احکام سفر و گردشگری ویزه عید نوروز

امروزه با پیشرفت علم و صنعت بحث مسافرت و گردشگری آسان تر از گذشته به نظر می رسد و بسیاری از موانع قبلی پیش روی این موضوع به چشم نمی خورد، از اینرو سفر و گردشگری یکی از مسائل پر طرفدار و حتی اقتصادی برای ملل مختلف شده است.

در دین اسلام هم گردشگری و سفر، مورد تأیید و حتی تأکید قرار گرفته است. خداوند متعال در چهارده آیه از قرآن کریم به سفر و گردشگری به مناطق مختلف تشویق کرده است، و در اکثر موارد نتیجه آن را عبرت اندوزی و بالا رفتن سطح آگاهی دانسته است. که در اینجا به یک نمونه از آن اشاره می کنیم:

«اولم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عاقبة الذین من قبلهم و کانوا أشد منهم قوة؛ آیا در زمین گردش نمی کنند تا بنگرند به چگونگی سرانجام کسانی که پیش از ایشان زندگی می کردند و از ایشان نیرومندتر بودند».[1]

چنانچه مسافرت و گردشگری با رعایت موازینش صورت بگیرد ارزشهای مادی و معنوی بسیاری را به همراه می آورد، مانند؛ انجام زیارت، دیدو بازدید، ارتقاء سلامت و ...

در خصوص فوايد سفر و مسافرت از ائمه اطهار و نبي اکرم (ص) احاديث و روايتي ذکر شده است. که در اینجا به نمونه ای از آن اشاره می کنیم.

در رواياتی، مسافرت مورد تشويق قرار گرفته و فوايد معنوی و مادی آن يادآوری شده است. از جمله در حديث نبوي آمده است:

«مسافرت کنيد تا سلامتی و عافيت يابيد. مسافرت کنيد تا بهره مند شويد».[2]

به طور یقین هنگام سفر به مسائلی بر می خوریم که لازم است آن احکامی را مطلع باشیم، در اینجا به بخشی از آنها اشاره می کنیم:

 

مسافرت و مسافت شرعی

سوال:

مسافرى قصد رفتن به سه فرسخى را دارد، ولى از ابتدا در نظر دارد که در بين راه از راه فرعى براى انجام کار معيّنى به يک فرسخى برود و سپس به مسير اصلى برگشته و به سفر خود ادامه دهد، نماز و روزه اين مسافر چه حکمى دارد؟

جواب:

حکم مسافر را ندارد و ضميمه کردن مقدار راهى که با خروج از مسير اصلى و بازگشت به آن پيموده، براى تکميل مسافت شرعى کافى نيست.

 

مسافت شرعی در برگشت از سفر

سوال:

با توجه به فتواى امام خمينى(قدّس سرّه) مبنى بر وجوب قصر نماز و افطار هنگام سفر به هشت فرسخى، اگر مقدار رفتن کمتر از چهار فرسخ باشد، ولى در بازگشت، به علت مشکلات راه و نبودن ماشين، مجبور به پيمودن مسافتى بيش از شش فرسخ شود، آيا بايد نماز را شکسته خواند و روزه را افطار کرد؟

جواب:

اگر رفتن کمتر از چهار فرسخ باشد و مسير بازگشت هم به مقدار مسافت شرعى نباشد، نماز تمام و روزه صحيح است.

 

ملاک مسافت شرعی در محاسبه راه

سوال:

شخصی از وطن به مقصد شهری مسافرت می کند که تا اول آن شهر مسافت شرعی نیست لکن تا نقطه ای که مقصود اوست (مثلاً منزل دوستش) مسافت شرعی می باشد، آیا برای محاسبه مسافت شرعی اول شهر ملاک است یا نقطه ای که در آن شهر مقصود فرد می باشد؟

جواب:

اگر برای نقطه خاصی سفر نکرده بلکه مقصود او خود شهر است، اول شهر ملاک است اما اگر نقطۀ خاصی مد نظر است مثلاً دوستی او را به منزل یا باغی که در داخل همان شهر است دعوت کرده، در محاسبه مسافت، همان نقطه باید در نظر گرفته شود.

 

سفر هفتگی به زیارات و حکم نماز

سوال:

من هر هفته براى زيارت حضرت معصومه(سلام‌الله‌عليها) و انجام اعمال مسجد جمکران به شهر قم مسافرت مى‏کنم، آيا در اين سفر نمازم را تمام بخوانم يا شکسته؟

جواب:

در اين سفر حکم ساير مسافرين را داريد و نماز شما قصر است.

 

قصد ده روز در سفر به مشهد

سوال:

اگر فردى براى زيارت حرم امام رضا(ع) مسافرت نمايد و با آن‌که مى‏داند کمتر از ده روز در آن‌جا خواهد ماند ولى براى اين‌که نمازش تمام باشد، قصد اقامت ده روز مى‏کند، اين کار او چه حکمى دارد؟

جواب:

اگر مى‏داند که در آن‌جا ده روز نمى‏ماند، قصد اقامت ده روز معنا و اثرى ندارد و بايد در آن‌جا نمازش را شکسته بخواند.

