه از این گوهرهای غلطان موج می‌زند و راه دموکراسی و رعایت‌ حقوق بشر و رشد و شکوفایی و آزادی و آبادی دل‌ها و اندیشه‌ها و سرزمین‌ها را ترسیم می‌کند، اما دریغ و درد که کج‌اندیشی طالبانیسم و داعش و القاعده و تندروهای رنگارنگ مدعی ولایت و بصیرت، در کنار این چشمه‌های جوشان و زلال و زندگی‌ساز،

از فرط دنیاناشناسی و بیگانگی با انسان‌شناسی و ماندن در عصر غارنشینی و خمودی و جنون قدرت، همچنان با لب‌تشنه می‌میرند و می‌میرانند و برای تحمیل بافته‌های خود و سرکوب دلسوزان و اصلاح‌اندیشان و زنان و نسل جوان و گسترش زندان‌ها و گورستان‌ها، و شاخ وشانه کشیدن به رقیبان، در تلاشند.*

ولادت پیامبر مهر و اخلاق، فریادگر عدالت و انسانیت و رمز کرامت و نماد حقوق بشر، و فرزند گرانقدر و احیاگر آیین او، امام صادق بر کمالجویان گیتی خجسته باد.*

۱.اصول کافی/ ج ۱/ ص ۴۰۶.