خرمشهر بهشت ویران من!

 آشنایی با خرمشهر :

در خیال خرمشهر که کنار کارون آرام نشسته بود، هیچ صدای خمپاره ای نبود. نخلستان‌هایش صدای چرخ های تانک را تا آن روز نشنیده بودند، تا شهریور ماه 59 که خرمشهر، خونین شهر شد. پس از گذشت روزهای تاریک و پر دود اسارت، در سوم خرداد 1361 شهر از اشغال درآمد. خرمشهر نخل های سوخته ، نخل های بی سر...

خرمشهر از هنگام تأسیس (1227 هـ.ق/1812 م) تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی(1357 هـ.ش/1979 م) سه بار تحت اشغال قوای بیگانه درآمد. نخستین بار در سال 1257 هـ.ق(1837 م) در حالیکه قوای محمدشاه ،هرات را به سبب خودداری حاکم آن از پرداخت مالیات، محاصره کرده بودند، علیرضا پاشا(حاکم بغداد) به تحریک انگلیسی ها، خرمشهر را اشغال و شرط خروج خود را ترک محاصره هرات اعلام کرد. هرات از محصره خارج شد و بدین ترتیب خرمشهر آزاد گشت. حدود 20 سال بعد مجدداً نیروهای ایرانی به هرات لشکرکشی کردند و این بار نیز قوای انگلیسی خود به خرمشهر هجوم آورده و آن را اشغال کرد. این بار آزادی خرمشهر در گرو معاهده پاریس(1857 م) میان انگلیس و ایران بود که با خارج شدن هرات از ایران، حاکمیت بر خرمشهر تثبیت شد. سومین اشغال در جریان جنگ جهانی دوم صورت گرفت که قوای انگلیس به بهانه حضور کارشناسان آلمانی در ایران، در سوم شهریور 1320 هـ.ش با یورش به خرمشهر آن را اشغال کردند تا علاوه بر حفظ امنیت مواضع خود در منطقه و بخصوص میدان‌های نفتی ایران و عراق، ارتباط متفقین را از طریق خلیج فارس با جبهه روسیه برقرار کنند. مدتی پس از اتمام جنگ، نیروهای بیگانه خرمشهر را ترک کردند.

آمارها نشان می دهد که در نیمه اول سال 1358، 31 شهید، در نیمه دوم 58، 11 شهید و در نیمه اول سال 1359(قبل از آغاز جنگ) 32 شهید حاصل درگیری گروه های ضدانقلاب در خرمشهر بود

اما آخرین اشغال خرمشهر(1359 هـ.ش) نه به سادگی آغاز و نه به سادگی خاتمه یافت. در این رویارویی، در مقابل هجوم وحشیانه دشمن سراپا مجهز به انواع سلاح های سبک و سنگین، جوانانی با حداقل تجهیزات جنگی به مقابله برخاستند. حماسه این رشید مردان که نه تنها برای حفظ مرز و بوم که برای حفظ صیانت اسلام و انقلاب اسلامی نوپای کشور، به پا خاسته بودند، چنان بود که هرگز مادر دهر در پیشینه این مرز و بوم به چشم ندیده بود. دفاع سرسختانه غیور مردانی که با سلاحی اندک در برابر هجوم زمینی و هوائی انبوهی از لشکریان مجهز به انواع جنگ افزارها و حمایت های بی دریغ مادی و معنوی کشورهای عربی، اروپایی و آمریکایی پایداری کردند، جزئی از تاریخ نه تنها این کشور که به عنوان برگی درخشان از درس اخلاق و ایثار جهانیان شد.

• خرمشهر و ویژگی های آن :

در سال 1227 ه.ق(1812 م) حاج یوسف پدر جابر خان(رئیس خاندان کعب) خرمشهر را بصورت قریه کوچکی بنا نهاد که به مرور زمان با توجه به رودهای کارون و اروند، به بندری معتبر تبدیل شد. فاصله آن تا بصره 24 کیلومتر، تا آبادان 10، اهواز 120 و تا ساحل خلیج فارس 96 کیلومتر است. نژاد مردم خرمشهر آریائی و سامی و مذهب آنان شیعه اثنی عشری است و به دو زبان فارسی و عربی گویش دارند.

