نامه پندآموز امام سجاد

نامه پندآموز امام سجاد

امام سجاد (علیه السلام)

كَفَانَا اَللَّهُ وَ إِيَّاكَ مِنَ اَلْفِتَنِ وَ رَحِمَكَ مِنَ اَلنَّارِ فَقَدْ أَصْبَحْتَ بِحَالٍ يَنْبَغِي لِمَنْ عَرَفَكَ بِهَا أَنْ يَرْحَمَكَ فَقَدْ أَثْقَلَتْكَ نِعَمُ اَللَّهِ بِمَا أَصَحَّ مِنْ بَدَنِكَ وَ أَطَالَ مِنْ عُمُرِكَ وَ قَامَتْ عَلَيْكَ حُجَجُ اَللَّهِ بِمَا حَمَّلَكَ مِنْ كِتَابِهِ وَ فَقَّهَكَ فِيهِ مِنْ دِينِهِ وَ عَرَّفَكَ مِنْ سُنَّةِ نَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ ص فَرَضِيَ لَكَ فِي كُلِّ نِعْمَةٍ أَنْعَمَ بِهَا عَلَيْكَ وَ فِي كُلِّ حُجَّةٍ اِحْتَجَّ بِهَا عَلَيْكَ اَلْفَرْضَ بِمَا قَضَى فَمَا قَضَى إِلاَّ اِبْتَلَى شُكْرَكَ فِي ذَلِكَ وَ أَبْدَى فِيهِ فَضْلَهُ عَلَيْكَ فَقَالَ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ فَانْظُرْ أَيَّ رَجُلٍ تَكُونُ غَداً إِذَا وَقَفْتَ بَيْنَ يَدَيِ اَللَّهِ فَسَأَلَكَ عَنْ نِعَمِهِ عَلَيْكَ كَيْفَ رَعَيْتَهَا وَ عَنْ حُجَجِهِ عَلَيْكَ كَيْفَ قَضَيْتَهَا وَ لاَ تَحْسَبَنَّ اَللَّهَ قَابِلاً مِنْكَ بِالتَّعْذِيرِ وَ لاَ رَاضِياً مِنْكَ بِالتَّقْصِيرِ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لَيْسَ كَذَلِكَ أَخَذَ عَلَى اَلْعُلَمَاءِ فِي كِتَابِهِ إِذْ قَالَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنّاسِ وَ لا تَكْتُمُونَهُ وَ اِعْلَمْ أَنَّ أَدْنَى مَا كَتَمْتَ وَ أَخَفَّ مَا اِحْتَمَلْتَ أَنْ آنَسْتَ وَحْشَةَ اَلظَّالِمِ وَ سَهَّلْتَ لَهُ طَرِيقَ اَلْغَيِّ بِدُنُوِّكَ مِنْهُ حِينَ دَنَوْتَ وَ إِجَابَتِكَ لَهُ حِينَ دُعِيتَ فَمَا أَخْوَفَنِي أَنْ تَكُونَ تَبُوءُ بِإِثْمِكَ غَداً مَعَ اَلْخَوَنَةِ وَ أَنْ تُسْأَلَ عَمَّا أَخَذْتَ بِإِعَانَتِكَ عَلَى ظُلْمِ اَلظَّلَمَةِ إِنَّكَ أَخَذْتَ مَا لَيْسَ لَكَ مِمَّنْ أَعْطَاكَ وَ دَنَوْتَ مِمَّنْ لَمْ يَرُدَّ عَلَى أَحَدٍ حَقّاً وَ لَمْ تَرُدَّ بَاطِلاً حِينَ أَدْنَاكَ وَ أَحْبَبْتَ مَنْ حَادَّ اَللَّهَ أَ وَ لَيْسَ بِدُعَائِهِ إِيَّاكَ حِينَ دَعَاكَ جَعَلُوكَ قُطْباً أَدَارُوا بِكَ رَحَى مَظَالِمِهِمْ وَ جِسْراً يَعْبُرُونَ عَلَيْكَ إِلَى بَلاَيَاهُمْ وَ سُلَّماً إِلَى ضَلاَلَتِهِمْ دَاعِياً إِلَى غَيِّهِمْ سَالِكاً سَبِيلَهُمْ يُدْخِلُونَ بِكَ اَلشَّكَّ عَلَى اَلْعُلَمَاءِ وَ يَقْتَادُونَ بِكَ قُلُوبَ اَلْجُهَّالِ إِلَيْهِمْ فَلَمْ يَبْلُغْ أَخَصُّ وُزَرَائِهِمْ وَ لاَ أَقْوَى أَعْوَانِهِمْ إِلاَّ دُونَ مَا بَلَغْتَ مِنْ إِصْلاَحِ فَسَادِهِمْ وَ اِخْتِلاَفِ اَلْخَاصَّةِ وَ اَلْعَامَّةِ إِلَيْهِمْ فَمَا أَقَلَّ مَا أَعْطَوْكَ فِي قَدْرِ مَا أَخَذُوا مِنْكَ وَ مَا أَيْسَرَ مَا عَمَرُوا لَكَ فَكَيْفَ مَا خَرَّبُوا عَلَيْكَ فَانْظُرْ لِنَفْسِكَ فَإِنَّهُ لاَ يَنْظُرُ لَهَا غَيْرُكَ وَ حَاسِبْهَا حِسَابَ رَجُلٍ مَسْئُولٍ وَ اُنْظُرْ كَيْفَ شُكْرُكَ لِمَنْ غَذَّاكَ بِنِعَمِهِ صَغِيراً وَ كَبِيراً فَمَا أَخْوَفَنِي أَنْ تَكُونَ كَمَا قَالَ اَللَّهُ فِي كِتَابِهِ فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا اَلْكِتابَ يَأْخُذُونَ عَرَضَ هذَا اَلْأَدْنى وَ يَقُولُونَ سَيُغْفَرُ لَنا إِنَّكَ لَسْتَ فِي دَارِ مُقَامٍ أَنْتَ فِي دَارٍ قَدْ آذَنَتْ بِرَحِيلٍ فَمَا بَقَاءُ اَلْمَرْءِ بَعْدَ قُرَنَائِهِ طُوبَى لِمَنْ كَانَ فِي اَلدُّنْيَا عَلَى وَجَلٍ يَا بُؤْسَ لِمَنْ يَمُوتُ وَ تَبْقَى ذُنُوبُهُ مِنْ بَعْدِهِ اِحْذَرْ فَقَدْ نُبِّئْتَ وَ بَادِرْ فَقَدْ أُجِّلْتَ إِنَّكَ تُعَامِلُ مَنْ لاَ يَجْهَلُ وَ إِنَّ اَلَّذِي يَحْفَظُ عَلَيْكَ لاَ يَغْفُلُ تَجَهَّزْ فَقَدْ دَنَا مِنْكَ سَفَرٌ بَعِيدٌ وَ دَاوِ ذَنْبَكَ فَقَدْ دَخَلَهُ سُقْمٌ شَدِيدٌ وَ لاَ تَحْسَبْ أَنِّي أَرَدْتُ تَوْبِيخَكَ وَ تَعْنِيفَكَ وَ تَعْيِيرَكَ لَكِنِّي أَرَدْتُ أَنْ يَنْعَشَ اَللَّهُ مَا قَدْ فَاتَ مِنْ رَأْيِكَ وَ يَرُدَّ إِلَيْكَ مَا عَزَبَ مِنْ دِينِكَ وَ ذَكَرْتُ قَوْلَ اَللَّهِ تَعَالَى فِي كِتَابِهِ وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ اَلذِّكْرى تَنْفَعُ اَلْمُؤْمِنِين أَ غَفَلْتَ ذِكْرَ مَنْ مَضَى مِنْ أَسْنَانِكَ وَ أَقْرَانِكِ وَ بَقِيتَ بَعْدَهُمْ كَقَرْنٍ أَعْضَبَ اُنْظُرْ هَلِ اُبْتُلُوا بِمِثْلِ مَا اُبْتُلِيتَ أَمْ هَلْ وَقَعُوا فِي مِثْلِ مَا وَقَعْتَ فِيهِ أَمْ هَلْ تَرَاهُمْ ذَكَرْتَ خَيْراً أَهْمَلُوهُ وَ عَلِمْتَ شَيْئاً جَهِلُوهُ بَلْ حَظِيتَ بِمَا حَلَّ مِنْ حَالِكَ فِي صُدُورِ اَلْعَامَّةِ وَ كَلَّفَهُمْ بِكَ إِذْ صَارُوا يَقْتَدُونَ بِرَأْيِكَ وَ يَعْمَلُونَ بِأَمْرِكَ إِنْ أَحْلَلْتَ أَحَلُّوا وَ إِنْ حَرَّمْتَ حَرَّمُوا وَ لَيْسَ ذَلِكَ عِنْدَكَ وَ لَكِنْ أَظْهَرَهُمْ عَلَيْكَ رَغْبَتُهُمْ فِيمَا لَدَيْكَ ذَهَابُ عُلَمَائِهِمْ وَ غَلَبَةُ اَلْجَهْلِ عَلَيْكَ وَ عَلَيْهِمْ وَ حُبُّ اَلرِّئَاسَةِ وَ طَلَبُ اَلدُّنْيَا مِنْكَ وَ مِنْهُمْ أَ مَا تَرَى مَا أَنْتَ فِيهِ مِنَ اَلْجَهْلِ وَ اَلْغِرَّةِ وَ مَا اَلنَّاسُ فِيهِ مِنَ اَلْبَلاَءِ وَ اَلْفِتْنَةِ قَدِ اِبْتَلَيْتَهُمْ وَ فَتَنْتَهُمْ بِالشُّغُلِ عَنْ مَكَاسِبِهِمْ مِمَّا رَأَوْا فَتَاقَتْ نُفُوسُهُمْ إِلَى أَنْ يَبْلُغُوا مِنَ اَلْعِلْمِ مَا بَلَغْتَ أَوْ يُدْرِكُوا بِهِ مِثْلَ اَلَّذِي أَدْرَكْتَ فَوَقَعُوا مِنْكَ فِي بَحْرٍ لاَ يُدْرَكُ عُمْقُهُ وَ فِي بَلاَءٍ لاَ يُقْدَرُ قَدْرُهُ فَاللَّهُ لَنَا وَ لَكَ وَ هُوَ اَلْمُسْتَعَانُ أَمَّا بَعْدُ فَأَعْرِضْ عَنْ كُلِّ مَا أَنْتَ فِيهِ حَتَّى تَلْحَقَ بِالصَّالِحِينَ اَلَّذِينَ دُفِنُوا فِي أَسْمَالِهِمْ لاَصِقَةً بُطُونُهُمْ بِظُهُورِهِمْ لَيْسَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ اَللَّهِ حِجَابٌ وَ لاَ تَفْتِنُهُمُ اَلدُّنْيَا وَ لاَ يُفْتَنُونَ بِهَا رَغِبُوا فَطُلِبُوا فَمَا لَبِثُوا أَنْ لَحِقُوا فَإِذَا كَانَتِ اَلدُّنْيَا تَبْلُغُ مِنْ مِثْلِكَ هَذَا اَلْمَبْلَغَ مَعَ كِبَرِ سِنِّكَ وَ رُسُوخِ عِلْمِكَ وَ حُضُورِ أَجَلِكَ فَكَيْفَ يَسْلَمُ اَلْحَدَثُ فِي سِنِّهِ اَلْجَاهِلُ فِي عِلْمِهِ اَلْمَأْفُونُ فِي رَأْيِهِ اَلْمَدْخُولُ فِي عَقْلِهِ إِنّا لِلّهِ وَ إِنّا إِلَيْهِ راجِعُون عَلَى مَنِ اَلْمُعَوَّلُ وَ عِنْدَ مَنِ اَلْمُسْتَعْتَبُ نَشْكُو إِلَى اَللَّهِ بَثَّنَا وَ مَا نَرَى فِيكَ وَ نَحْتَسِبُ عِنْدَ اَللَّهِ مُصِيبَتَنَا بِكَ فَانْظُرْ كَيْفَ شُكْرُكَ لِمَنْ غَذَّاكَ بِنِعَمِهِ صَغِيراً وَ كَبِيراً وَ كَيْفَ إِعْظَامُكَ لِمَنْ جَعَلَكَ بِدِينِهِ فِي اَلنَّاسِ جَمِيلاً وَ كَيْفَ صِيَانَتُكَ لِكِسْوَةِ مَنْ جَعَلَكَ بِكِسْوَتِهِ فِي اَلنَّاسِ سَتِيراً وَ كَيْفَ قُرْبُكَ أَوْ بُعْدُكَ مِمَّنْ أَمَرَكَ أَنْ تَكُونَ مِنْهُ قَرِيباً ذَلِيلاً مَا لَكَ لاَ تَنْتَبِهُ مِنْ نَعْسَتِكَ وَ تَسْتَقِيلُ مِنْ عَثْرَتِكَ فَتَقُولَ وَ اَللَّهِ مَا قُمْتُ لِلَّهِ مَقَاماً وَاحِداً أَحْيَيْتُ بِهِ لَهُ دِيناً أَوْ أَمَتُّ لَهُ فِيهِ بَاطِلاً فَهَذَا شُكْرُكَ مَنِ اِسْتَحْمَلَكَ مَا أَخْوَفَنِي أَنْ تَكُونَ كَمَنْ قَالَ اَللَّهُ تَعَالَى فِي كِتَابِهِ أَضاعُوا اَلصَّلاةَ وَ اِتَّبَعُوا اَلشَّهَواتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا حْمَلَكَ كِتَابَهُ وَ اِسْتَوْدَعَكَ عِلْمَهُ فَأَضَعْتَهَا فَنَحْمَدُ اَللَّهَ اَلَّذِي عَافَانَا مِمَّا اِبْتَلاَكَ بِهِ وَ اَلسَّلاَمُ .