 

وظیفه شرعی شخص مردد در طول سفر

سوال:

کسى که به جايى مسافرت کرده و نمى‏داند چه مقدار در آن‌جا خواهد ماند، ده روز يا کمتر، چگونه بايد نماز بخواند؟

جواب:

وظيفه شخص مردد تا سى روز قصر است و از آن به بعد بايد نمازش را تمام بخواند، هرچند در همان روز بخواهد برگردد.

 

معیار حدترخص نسبت به طرف خروجی شهر

سوال:

آيا معيار حدّ ترخّص شنيدن صداى اذان از خانه‏هاى طرفى است که مسافر از آن طرف شهر خارج يا داخل آن مى‏شود، يا اين‌که معيار اذان وسط شهر است؟

جواب:

معيار، شنيدن اذان آخر شهر از طرفى است که مسافر از آن خارج و يا داخل آن مى‏شود.

 

سفر حرام و گناه

سوال:

اگر انسان بداند در سفرى که مى‏خواهد برود، مرتکب معاصى و محرمات خواهد شد، آيا نمازش شکسته است يا تمام؟

جواب:

مادامى که سفر او به‌خاطر ترک واجب يا فعل حرامى نباشد، نماز او مانند ساير مسافران شکسته است.

 

معصیت و گناه در طول سفر

سوال:

کسى که بدون قصد معصيت مسافرت کند، ولى در بين راه براى ادامه و تکميل سفر قصد ارتکاب معصيت نمايد، آيا نمازش را بايد تمام بخواند يا شکسته؟ آيا نمازهاى شکسته‏اى که در طول راه خوانده، صحيح است يا خير؟

جواب:

واجب است از زمانى که قصد استمرار سفر به‌خاطر معصيت کرده، نمازش را تمام بخواند و نمازهايى را که پس از تصميم به ادامه سفر به قصد ارتکاب گناه، شکسته خوانده است، بايد اعاده کند و تمام بخواند.

 

سفر تفریحی و ترک واجبات

سوال:

سفر براى تفريح يا خريد مايحتاج زندگى با فرض فراهم نبودن مکانى براى نماز و مقدمات آن در مسافرت، چه حکمى دارد؟

جواب:

اگر بداند که در مسافرت مبتلا به ترک بعضى از واجبات نماز مى‏شود، احوط اين است که به آن سفر نرود، مگر آن‌که ترک آن براى او ضرر يا مشقت داشته باشد. در هر صورت جايز نيست نماز را در هيچ حالى ترک نمايد.[3]

 

باقی ماندن وقت نماز برای مسافری که نمازش را شکسته خوانده

سؤال:

کسی که در مسافرت است و نماز خود را شکسته می خواند اگر قبل از فوت وقت (یعنی زمان کافی برای ادای نماز کامل را دارد) آیا باید دوباره نماز بخواند یا همان نماز شکسته خوانده شده کفایت می کند؟

پاسخ:

همان نماز کفایت می کند و نیازی به اعاده نیست.

 

احکام بلاد کبیره           

سؤال:

مقصود از بلاد کبیره چیست؟ در ایران چند شهر کبیره داریم و در بلاد کبیره مسافت را از آخر شهر باید حساب کرد یا آخر محلّه؟

پاسخ:

تفاوتى میان شهرهاى بزرگ و کوچک نیست وبلاد کبیره و صغیره در احکام مسافر یکسان است مگر این که شهرى به قدرى بزرگ شود که هر محلّه از آن یک شهر مستقل محسوب شود مثل شمیران و شهر رى که در عین اتصال به تهران شهرهاى مستقلّى محسوب مى شوند ولى محلاّت مختلف تهران جزء تهران محسوب مى شوند و در مواردى که هر محلّه اى شهر مستقلى است اگر بین آنها فاصله نماز قصر باشد نماز شکسته مى باشد و در غیر این صورت تمام است و معیار در مسافت، آخرین خانه هاى شهر است.

 

اقامت طولانی در یک شهر

سؤال:

حکم نماز کسى که مدّت طولانى در شهرى مانده است چیست؟

پاسخ:

در صورتى که مدّتى طولانى در آن محل بماند در حکم وطن او خواهد بود.[4]

 

سفر روزه دار قبل از اذان ظهر

سوال:

اگر روزه دار آغاز سفرش قبل از اذان ظهر و خروج از حدّ ترخّص بعد از اذان باشد ، وظیفه چیست؟

پاسخ:

در فرض سؤال، باید آن روز را روزه بگیرد.

 

قضای روزه مسافر

سؤال:

اگر کسی در ماه مبارک رمضان مسافرت کند چگونه است؟ اگر کسی صبح مسافرت کند و تا غروب به وطن خود برگردد آیا روزه او صحیح است یا خیر؟

پاسخ:

اگر قبل از ظهر می رود و بعد از ظهر بر می گردد روزه صحیح نیست و قضاء دارد.[5]

پی نوشت

[1]. سوره فاطر، آیه 44.

[2]. بحارالانوار، ج 76، ص 221.

.[3] leader.ir

[4]. makarem.ir

[5]. saafi.com