روز مهندس (استاد البشر.خواجه نصیرالدین طوسی حکیم)

خواجه نصیرالدین طوسی حکیم، متکلّم، شاعر، فیلسوف، فقیه، دانشمند، اندیشمند، ریاضیدان، منجّم، خاتم الفلاسفة و عقل حادی العشر، قرن هفتم قمری است. ابو جعفر محمّد بن محمّد بن حسن طوسی، مشهور بهخواجه نصیرالدین طوسی حکیمکنیه‌اش «ابوجعفر» و به القابی چون «نصرالدّین»، «محقّق طوسی»، «استادالبشر» و «خواجه» شهرت دارد. به گواهی تاریخ، روزگاری مشرق زمین گاهواره تمدّن و ویژگی های خاصّی داشته است. از طرفی، سده هفتم قمری، قرن قتل و غارت، کُشتُ و کشتار و از طرفی هم، قرن رونق علم و دانش بود، نابغه ای ظهور یافت که توانست؛ علم، سیاست، دین و اخلاق را با سرپنجه تدبیر و تنویر خود پیوند دهد و با به کار گرفتن چنین استعدادی قلّه های فروپاشیده علم و دانش را دوباره برافراشته سازد. فیلسوف، منجّم، متکلّم و سیاست مدار؛ محمّد بن محمّد بن حسن معروف به خواجه نصرالدّین طوسی(۵۹۷-۶۷۲ق.زادهٔ۵اسفند۵۷۹توس،درگذشتهٔ۱۱تیر۶۵۳بغداد)، در روزگاری که شمشیر تاتار و مغول، خاندان های کوچک و بزرگ را از هم پاشیده و دنیا از هجوم مغول ها به وحشت فرورفته و فساد و کسادی دانش و مروت حکم فرما بود، ظهور چنین دانشمندی مایه اعجاز است. نصیرالدّین پس از جلب اعتماد «هلاکوخان» و انتخابش به عنوان مشاور، از این فرصت کمال استفاده را برد و بنای عظیمی را پی ریزی کرد که تاریخ از آن بهره ها برده است. در روزگاری که سیل خروشان قتل و غارت مغولان از آسیای میانه تا ایران را در کام خود فرو برد و حتّی بغداد را به ارتش و غارت و بیداد خود سوزاند. عدّه ای از نویسندگان عامل حادثه خونین بغداد را خواجه نصیرالدین طوسی می دانند، امّا خواجه نصیرالدین طوسی اندیشمندی بلند مرتبه است که مقام مهم اداری وی در دستگاه مغولان و هماهنگی او با حمله هلاکوخان به بغداد از یک سو، فعالیت های گسترده او در زمینه های علمی و فنی و نجومی از سوی دیگر موضعی جدال انگیز را درباره او پدید آورده است. به نظر می رسد که طوسی هم از سوی ممدوحان خود و هم از طرف منتقدانش تا حدودی مورد قضاوت نادرست قرار گرفته است. درباره مذهبخواجه نصیرالدین طوسی حکیم، اقوال مختلفی وجود دارد؛ هرچند شواهد زیادی مبنی بر اثناعشری بودن او در دست است. وی از سرشناس‌ترین و متنفدترین شخصیت‌های تاریخ جریان‌های فکری اسلامی‌ست. علوم دینی و عقلی را زیر نظر پدرش و منطق و حکمت طبیعی را نزد دایی‌اش آموخت. تحصیلاتش را در نیشابور به اتمام رساند و در آن جا به عنوان دانشمندی برجسته آوازه یافت. خواجه نصیرالدین طوسی حکیم نویسنده کتاب‌ها و رساله‌های بسیاری در علوم اخلاق، منطق، فلسفه، کلام، ریاضیات و نجوم است. اخلاق ناصری، اوصاف‌ الاشراف، اساس الاقتباس، شرح الاشارات، تجرید الاعتقاد، جامع الحساب و کتاب مشهور زیج ایلخانی و تذکرة فی علم الهیئة در علم نجوم از آثار مهم و مشهور او هستند. او هم چنین رصدخانه مراغه و نیز کتابخانه مراغه را با بیش از ۴۰۰،۰۰۰ جلد کتاب بنا نهاد. امام خمینی (ره) درباره خواجه نصیرالدین طوسی حکیم چنین می فرمایند: و امّا قضیه خواجه نصیرالدین طوسی حکیم و امثال خواجه نصیرالدین طوسی حکیم شما می دانید این را که خواجه نصیرالدین طوسی حکیم که در این دستگاه وارد می شد نمی رفت وزارت بکند، می رفت آن ها را آدم بکند نمی رفت برای این که در تحت نفوذ آن ها باشد می خواست آن ها را مهار کند تا آن اندازه ای که بتواند کارهایی که خواجه نصیرالدین طوسی حکیم برای مذهب کرد آن کارهاست که خواجه نصیر را خواجه نصیرالدین طوسی حکیم کرد.[*] روز ۵ اسفند سال روز تولّد خواجه نصیرالدین طوسی حکیم روز مهندس نامگذاری شده‌است. پنجم اسفند روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی حکیم و روز مهندس گرامی باد .