نامه امام سجاد عليه السلام به محمد بن مسلم زهري كه در آن وي را نصيحت كرده -خداوند، ما و تو را از فتنه ها حفظ كند و بر تو رحم نمايد تا گرفتار دوزخ نشوي؛ در حقيقت، تو به حال و روزي افتاده اي كه جا دارد هر كه تو را در اين حال و وضع بيند بر تو دلسوزي نمايد. به تحقيق، بار نعمت هاي الهي كه تو را از تني سالم و عمري طولاني برخوردار ساخته بر دوش تو سنگين شده، حجتهاي خدا بر تو تمام گشته چرا كه تو را با كتابش آشنا ساخته و فهم دين خود را به تو آموخته و سنت پيامبرش را به تو معرفي كرده و در برابر هر نعمتي كه به تو داده و هر حجتي كه براي تو آورده، وظيفه اي را بر دوش تو نهاده كه مورد نظر اوست و اين همه، براي آن است كه ميزان سپاسگزاري تو را آزمايش نمايد و لطف و فضل خود را بر تو آشكار سازد و در اين خصوص فرموده است: «اگر واقعا سپاسگزاري كنيد، نعمت شما را افزون خواهم كرد و اگر ناسپاسي نماييد، قطعا عذاب من سخت خواهد بود» سوره ابراهيم ، آيه 7 ؛پس بنگر فرداي قيامت كه در پيشگاه خدا خواهي ايستاد چگونه مردي خواهي بود؟ آن روزي كه خدا در باره نعمتهاي خويش از تو بازجويي نمايد كه چگونه حق آنها را رعايت كرده اي؟ و در خصوص حجتهاي خود سوال نمايد كه چگونه با آنها برخورد نموده اي؟ مبادا گمان كني كه خدا از تو عذري پذيرد و به تقصير تو راضي گردد. هيهات هيهات اين چنين نيست. خداوند در قرآن علما را مسيول دانسته آنجا كه فرموده: «حتما بايد آن را به وضوح براي مردم بيان نماييد و كتمانش مكنيد» سوره آل عمران ، آيه 187 . و بدان كه كمترين چيزي كه كتمان نموده اي و سبكترين باري كه بر دوش داري اين است كه با انس خود، ستمگر را از وحشت تنهايي رها ساخته اي و راه گمراهي را با نزديك شدن به او و پذيرفتن دعوتش، برايش هموار كرده اي؛وه چه مي ترسم كه فرداي قيامت همراه با خيانتكاران گرفتار گناه خود باشي و به خاطر درآمدي كه در اثر كمك به ستمگران به دست آورده اي مورد بازخواست قرار گيري؛زيرا تو چيزي را دريافت كرده اي كه نه از آن تو است و نه از آن كسي كه آن را به تو بخشيده است و به كسي نزديك شده اي كه حق هيچ كس را نپرداخته است و تو نيز از اين نزديكي خود به او براي جلوگيري از باطل استفاده نكرده اي و كسي را كه به جنگ خدا رفته دوست داشته اي. آيا غير از اين است كه دعوت آنها از تو براي اين بود كه تو را محور چرخش دستگاه ظلم و ستم خود قرار دهند؟ و با پل قرار دادن تو راهي براي گرفتار ساختن مردم پيدا كردند و تو را نردبان گمراهي و مبلغ تباهكاري و پوينده راه خود نمودند. در تو نسبت به علما آل محمد عليهم السلام بذر شك و شبهه كاشتند و به وسيله تو دل نادانان را صيد كردند -و تو آن چنان در اين كار پيش رفتي كه برجسته ترين وزيران و نيرومندترين ياران آنها هم نمي توانستند اين چنين فسادشان را اصلاح جلوه دهند و راه رفت و آمد