راهکارهایی برای دفع چشم‌زخم

یکی از نیروهای موجود در عالم، نیرویی است که در چشم‌­های بعضی افراد وجود دارد، به‌گونه‌ای که وقتی از روی اعجاب به چیزی بنگرند، ممکن است آن را از بین ببرد یا در‌هم بشکند یا بیماری و خللی در آن وارد کند.[1] این مسئله از نظر عقلی امر محالی نیست چه این­که بسیاری از دانشمندان امروز معتقدند در بعضی از چشم­‌ها نیروی مغناطیسی خاصی نهفته است که کارایی زیادی دارد حتی با تمرین و ممارست می­‌توان آن را پرورش داد؛ خواب مغناطیسی نیز از طریق همین نیروی چشم است.[2]

حواسمان باشد تا جایی که امکان دارد و تحت کنترل ماست، نعمت­‌ها، خوشی­‌ها، امکانات، زیبایی­‌ها و داشته­‌های خود را بیش‌تر و پررنگ‌تر ازآنچه که هست در نظر دیگران جلوه نکند؛ مخصوصاً نعمت­‌هایی که در حالت عادی زیاد در معرض مشاهده نیستند. زیاد تعریف نکنیم زیاد در معرض دید نگذاریم؛ لازم نیست به وسواس بیفتیم؛ فقط معمولی باشیم.

در قرآن و روایات اهل‌بیت عصمت (ع) نیز از مسئله‌­ی چشم‌زخم سخنانی به میان آمده که اصل وجود آن را تأیید می­‌کند. 
قرآن کریم وجود مبارک پیامبر اکرم (ص) را در معرض خطر چشم‌زخم کافران می‌­بیند. زیبایی شگفت‌انگیز قرآن و شنیدن آن کلمات نورانی و اعجازآور از زبان پیامبری امّی، اعجاب دشمنان سرسخت اسلام را هم برمی‌­انگیخت و به بیان قرآن، نزدیک بود که پیامبر را با چشم‌زخم خود هلاک کنند.[3] امیرمؤمنان (ع) هم به‌صراحت چشم‌زخم را امری حقیقی دانسته و توسل به دعا را برای دفع آن نافع می‌­شمارد.[4]
 

برای دفع چشم‌زخم چه کنیم؟

پس از اثبات اصل وجود چشم‌زخم، مهم آن است که در برابر آن چه باید کرد؟ راه پیشگیری و راهکار خنثی کردن اثر آن چیست؟ 

خوب است چند نکته را یادآوری کنیم: 
1- بعضی­‌ها تا سخن از اموری ماورائی به میان می‌­آید ترس، نگرانی و دلهره خواب و خوراکشان را می­‌گیرد، اما حقیقت آن است که مدیریت همه­‌ی امور عالم در دست خدای مهربان و قدرتمند است که هم می­‌داند و هم می­‌تواند. داشتن این بینش و تقویت کردن، تکرار و تلقین آن به قلب، مهم­ترین کاری است که در مقابله با چشم‌زخم و هر خطر دیگری باید انجام دهیم.باید ماهیچه­‌های ایمانمان را به‌قدری تقویت کنیم که حتی اگر گزندی به ما رسید، زود خوب شویم. 

2- موضوع دیگری که باید در موردش دقت بیشتری به خرج دهیم، ملاحظه در مورد اظهار نعمت­‌ها و نکات مثبت زندگی در برابر چشمان دیگران است. باید حواسمان باشد تا جایی که امکان دارد و تحت کنترل ماست، نعمت­‌ها، خوشی­‌ها، امکانات، زیبایی­‌ها و داشته­‌هایمان بیش‌تر و پررنگ‌تر از آنچه که هست، در نظر دیگران جلوه نکند؛ مخصوصاً نعمت­‌هایی که در حالت عادی زیاد در معرض مشاهده نیستند. زیاد تعریف نکنیم و داشته‌هایمان را در معرض دید نگذاریم؛ لازم نیست به وسواس بیفتیم؛ فقط معمولی باشیم. عبارتی در قرآن هست که این نکته را رهنمود می‌­دهد: «وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ» [5] این عبارت قسمتی از آیه‌­ی مربوط به حجاب در سوره‌­ی مبارکه­‌ی نور است. اشاره دارد که در محیطی که نامحرم حضور دارد، نباید به‌گونه‌ای راه بروید که زینت­‌های پنهان شما دانسته شود. 

