جریان روشنفکری در ایران، از مشروطه تا امروز

برچسپ ها: غرب ، تفکر ، مشروطه ، روشنفکر

Print Friendly and PDF

جریان روشنفکری در ایران، از مشروطه تا امروز، سه دورۀ متفاوت را پشت سر گذاشته است:
1. تجددطلبی؛ روشنفکران شاخص در این دوره: آخوندزاده، آقاخان کرمانی، طالبوف، ملکم‌خان، زین العابدین مراغه‌ای، سردار اسعد بختياری، تقی‌زاده و ... .
2. غرب‌ستیزی؛ پرچم‌داران این دوره: حزب توده، شریعتی، آل احمد، کانون نویسندگان.
3. عقلانیت و نقد بنیاد‌های سنتی جامعه.
دورۀ نخست روشنفکری(تجددطلبی)، به کمک عوامل دیگر، کشور را وارد فضایی کرد که نتیجۀ قهری آن، نظام تجددگرای پهلوی بود. دورۀ دوم(غرب‌ستیزی)، به انقلاب اسلامی و ضد آمريكایی ايران در سال 57 انجامید. دورۀ سوم(عقلانیت انتقادی) بيشتر به تحولات درونی می‌اندیشد و ساختارهای بیرونی را چندان مهم نمی‌داند که انرژی خود را صرف آن کند؛ زيرا نسل سوم روشنفكران می‌دانند كه موفقیت در تحولات فرهنگی و درونی، جز با آهستگی و نرمی ممکن نیست؛ حتی اگر صد سال طول بکشد. به همين دليل روشنفکران دورۀ سوم، بر خلاف اسلافشان، چندان سیاسی نیستند و در برابر رویدادهای روز، واکنش‌‌های تند از خود نشان نمی‌دهند.
روشنفکران در ایران، بیشترین سهم را در فضاسازی برای تغییرات ساختاری در کشور داشته‌اند؛ اگرچه خود معمولا قربانی تحولات و جابجایی قدرت‌ها می‌شوند و نصیبی از دسترنج خود نمی‌برند.

اشتراک گذاری


مطالب مرتبط

جایگاه امام رضا علیه السّلام در بینش غرب

در روزگار ما که بشر مترقّی، با بحران بی هویّتی و از خودبیگانگی، دست در گریبان است، هر روزه شمار چشمگیری از جوانان غرب به دین اسلام روی می آورند. به رغم تمامی توصیفها و تصویرگری های منفی غرب از اسلام و مسلمانان پس از واقعۀ یازدهم سپتامبر، مسلمانان کشورهای غربی، ایمان خویش را با ظرافت و هوشمندی حفظ کرده اند و برخلاف انتظار برخی از تحلیلگران اجتماعی، شمار غیر مسلمانانی که به دین مبین اسلام، تشرّف حاصل می نمایند رو به افزایش است و افراد بیشتری بویژه در ایالات متّحدۀ امریکا، درصدد کشف دقایق معنوی قرآن کریم و آشنایی با شخصیّت حضرت محمّد صلّی اللّه علیه و اله برمی آیند. چشمگیرتر از این دو مقوله، بازشناسی شخصیّت، اندیشه و گفتار اهل بیت پیامبر اکرم در جمع مسلمانان است که در برابر تفکّر وهّابی و اندیشۀ سلفی قرار می گیرد. بویژه درک نقش والای امام رضا علیه السّلام که از دستاوردهای مهم این مطالعات به شمار می آید. حضرت امام رضا علیه السّلام در برخی از اجتماعات مربوط به تقریب ادیان جهان در امریکا به سرچشمۀ هدایت روحانی و اخلاقی بدل شده است.

خلوت و تفکر

اگر چه اسلام، دینی کاملا اجتماعی است و هرگز بی تفاوتی پیروانش را نسبت به آنچه در جامعه می گذرد نمی پسندد، اما به هر حال هدف اساسی آن، پرورش و تربیت انسانی کامل و بنده ای مقرّب نزد خداوند و تقرّب جستن به او. از دیدگاه اسلام همه ی اعمال و تلاش هایی که در راستای رضایت الهی انجام می پذیرد،

در مظلومیت ملت فلسطین هیچ سنت‌گرا و روشنفکر، و یا آرمان‌گرا و عمل‌گرا تردید نمی‌کند

در مظلومیت ملت فلسطین هیچ سنت‌گرا و روشنفکر، و یا آرمان‌گرا و عمل‌گرا تردید نمی‌کند. ملتی که حتی به قطعنامه سازمان ملل و دست‌کشیدن از بخشی از سرزمین مادری خود رضایت داده و مجبور به هجرت از کرانه باختری شده و سال‌هاست در “غزه” به سر می‌برد، غزه‌ای که به گفته یک فعال سیاسیِ اسرائیلی؛ بزرگ‌ترین زندان دنیا با دو میلیون نفر زندانی را در بردارد.