خواص و عوام را به درگاه آنها هموار سازند. در مقابل اين همه خوش خدمتي ، چه بسيار كم به تو مزد دادند در برابر آنچه از تو گرفتند چه كم براي آبادي دنيايت مايه گذاشتند در برابر تخريب آخرتت پس مراقب خود باش كه ديگري به فكر مراقبت تو نيست و همچون مردي مسيول به حساب خود رسيدگي كن. ببين چگونه بايد سپاسمند باشي از كسي كه تو را تغذيه مادي و معنوي كرده، چه در خردسالي و چه در بزرگسالي. وه چه مي ترسم كه تو در شمار كساني باشي كه خداوند در باره آنها در قرآن چنين فرموده است: «پس بعد از آنان، جانشيناني وارث كتاب آسماني شدند كه متاع اين دنياي پست را مي گيرند و مي گويند: «بخشيده خواهيم شد». سوره اعراف ، آيه 169 . تو در خانه دايمي نيستي بلكه در اقامتگاه موقتي به سر مي بري كه آهنگ كوچ از آن داده شده است، مگر آدمي پس از مرگ همسالانش چقدر زنده مي ماند؟ خوشا به حال آن كس كه در دنيا بيمناك باشد و بدا به حال آن كس كه بميرد و گناهانش بعد از او ماندگار باشد. به هوش باش كه نيك آگاه شدي و بشتاب كه فرصت محدودي براي تو تعيين شده و تو با كسي وارد معامله شده اي كه ناداني در او راه ندارد و به راستي، كسي كه حفاظت تو را به عهده گرفته از تو يك آن هم غافل نيست. حاضر باش كه بزودي تو را سفري دور و دراز پيش آيد و گناهت را درمان كن كه به راستي، بيماري سختي به وجود تو راه يافته است و گمان مكن كه من در صدد بازخواست و نكوهش و سرزنش تو هستم بلكه مي خواهم خداوند انديشه مرده تو را، ديگر بار، احيا نمايد و آنچه كه احيا نمايد و آنچه از دين تو در اثر همكاري با ستمگران نهان گشته به تو بازگرداند و سخن خداي تعالي در كتابش را به يادت آورم كه فرمود: «و يادآوري كن كه مومنان را يادآوري سود بخشد» ذاريات ، آيه 55 . تو ياد همسالان و نزديكانت را كه درگذشته اند، به فراموشي سپردي و پس از آنان، همچو قوچ شكسته شاخ، به جا ماندي. نگاه كن كه آيا آنان نيز چون تو گرفتار آمدند؟ و يا چونان تو سقوط كردند؟ يا آن كه تو كار خيري را به ياد مي آوري كه آنها آن را فرو گذاشته باشند و به چيزي پي برده باشي كه آنها به آن دست نيافته بودند؛بلكه فرق اين است كه در دل مردم نفوذ كردي و آنها دور تو را گرفتند و از نظريه تو پيروي نمودند و امر تو را فرمان بردند؛به طوري كه اگر چيزي را حلال داني حلالش دانند -و اگر چيزي را حرام شماري حرامش شمارند در حالي كه تو شرايط و شايستگي چنين كاري را نداري؛اما دلبستگي آنان به تو زمينه ساز چنين نفوذي بوده است و از طرف ديگر، از دست رفتن علمايشان و چيرگي ناداني بر تو و هم بر ايشان و رياست دوستي و دنياطلبي تو و ايشان، همه، پشتوانه اين محبوبيت شده است. آيا توجه نداري كه تو در ناداني و فريبكاري غوطه وري و مردم در بلا و فتنه گرفتارند؟ آري، اين تو بودي كه آنها را در بلا و فتنه درافكندي و از كار و زندگي بازداشتي و از اينكه تو را در آن موقعيت مي بينند، شيفته آنند كه به آن موقعيت علمي تو نايل شوند كه تو نايل شده اي يا دريابند آن را كه تو دريافته اي، ولي توسط تو به دريايي افتادند كه ژرفاي آن دانسته نشود و به بلايي گرفتار آمدند كه اندازه آن معلوم نگردد. خدا به داد ما و تو برسد و هو المستعان. اما بعد؛اينك تصميم بگير از وضعي كه براي خود ساختي روي گرداني تا به نيكان بپيوندي كه در جامه هاي ژنده به خاك سپرده شدند و چندان از شدت گرسنگي رياضت مي كشيدند كه شكمشان به پشتشان چسبيده بود و ميان آنها و خدا حجابي نبود و نه دنيا توانست آنان را فريب دهد و نه خود فريفته دنيا شدند. آري آنها شيفتگي را پيشه ساختند و به جستجو پرداختند و بي درنگ به نيكان پيوستند. اگر دنيا در جان توي پيرمرد دانشمند مردني چنين رخنه كرده، پس آن نوجوان كه نه علم چنداني دارد و نه راي پخته اي و نه عقل نابي، تكليفش چيست؟ / انا لله و انا اليه راجعون / پس به چه كسي بايد پناه برد؟ به چه كسي بايد گلايه كرد؟ ما گلايه و درد دل خود و آنچه را كه در تو مشاهده مي كنيم به درگاه خدا عرضه مي داريم و مصيبتي كه از جانب تو به ما رسيده به حساب خدا مي گذاريم. اينك نيك بنگر كه چگونه بايد سپاسمند باشي از كسي كه تو را تغذيه مادي و معنوي كرده، چه در خردسالي و چه در بزرگسالي. و چگونه تجليل مي كني از كسي كه در پرتو دين خود تو را به خوشنامي معروف ساخته است؟ و چگونه از كسوت آن كس كه تو را با پوشاندن كسوت و پوشش خود در ميان مردم آبرومند ساخته حفاظت مي كني؟ و چگونه است نزديكي و دوري تو از آن كس كه تو را فرمان نزديكي و فروتني داده است؟ تو را چه شده كه از خواب غفلت بيدار نمي شوي و از لغزش خويش باز نمي ايستي تا بگويي: سوگند به خدا كه من در تمام عمر خود يك بار هم نشد كه به پا خيزم و محض رضاي خدا، دين خدا را زنده سازم يا باطلي را بميرانم. پس اين است سپاسمندي تو، از كسي كه تامين زندگي تو را به عهده گرفته است. 30 - 1 چقدر بيمناكم كه تو در شمار كساني باشي كه خداوند متعال در قرآن فرموده: «نماز را ضايع كردند و پيرو شهوات نفساني شدند، به زودي به كيفر گمراهي و تباهي برسند». خداوند قرآنش را در دسترس تو گذاشت و علم آن را به تو آموخت ولي تو آن را تباه ساختي. پس ما سپاس مي گذاريم خداوندي را كه ما را از آن چه تو به آن مبتلا گشتي محفوظمان داشت؛و السلام.