آنچه جبران نمی شود!

استفاده از فرصت های مناسب و بهره وری از عمر که با ارزشترین سرمایه انسان است، پایه اساسی موفقیت و پیروزی بشر در جمیع شئون مادی و معنوی است.

امیرالمومنین علیه السلام در یکی از حکمت های نهج البلاغه فرمود: «الفُرصَه تمُّر مرِّ السَحاب فانتَهِزوا فُرَصَ الخَیّر» «فرصت مانند ابر از افق زندگی می گذرد، مواقعی كه فرصت های خیری پیش می آید غنیمت بشمارید و از آن ها استفاده كنید».
نكات تشبیه گذر وقت به گذر ابر در کلام مولا علی علیه السلام اینگونه بنظر میرسد:
1- همانگونه كه ابرها را اگر یك لحظه نگاه كنی ثابت می بینی ولی در عرض چند دقیقه شكل آن عوض می شود فرصت ها هم قابل دسترس به نظر می آیند و انسان بی خیال از آنها میگذرد و تا به خود آید از دست می رود.
2- همانگونه که هر ابری برای وضعیتی مناسب است یكی برای باران یكی برای رعد و برق و یكی فقط سایه دارد هر فرصت هم برای كاری مناسب كه همان كار باید انجام شود.
3- همانگونه كه ممكن است یك ابر برود و روزها آسمان بدون ابر باشد موقعیت و فرصت هم ممكن است چون از دست برود مدتهای زیادی طول بكشد تا آن موقعیت دوباره مهیا شود و شاید همان موقعیت با همان مزیت ها دیگر تکرار نشود!

عوامل از دست دادن فرصت ها!

برخی از عواملی كه باعث می شود، انسان نتواند بخوبی از فرصتها بهره برداری كند، عبارت است از:
كسالت و تنبلی: كسالت و تنبلی، نوعی بیماری است كه چون خوره، دین و دنیای انسان را نابود می سازد. از این رو اسلام آن را نكوهش كرده و پیروان خود را، از دچار شدن به آن برحذر می دارد.
كار امروز به فردا وانهادن: تاخیر انداختن كارها و كار امروز را به فردا وانهادن از جمله آفت های از دست دادن فرصتها محسوب می شود. در روایات اسلامی، از این موضوع با عنوان (تسویف) یاد شده است. امیر مؤمنان علیه السلام در نامه ای به یكی از یارانش می نویسد: «فتدارَكْ ما بقِی مِنْ عُمْرِكَ وَلا تَقُلْ غَداً وَبَعْدَ غَدٍ فَاِنَّما هَلَكَ مَنْ كانَ قَبْلَكَ بِاِقامَتِهِمْ عَلَی الاْمانِی وَالتَّسْویفِ حَتّی اَتاهُمْ اَمْرُاللّهِ بَغْتَه وَهُمْ غافِلُونَ» «باقیمانده عمرت را تدارك كن و نگو فردا و پس فردا. همانا پیش از تو، كسانی هلاك شدند كه روی آرزوها و تأخیر انداختن كارها ایستادند، تا ناگهان امر خدا فرا رسید درحالی كه آنان، غافل بودند.»

بهترین بهره وری از فرصت ها!

با نگاهی به آموزه های پیشوایان دین بهترین بهره وری از وقت در این ها خلاصه میشود:
- بندگی خدا 
- اشتغال به کار آخرت
- حسابرسی نفس
- پرداختن به کارهای مهم
 امام علی (علیه السلام) در تفسیر آیه ی شریفه «لا تنس نصیبک من الدنیا» (سوره ی قصص، آیه 77) می فرماید: «لا تنس صحتک و قوتک و فراغک و شبابک و نشاطک ان تطلب بها الآخره.» «فراموش نکن که با بهره گیری از سلامتی و نیرو و فراغت و جوانی و شادابی ات، آخرت را به دست می آوری» و در دعایی بیان می کنند: «اللهم! فرغنی لما خلقتنی له و لا تشغلنی بما تکلفت لی به، و لا تحرمنی و انا أسألک، و لا تعذبنی و أنا استغفرک» «خداوندا! برای رسیدن به هدفی که مرا برای آن خلق نمودی، به من فرصت بده و مرا فقط به تکالیفی که امر کرده ای مشغول مفرما. محرومم نساز، و حال آن که من خواهان توام. و کیفرم مده؛ در حالی که عذرخواه درگاهت هستم.»

کلام آخر :

هر چیزی در دنیا قابل جبران است به جز فرصت ها. هر دقیقه از عمر انسان سرمایه ایست که از دست میرود و هرگز باز نمی گردد. تصور انسان اینست که عمرش تا ابدیت گسترده است، به همین دلیل قدر فرصت ها را نمی داند و زمان را به بطالت و سهل و آسان از دست می دهد! شاید زمانی به خود بیاید که دیگر دیر شده و غبار پیری چهره فراگرفته است.
بزرگانی همچون امام خمینی (ره)،علامه طباطبائی (ره)، استاد مطهری (ره)، پروفسور حسابی، علامه جعفری (ره) و... که عمر پر برکت آنها الگویی شایسته برای پیمودن راه موفقیت و کامیابی جوانان است، در اثر شناخت ارزش وقت توانستند هم آثار گران بهایی از خود به یادگار گذارند و هم منشاء تحولات عظیمی در جامعه شوند. بنابراین عاقل ترین، موفق ترین و ماندگارترین انسان ها كسانی هستند كه همواره از فرصت ها استفاده می كنند و در گذران آن دقت نظر دارند.

منابع:

نهج البلاغه، ترجمه فیض الاسلام 
بحار الانوار، علامه مجلسی ره، ج٧٣ 
معانی الأخبار، شیخ صدوق ره 
شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 20