در سال 1318 ه.ش، اولین اسکله تجاری بزرگ افتتاح گردید که در جریان جنگ جهانی دوم نیز شش اسکله به آن اضافه شد. در حال حاضر طول اسکله بندر خرمشهر به 1500 متر و تعداد ایستگاه های پهلوگیری به 9 اسکله رسیده است. بندر خرمشهر بدلیل موقعیت ممتاز جغرافیایی و ارتباط با دریای آزاد، ثروت عظیمی در خود نهفته دارد که می تواند به شدت مورد توجه کشورهای بیگانه و استعمارگر قرارگیرد.

قبل از جنگ، اساس اقتصاد خرمشهر بر کشاورزی، دامداری، ماهی گیری، صنایع دستی و بازرگانی استوار بود. خرما عمده ترین محصول کشاورزی و سالیانه بالغ بر 55 هزار تن است. پس از خرما، ماهی دومین محصول اقتصادی ونیز کالای صاداراتی خرمشهر است. مطابق آمار سال 1365، جمعیت شهرستان خرمشهر بالغ بر 2598 نفر بوده که 1328 نفر مذکر و مابقی مؤنث بوده اند.

• بحران‌های بعد از پیروزی انقلاب تا قبل از آغاز جنگ :

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، دو گرایش عمده مذهبی و قومی در خرمشهر علیه نظام طاغوت فعالیت داشت. گرایش قومی به دلیل اتکای صرف بر انگیزه های قومی و تأکید بر عربیت و وابستگی به کشورهای عربی(بخصوص عراق) صرفاً نظاره گر مبارزات ضد رژیم بوده و در مقابل آن، جریان مذهبی ـ انقلابی با تأکید بر اسلامیت و نه قومیت، نقش کلیدی و تعیین کننده ای در جریان پیروزی انقلاب داشت.

پس از سقوط رژیم سلطنتی، گروه های مختلف عقب مانده از انقلاب، مخالفان انقلاب و جاسوسان عرب با انگیزه قومیت گرائی، گروهی به نام" گروه خلق عرب" با شاخه های مختلف تشکیل دادند که تمام تلاش خود را بر برانگیختن تعصب قومی، گسترش روحیه ناسیونالیسم عربی، جداسازی عرب از غیر عرب و به تدریج مواضع ضد انقلابی علنی تر معطوف ساخت.

در تاریخ 26/6/1359، صدام حسین در نطقی در مجلس این کشور اعلام کرد که قراداد 1975 الجزایر ملغی است و تمام حقوق تصرف شده، باید بطور کامل به حاکمیت عراق اعاده شود

پس از چندی، فعالیت " گروه خلق عرب" به اقدامات مسلحانه تبدیل شد و به تدریج گسترش یافت تا آنجاکه به درگیری با جوانان مسلمان و شهادت مردم، انفجار، آتش سوزی و حتی اشغال مراکز اداری شهر کشیده شد. آمارها نشان می دهد که در نیمه اول سال 1358، 31 شهید، در نیمه دوم 58، 11 شهید و در نیمه اول سال 1359(قبل از آغاز جنگ) 32 شهید حاصل درگیری گروه های ضدانقلاب در خرمشهر بود. همچنین آمارها حاکی از آن است که حملات مکرر به دفاتر نمایندگی روزنامه های اطلاعات و کیهان، ساختمان کانون فرهنگی نظامی جوانان مسلمان خرمشهر، شهربانی، فرمانداری، ژاندارمری، دادگستری، اداره کل بنادر و کشتی رانی، انفجار بمب در بازار، اماکن اداری و... و نیز در درگیری مسلحانه با مأمورین مرزی، ژاندارمری و گمرک توسط اعضای این گروه صورت گرفته بود. هرچند که با به ستوه آمدن مردم مسلمان شهر از اقدامات ایذائی این گروه های ضدانقلاب در تاریخ 23/4/1358، با هجومی مردمی به مراکز استقرار" گروه  خلق عرب"، عده ای از عناصر ضدانقلاب را دستگیر و مابقی را متواری کردند که بدین ترتیب دوران حضور و فعالیت های علنی ضدانقلاب وابسته به عراق و سلطنت طلبان در خوزستان پایان یافت. اما اقدامات ایذائی اعضای این گروه که بطور مستقیم از سوی رژیم عراق حمایت می شد، ادامه یافت.

• در آستانه جنگ :

پس از فروپاشی گروهک خلق عرب در خرمشهر، حکومت عراق همچنان به توطئه های خود در خوزستان ادامه داد.در ادامه این روند علاوه بر اقداماتی نظیر انفجار و خرابکاری که توسط عمال وابسته ضد انقلاب انجام می شد، تحرکات مرزی عراق از قبیل احداث استحکامات، شناسائی، نقل و انتقلال و تجمع نیرو، حرکات ایذائی آزمایشی و تخریبی و... به تدریج افزایش می یافت.

