موثرترین راه های جلوگیری از تکرار گناه چیه؟

احساس خجلت و شرمندگی در برابر خداوند نسبت به پیشینه های سوء خود از بهترین حالات روحی و معنوی و زمینه‏ساز توبه و جلب رحمت و عنایت پروردگار است.

انسان ممکن الخطاست نه جایز الخطا

در آداب و معارف الهی، بر خلاف گفته رایج، انسان جایز الخطا نمی باشد بلکه ممکن الخطاست. یعنی اجازه انجام گناه و خطا را ندارد اما در صورت انجام آن راه توبه و بازگشت به سوی خدای متعال باز بوده و حتی به شرط شناخت عمیق از ضعف خود و ترمیم آن، به درجه ای بالاتر از مقام و مرتبه پیشین خود، دست پیدا می‌کند.
اولین نکته ای که ذکر آن ضروری می باشد این است که خودشناسی اصلی ترین راهکار دوری از گناه می باشد. یعنی انسان با شناخت خود و یافتن بیماری های روحی و اعتقادی خود، می تواند، با امداد الهی، به درمان و اصلاح خود پرداخته و به تدریج، از هرگونه فریفته شدن توسط شیطان جلوگیری نماید. بنابراین، اولین گام برای مبازره با شیطان خود شناسی و یافتن راه های نفوذ شیطانبه فرد می باشد.
به عبارتی دو راه اصلی و شاهراه برای دوری از گناه؛

1- اولویت قرار دادن دشمن شناسی؛ یعنی به این درک دست یابیم که شیطان دشمن آشکار ماست و راه‎های حمله او را بشناسیم و برای مقابله با آن، مجهز به سلاح‎های لازم و متناسب گردیم.

2- سعی اصلی ما بر این باشد که در شرایط گناه قرار نگریم و در صورتی که از روی جهل و غفلت مرتکب گناه شدیم، پس از توبه از انجام آن، تمام اسباب و وسایلی را که شرایط انجام فعل گناه را برای ما به وجود آورده از میان برداریم.

این نکته را فراموش نکنیم که همواره بایستی دو چراغ خوف ورجا در وجود ما روشن باشد.

از امام باقر(علیه السلام) روایت است: هیچ بنده مومنی نیست جز آنکه در ضمیرش دو نور تابان است «نور خوف» نسبت به کرده‏ های پیشین و فرجام پسین و «نور امید» به فضل و رحمت پروردگار، که اگر هر یک با دیگری سنجیده شود هیچ یک فزونی نخواهد یافت.[وسائل ‏الشیعه، ج 2، ص 488]

بنابراین باید با حفظ حالت التجاء و تضرع دائمی در برابر خداوند امید و رجا به عنایات واسعه خدای رحمان و بنده نواز را نیز در دل بالا برد و رجا را همسان در دل جای داد. زیرا غلبه خوف موجب یأس و غلبه رجا موجب جرأت بر گناه است ولی تساوی آن دو بهترین عامل بازدارنده از گناه و تشویق کننده به توبه و انجام عمل صالح می‏ باشد.

خوردن مال حرام، ارتکاب به گناه را آسان‎تر خواهد کرد و کسی که خود از مال حرام استفاه کرده است و اسباب و وسایل استفاده عده‎ای از این مال را فراهم آورده‎ است، در واقع، زمینه ارتکاب گناه را فراهم آورده ‎است

رجاء را می توان در پشیمانی از گناه معتبر دانست و آن را اساسی‏ ترین رکن بازگشت و جبران گناه دید ‏ولی نباید در آن متوقف ماند بلکه خداوند منان آن را پلی قرار داده است تا بندگان مومن با گذر از آن از جهنم سیئات بیرون جسته و به بهشت صالحات فرود آیند. بنابراین گام بعدی تغییر مسیر و ترک گناه است.

بدانیم عالم محضر خداست

اصل دیگر توجه و درک نکته «عالم محضر خداست در محضر خدا معصیت نکنیم» می باشد. توجه کامل به این اصل، می‎تواند انسان را به طور کامل ازارتکاب به گناه بر حذر دارد. با این وجود در دنیای امروز، تاثیر جمله « این مکان مجهز به دوربین مداربسته است»، از جمله «عالم محضر خداست در محضر خدا معصیت نکنیم» بیشتر است؛ زیرا انسان مطمئن است که در صورت ارتکاب یک خطا و دیدن آن توسط دوربین، با او برخورد شده و آبرویش می‎رود اما خدا ستار العیوب است و آبروی فرد را حفظ می‎کند.
خدا در قرآن می فرماید: «الم یعلم بان الله یری» یعنی آیا نمی‎ دانند خدا می ‎بیند؟
طرح این جمله به صورت استفهام انکاری و نشان دهنده اهمیت این اصل است. اگر با تمام وجود به این حقیقت و فهم دست یابیم که خدا و امام زمان ناظر بر اعمال ما هستند، به شدت به رفتار خود توجه می‎ نماییم. زیرا به مفهوم واقعی عظمت خداوند را درک کرده ایم و این مسئله باعث گردیده‎است که کوچک‎ترین گناهان در نظر ما به بزرگترین معصیت‎ ها بدل گردد.