روز مهندس
اگرچه در پنجم اسفند روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی حکیم و پاسداشت روز مهندسی جدای از صیانت از مقوله مهندسینیست، ولی تعیین روزی تحت این عنوان می تواند به عنوان میعادگاهی تلقی شود تا به نهفته های نظری و تجربی مهندسی و مهندسان با جامعیت و وسعت تمام پرداخته شود و از فاصله های طی شده و مسافت­ های باقی مانده تا قله اهداف سخن به میان آید.روز مهندسی را می­ توان با اهداف مختلفی برگزار کرد. در این هنگام می­توان به اهداف متعالی و یا مقصدهای دم دستی توجه نمود. در این روز می­ توان بر دستاوردهای مهندسان و وظایفی که در پیش است تأکید کرد، یا بدون توجه به اینگونه مقوله­ ها صرفاً به جشن و سرور پرداخت.روز مهندسی را می ­توان برای شنیدن از دیگران نیز اختصاص داد و یا به آسیب شناسی از برنامه ­های تدوین شده و به اندازه ­گیری اهداف تحقق یافته محدود کرد.دامنه برگزاری روز مهندسی را ممکن است با وسعت تمام در نظر گرفت و یا بهره­ گیری از آن را محدود کرد و این روز را در اختیار اهداف مقطعی و سطحی­تر اختصاص داد و مزایای برگزاری آن را حتی به دیگر و یا دیگران واگذار نمود.روز مهندسی را می­توان صرفاً شکلی یا صرفاً محتوایی و یا به لحاظ شکل و محتوا متناسب با یکدیگر برگزار کرد تا هم باشکوه باشد و هم به لحاظ ماهوی جهت­گیری هایی به سمت قله اهداف در آن مستتر شود.برنامه­ریزی برای روز مهندسی، مانند برنامه­ریزی برای مقوله مهندسی می­تواند با اهداف مختلفی صورت پذیرد، این برنامه می­تواند مضیّق و محدود به نظر برخی افراد، سلیقه برخی از گروه­ها و یا برنامه برخی از تشکل­ ها شود و یا به طور موسّع مشمول نظرات تمامی مهندسان، گروه­ ها و تشکل­ ها شود و نیز فراتر از آن در برگیرنده حفظ و حراست از جان ومال مردم و در راستای تأمین منافع ملی باشد. شأن برنامه­ریزی برای برگزاری روز مهندسی نمی­ تواند از منزلت برنامه­ ریزی برای پاسداری از ارزش­ های مهندسی جدا باشد، هر چه قلّه­ های مهندسی رفیع تر مورد نظر برنامه­ریزان قرار گیرد، متناسب با همان برنامه، کیفیت برگزاری روز مهندسی نیز از آن تراوش خواهد کرد.در روز مهندسی می­توان هم به دستاوردهای کسب شده پرداخت و هم نگاهی به آینده و سمت گیری به سوی اهداف آتی داشت، در این روز می­توان به نقش­های ایفا شده و فاصله آن نسبت به وظائف محوله توجه کرد. در این هنگام لازم است به شادی و سرور پرداخت، از زحمات پیش کسوتان و خلاقیت جوانان تقدیر کرد. در این روز نباید نسبت به کاستی­ها بی­تفاوت ماند و آسیب­شناسی را به فراموشی سپرد. بخشی از روز مهندسی را می ­توان به بررسی فراز و فرودهای مهندسی اختصاص و ریشه یابی آن ها را مورد عنایت قرار داد.روز مهندسی را می ­توان دست ­مایه ­ای برای رشد فراگیر مهندسان، گروه ­ها و تشکّل ­ها و بهره­ گیری از دستاوردهای نظری و تجربی آن ها قرار داد و این روز مهم را با همکاری و مشارکت خودشان برگزار کرد و همراه ایشان برای مسیر آینده به طور جامع و اقناعی به بحث و گفتگو نشست، شنیده­ ها را شنید و گفتنی ­ها را گفت.در این روز باید بازخوردهای مردمی از خدمات مهندسی و شیوه رفتار با آن ها را ارزیابی کرد و نتایج حاصله را برای تصحیح مسیر آینده به کار برد.در این روز مقدار تعامل با دستگاه­ های اجرایی را باید محک زد و تأثیر مهندسی را بر محیط شهری و پروژه­ های در دست اقدام اندازه­ گیری کرد. روز مهندس بزنگاه خوبی است تا وسعت حضور و کار مهندسان و عرصه­های گشوده شده برای خدمات مهندسی و تناسب آن با ظرفیت­ های موجود مهندسان را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.روز مهندسی موعد مناسبی است تا برای عزیمت از نقطة موجودِ "طرح و نظارتِ" پروژه­های متداول به عرصه­ های ارائه "تمامی خدمات مهندسی" و برای تمامی پروژه ­های مهم شهری و استانی برنامه­ ریزی کرد و تمامی استعدادهای مهندسان را به عرصه­ خدمات وسیع مهندسی رهنمون شد.شأن و منزلت جامعه مهندسی به عنوان تنها مرجع تخصصی در شهر و استان البرز نه در روز مهندسی بلکه در رفتار مدام و سلوک مستمر مهندسی، وسعت و کیفیت خدمات، تأثیر در برنامه­ ها و گستردگی حضور در پروژه ­های عمرانی قابل ارزیابی است. روز مهندسی هنگامی مایه افتخار و مباهات است که مرجعیت جامعه مهندسی در وادی تخصص ­های مرتبط بر جایگاه رفیع خویش قرار گیرد و به تمامی وظائف خویش عمل کند و نسبت به تمامی تقاضاها و نیازهای مهندسی پاسخ گو باشد و چنین روزی در صورتی تحقق خواهد یافت که برای به میدان آوردن تمامی استعدادهای آحاد و تشکل­ های مهندسی با جامعیت تمام و وسعت نظر برنامه­ ریزی شود. شادی و شعف واقعی در چنین روزی به دلیل حفظ و حراست پایدار از شأن مهندسی و دستاوردهای متعالی مهندسان انگاره­ای است که تحقّق آن به یاری الهی امکان پذیر است.