 این تحرکات و تجاوزات زمینی و هوائی و فعالیت های مهندسی ارتش عراق از اول شهریور 1359 شدت گرفت و در تاریخ 26/6/1359، صدام حسین در نطقی در مجلس این کشور اعلام کرد که قراداد 1975 الجزایر ملغی است و تمام حقوق تصرف شده، باید بطور کامل به حاکمیت عراق اعاده شود. پس از این نطق، حملات و تجاوزات عراق در مرزها شدت بیشتری گرفت که منجر به شهادت، مجروحیت و اسارت 58 نفر از ساکنان خرمشهر گردید. این آغازی بر هشت سال دفاع مقدس بود.

• آغاز جنگ :

بعد از ظهر 31 شهریور 59 خرمشهر زیر آتش سنگین ارتش عراق قرار گرفت. علیرغم غافلگیری و حمله برق آسای دشمن و انبوهی از آتش، بمب، مجروح و کشته، مردم بخصوص جوانان روی به مسجد جامع و دیگر پایگاه ها آوردند تا برای مقاومت سامان دهی شوند. این جنگ نابرابر 34 روز طول کشید. نیروهای مهاجم مجهز به توپخانه، تانک، خمپاره انداز، مسلسل‌های سنگین و قوای زرهی و مقاومین با تفنگ ژـ3، ام ـ 1، بطری آتش زا و چند آرپی جی7 در مقابل این هجوم وحشیانه مقاومت می کردند. 34 روز مقاومت، بسیاری از مدافعان را به کام شهادت کشاند، ولی دشمن را در دستیابی سریع به اهدافش و اشغال سه روزه خوزستان ناکام گذاشت. خرمشهر، خونین شهر شد و به دست دشمن افتاد.

شاید تا آنروز کمتر کسی از واژه های شهید و شهادت استفاده می کرد. برای بسیاری شهید فقط حسین(ع) بود و شهادت مکتب سرخ او. شهید فقط در صدر اسلام بود و در تاریخ سرخ معصومین(ع). اما پس از آن همه دانستند که شهادت مرگ سرخ و مقدسی است که انسان آزاده با شناخت آن را انتخاب می کند. همانگونه که صوفیان کشته الهی را" شهید" گویند و مقام او را شهادت خوانند. ایرانیان دانستند که هرگاه خداوند محبوب خود را به شمشیر شوق در وصال کشد، او را بر بساط جمال فکند که او زنده به حیات خداست و پس از کشف خدا، فانی نمی شود. او کسی است که به غمزه کبریائی حق کشته می شود و شهدای ما اینگونه بودند. شهدائی از بطن انقلاب. آنان که هیچ نداشتند و زندگیشان مشحون و آکنده از ظلم شاهان بود. و آنان هیچ نمی خواستند، نه مالی و نه مقامی که چه زیبا گفت شهید مظلوم بهشتی که" ما شیفتگان خدمتیم نه تشنگان قدرت". قران مجید می‌فرماید:" به کسی که در راه خدا کشته شده و به فیض شهادت نائل گردیده، مرده نگوید و نپندارید که مرده است بلکه او زنده ابدی است و به حیات جاودان و سراسر زندگانی نائل گشته و شما این حقیقت را نخواهید دریافت"(س بقره، آیه 154).

در نهایت مرحله چهارم عملیات در اول خردادماه 61 آغاز و پس از درگیری شدید و محاصره بی امان دشمن، روز سوم خرداد ماه 61 انبوه نیروهای دشمن از مقاومت دست برداشته و با شعارهای" الموت لصدام" و" دخیل الخمینی" تسلیم نیروهای ایرانی شدند

• آزاد سازی خرمشهر :

" فتح خرمشهر فتح خاک نیست، فتح ارزشهای اسلامی است. خرمشهر شهر لاله‌های خونین است. خرمشهر را خدا آزاد کرد."(از بیانات رهبر کبیر انقلاب اسلامی, امام خمینی«قدس سره»)