کنترل ورودی ها

یکی از راه‎های اصلی جلوگیری ز ارتکاب گناه، کنترل ورودی ‎های بدن می‎باشد. این ورودی ها هم مواد غذایی و خوراکی‎ ها را شامل می‎شود و هم مطالب و محسوساتی که از  طریق حواس پنج گانه خود دریافت می ‎نماییم.

در توضیح باید گفت، توجه به این نکته ضروری است که خوردن مال حرام، ارتکاب به گناه را آسان‎تر خواهد کرد و کسی که خود از مال حرام استفاه کرده است و اسباب و وسایل استفاده عده‎ای از این مال را فراهم آورده‎ است، در واقع، زمینه ارتکاب گناه را فراهم آورده ‎است.

به این دلیل است که امام حسین(علیه السلام)، اصلی‎ترین علت دشمنی سپاه عمر بن سعد با خود و نپذیرفتن صحبت ایشان را، خوردن مال حرام می داند.

نکته لازم به ذکر این است که فهم دشمن از تاثیر مال حرام بر روحیه و اعتقادات مسلمانان باعث گردیده است که به طراحی سیستم‎هایی اقدام نماید که  مال حرام را وارد زندگی مسلمانان نموده و اموال مسلمانان را آلوده به ربا و نزول نماید.

مصداق دیگر کنترل وردی‎ها می‎تواند ورودی چشم و گوش باشد. نه تنها باید از ورود نگاه حرام جلوگیری نماییم بلکه باید به این مهم توجه داشته باشیم که از ورود داده هایی که فی نفسه حلال است اما تمایل و کشش رسیدن به آن‎ها،  زمینه ارتکاب گناه را در ما فراهم می‎آورد اجتناب نماییم. مانند کسی که تمایل بسیار زیاد به داشتن ماشین های مدرن و گران قیمت باعث رفتن او به سمت کسب مال حرام می‎شود.

بنابراین باید به ورودی های بدن توجه داشت و آنها را کنترل کرد تا زمینه ارتکاب گناه در ما پدیدار نگردد.

رجاء را می توان در پشیمانی از گناه معتبر دانست و آن را اساسی‏ ترین رکن بازگشت و جبران گناه دید ‏ولی نباید در آن متوقف ماند بلکه خداوند منان آن را پلی قرار داده است تا بندگان مومن با گذر از آن از جهنم سیئات بیرون جسته و به بهشت صالحات فرود آیند. بنابراین گام بعدی تغییر مسیر و ترک گناه است

چند نکته برای نتیجه ی بحث:

برای مبارزه با گناه و هواهای نفسانی رعایت چند نکته لازم است:

الف)کوچک نشماردن گناه هر چند به نظر صغیره باشد.

ب) عزم جدی و آهنین برترک معصیت و مراقبت جدی و دائمی نسبت به تمام افعال خود.

ج) شرط نمودن با خدا مبنی بر ترک معصیت و هم از او استعانت جستن.

د) هرگاه فکر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از لوح ذهن خارج کردن و توجه خود را به خدا و امور شریفه مشغول داشتن.

جدیت و موفقیت در این امر پیروزی بزرگی است و در واقع دفع دشمن شیطان نفس از همان خاکریز اول است.

قرآن ‏مجید در وصف پارسایان می‏ فرماید: إِنَّ اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ اَلشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ‏: پرهیزگاران چون گرفتار وسوسه شیطان شوند همان ‏دم متذکر (یاد خدا) شده و بصیرت یابند.[اعراف، آیه 201]

ه) مطالعه و تفکر پیرامون عواقب سوء و وخیم گناه.

و) خود را همواره در محضر حق تعالی دانستن و او را به یقین در همه حال مراقب و بینای به افعال خود نگریستن.

ز) توجه به چهره کریه زشت و واقعی سیئات.

ح) برای ترک معاصی لازم است در بسیاری از موارد انسان از مکروهات و چه بسا از برخی مباحات نیز چشم بپوشد تا او را به انجام زشتی‏ها نزدیک نسازد.

ط) درحد ممکن دوری جستن از مکان ها و شرایطی که آدمی را به گناه ترغیب می‏نماید.

ی) تقویت اراده.

ک)محسبه نفس همه روزه و در صورت رخداد خطا، خود را محاکمه و توبیخ نمودن و بلافاصله استغفار کردن.

منابع:

مجلات - پرسمان - شماره - 20 - جواد محدثی

سایت مصاف