در موضوع مورد بحث ما هم خوب است طبق فرمایش قرآن، در ارتباطات، تعاملات و رفت‌وآمدهایمان، به‌گونه‌ای عمل کنیم که زینت­‌های مادی و معنوی زندگی­مان زیاد جلوه نکند. چون علاوه بر اینکه ممکن است غبطه و حسرت دلی را برانگیزد، نمی‌­دانیم کدام چشم محرم و کدام نامحرم نعمت­‌های ماست، معمولی زندگی کنیم. 

3- علاوه بر مراقبتی که گفته شد در رفتار و مشی برنامه روزمره داشته باشیم، دعاهایی برای محافظت از چشم‌زخم و دیگر بلایا گفته‌شده که در بیان امیرالمؤمنین(ع) هم آمده که این دعاها (درصورتی‌که از منبع درستی دریافت شوند) حق هستند و اثر دارند. این دعاها به‌اصطلاح تعویذ یا حرز نامیده می‌­شوند. در کتاب مفاتیح‌الجنان نمونه‌­هایی ذکرشده است که همه سند روایی دارند. ازجمله انس روایت می­‌کند از حضرت رسول اکرم (ص) که فرمودند: هرکس این دعا[6] را در هر صبح و شام بخواند، خداوند چهار فرشته را موکل کند که او را از پیش رو، پشت سر، از طرف راست و از طرف چپ حفظ  می­‌کنند و در امان خداوند عزوجل باشد و اگر خلایق جن و انس سعی کنند که به او ضرر برسانند، نتوانند.[7]

اگر کسی بترسد که چشم خودش در کسی اثر کند یا چشم دیگری در او اثر کند، سه مرتبه بگوید: "ماشاءالله لا قوّة الا بالله العلی العظیم"

دعاهای دیگری در کتاب شریف مفاتیح منسوب به نام مبارک ائمه­‌ی اطهار هست با عناوین "حرز". دعاهای دیگری روایت‌شده که اهل‌بیت نوشته­ بودند و برای محافظت، همراه خود داشتند. 

از امام صادق(ع) روایت‌شده که اگر کسی بترسد که چشم خودش در کسی اثر کند یا چشم دیگری در او اثر کند، سه مرتبه بگوید: «ماشاءالله لا قوّة الا بالله العلی العظیم» و واردشده که هرگاه کسی خود را به هیئت نیکو آراسته کرد، وقتی از منزل بیرون می­‌رود دو سوره­‌ی ناس و فلق را بخواند تا به اذن خدا چیزی به او ضرر نرساند.[8]

4- اعمال و دعاهایی که برای حفاظت از چشم‌زخم و دیگر بلایا واردشده، بیش از آن چیزی است که ما در نکته­‌ی قبل ذکر کردیم. نمونه‌­هایی را آوردیم تا مخاطبان گرامی را به یکی از منابع معتبر و مطمئن یعنی کتاب شریف مفاتیح‌الجنان که در دسترس هست، ارجاع دهیم و یادآور شویم که دسترسی به چنین منابع معتبری، آسان و کم‌هزینه میسّر است. 

لازم نیست به سراغ افراد خاص با دم‌ودستگاه‌های عجیب‌وغریب برویم و هزینه کنیم. بسیاری از این افراد، سواد دینی نداشته و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، پول مردم را هدر می‌­دهند. بماند که ممکن است آثار بسیار بد مادی و معنوی در زندگی مراجعانشان بگذارند. 

پی‌نوشت:
[1] -  ر.ک: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 24، ص426
[2] - همان، ص 427
[3] - سوره قلم، 51
[4] - "العین حق و الرقی حق" نهج‌البلاغه، حکمت 400
[5] - سوره نور، 31
[6] - دعا با این عبارات آغاز می­شود: بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله خیرالأسماء
[7] - شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح‌الجنان، انتشارات اکرام، ص 1201
[8] - همان، ص 1140