قطره تا دریا

                         نویسنده : یحیی مقدسان                      

اشاره

بی تردید، شهید مطهری، یکی از بزرگ ترین اندیشمندان جهان اسلام است که هنوز هم آثار گران سنگش، اهمیت والایی دارد. در این سلسله مقاله ها، به بررسی «اتحاد ملی و انسجام اسلامی» در آثار این شهید والامقام می پردازیم.

اتحاد مسلمانان یا مذاهب؟

مقصود از وحدت اسلامی چیست؟ آیا مقصود این است که از میان مذاهب اسلامی، یکی انتخاب شود و سایر مذاهب کنار گذاشته شود. یا مقصود این است که مشترکات همه مذاهب گرفته شود و مفترقات همه آنها کنار گذاشته شود و مذهب جدیدی بدین نحو اختراع شود که عین هیچ یک از مذاهب موجود نباشد یا اینکه وحدت اسلامی به هیچ وجه ربطی به وحدت مذاهب ندارد و مقصود از اتحاد مسلمین، اتحاد پیروان مذاهب مختلف، در عین اختلافات مذهبی در برابر بیگانگان است؟

مخالفین اتحاد مسلمین برای اینکه از وحدت اسلامی، مفهومی غیرمنطقی و غیرعملی بسازند، آن را به نام وحدت مذهبی توجیه می کنند تا در قدم اول، با شکست مواجه گردد. بدیهی است منظور علمای روشن فکر اسلامی از وحدت اسلامی، حصر مذاهب به یک مذهب و... نیست. منظور این دانشمندان، متشکل شدن مسلمین است در یک صف در برابر دشمنان مشترکشان.

اتحاد آری، کنار گذاشتن اعتقادات خیر

مفهوم اتحاد اسلامی که در صد سال اخیر میان علما و فضلا و روشن فکران اسلامی مطرح است، این نیست که فرقه های اسلامی به خاطر اتحاد اسلامی، از اصول اعتقادی یا غیراعتقادی خود صرف نظر کنند و به اصطلاح، مشترکات همه فِرَق را بگیرند و مختصات همه را کنار بگذارند؛ چه، این کار نه منطقی است و نه عقلی.

چگونه ممکن است از پیروان یک مذهب تقاضا کرد به خاطر مصلحت حفظ وحدت اسلام و مسلمین، از فلان اصل اعتقادی یا عملی خود که به هر حال به نظر خود آن را جزو متن اسلام می دانند، صرف نظر کنند؟ این در حکم این است که از آنان بخواهیم به نام اسلام از جزئی از اسلام چشم بپوشند.

عقب نشینی از اصول؛ هرگز!

ما خود شیعه هستیم و افتخار پیروی اهل بیت علیهم السلام را داریم. کوچک ترین چیزی حتی یک مستحب یا مکروه کوچک را قابل مصالحه نمی دانیم. ... آنچه بزرگان اسلامی در نظر داشتند، این بود که فرقه های اسلامی در عین اختلافاتی که در کلام و فقه و غیره با هم دارند، به واسطه مشترکات بیشتری که در میان آنها هست، می توانند در مقابل دشمنان خطرناک اسلام، دست برادری بدهند و جبهه واحدی تشکیل دهند. این بزرگان هرگز درصدد طرح وحدت مذهبی تحت عنوان وحدت اسلامی که هیچ گاه عملی نیست، نبودند.

حقیقت نباید مخفی بماند

طرفداری از تز «اتحاد اسلامی» ایجاب نمی کند که در گفتن حقایق کوتاهی شود. آنچه نباید صورت گیرد، کارهایی است که احساسات و تعصبات و کینه های مخالف را برمی انگیزد. اما بحث علمی، سر و کارش با عقل و منطق است، نه عواطف و احساسات. خوش بختانه در عصر ما، محققان بسیاری در شیعه پیدا شده اند که از همین روش پسندیده پیروی می کنند. سیره متروک و فراموش شده مولای متقیان علی علیه السلام ، قولاً و عملاً که از تاریخ زندگی آن حضرت پیداست، بهترین درس آموزنده در این زمینه است. علی علیه السلام از اظهار و مطالبه حق خود خودداری نکرد. خطبه های فراوانی در نهج البلاغه شاهد این مدعاست. در عین حال، این تظلم ها موجب نشد از صف جماعت مسلمین در مقابل بیگانگان خارج شود.