مدتی پس از اشغال خرمشهر، عملیات متعدد در جهت آزاد سازی خرمشهر، شکست حصر آبادان، آزاد سازی بستان و منطقه غرب شوش و دزفول صورت گرفت که می‌توان به عملیات" نصر"،" توکل"،" ثامن الائمه"،" طریق القدس" و" فتح المبین" اشاره کرد که علیرغم دستاوردهای مهم، همچنان خرمشهر در اسارت بود. در نهایت عملیات بیت المقدس با قرائت رمز مبارک" یا علی بن ابیطالب(ع)" در ساعات اولیه بامداد 10 اردیبهشت ماه61 با هدف آزاد سازی خرمشهر آغاز شد. این عملیات در چهار مرحله انجام پذیرفت. در مرحله اول این عملیات، منطقه" سر پل" به مساحت 800 کیلومتر تصرف شد. در مرحله دوم که در 16 اردیبهشت 61 صورت گرفت، نیروهای ایرانی در شمال خرمشهر مستقر شده، جاده اهواز ـ خرمشهر و نیز مناطق دیگری را آزاد کردند. مرحله سوم عملیات در 19 اردیبهشت 61 آغاز و تلفات و خسارات سنگینی به دشمن وارد ساخت و نیروهای خودی در دروازه های شهر مستقر شدند. در نهایت مرحله چهارم عملیات در اول خردادماه 61 آغاز و پس از درگیری شدید و محاصره بی امان دشمن، روز سوم خرداد ماه 61 انبوه نیروهای دشمن از مقاومت دست برداشته و با شعارهای" الموت لصدام" و" دخیل الخمینی" تسلیم نیروهای ایرانی شدند.

بدین ترتیب خرمشهر پس از 34 روز مقاومت در برابر دشمن که در تاریخ 4/8/59 اشغال شده بود، پس از 575 روز و طی 25 روز عملیات در ساعت 11 صبح روز سوم خرداد 61 آزاد شد. آمارها نشان می‌دهد که تعداد کل شهدای عملیات بیت المقدس(25 روز عملیات طی چهار مرحله) به 5553 بالغ می‌شود که از این میان 1086 نفر نیروی ارتش و مابقی از نیروهای سپاه پاسداران و بسیجیان بودند. گفتنی است که تعداد مجروحین این عملیات به بیش از هفده هزار نفر بالغ می‌شود. همچنین مطابق آمار تعداد تلفات دشمن بصورت کشته و زخمی 16 هزار و و اسیر 19 هزار نفر بوده است. فتح خرمشهر در تاریخ جنگ ایران و عراق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. خبر آزادی خرمشهر آن چنان شگفت‌آور بود که در سراسر میهن اسلامی ما مردم را به وجد آورد. با اعلام خبر فتح خرمشهر مردم ایران بسان خانواده‌ای بزرگ که فرزند از دست رفته خود را بازیافته است اشکهای شادی و شعف خود را نثار روح شهدای حماسه‌آفرین صحنه‌های شورانگیز این نبرد کردند. برای پی بردن به عظمت این نبرد حماسی کافی است بدانیم که نیروهای متجاوز عراق پیش از نبرد سرنوشت ساز رزمندگان ما برای آزادی خرمشهر در اطلاعیه‌ای به نیروهای خود دستور داده بودند که دفاع از خرمشهر را به منزله دفاع از بصره، بغداد و تمام شهرهای عراق محسوب دارند. همچنین تجهیزات و امکانات دفاعی دشمن در این منطقه نشان می‌داد که عراق خرمشهر را به عنوان نماد پیروزی خود در جنگ به حساب آورده و قصد داشته است به هر قیمت،‌ این شهر را در تصرف نیروهای خویش نگهدارد. فتح خرمشهر در زمانی کمتر از 24 ساعت، موجب شد که بخش قابل توجهی از نیروهای مهاجم عراقی به اسارت نیروهای جمهوری اسلامی ایران درآیند.

" رخصت(نبرد با دشمنان) به رزمندگان(اسلام) داده شد؛ چراکه آنان از(ناحیه) دشمن سخت مورد ستم واقع شدند و خداوند بر یاری آنان قادر است . همان مؤمنانی که بنا حق از خانه و کاشانه خویش آواره شدند(و هیچ جرمی نداشتند) جز آنکه می گفتند: پروردگار ما خدای یکتاست. و اگر خداوند(رخصت به دفاع ندهد و) دفع شرارت بعضی مردمان را(به واسطه) بعضی دیگر نکند، همانا صومعه، دیرها، کنیسه ها و مساجدی که در آن نماز و ذکر خدا بسیار می شود، جملگی خراب و ویران می شد و هرکه خدا را یاری دهد، البته خدا نیز او را یاری خواهد داد. همانا خدا را منتهای اقتدار و توانائی است"(قرآن مجید. س حج، آ یه 40-39)