«حرمت استاد» در آیات و روایات

برچسپ ها: معلم ، مطهری ، روز ، استاد ، استادشهید

چکیده

در عصر انفجار اطلاعات، هم بستگی مستقیمی میان تولید علم و زیست شرافتمندانه وجود دارد.آیات متعدد قرآن، از جمله پنچ آیه نـخست سوره علق، آیه 82 سوره فاطر، آیه 962 سوره بقره، آیه 9 سوره زمر، آیه 11 مجادله و...و احادیث متعدد از پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه معصومین علیهم السلام، مبین و مؤید ارزش زاید الوصف مقام دانش، متعلم و دانشمند(استاد)هستند. از دیدگاه آیات قرآن و احادیث، راه های مـتعددی بـرای ابراز احترام و محبت نسبت به استاد وجود دارد که برخی از مهم ترین آنها عبارت اند از: 1. ارج نهادن به مقام استاد؛2. تواضع و فروتنی در برابر استاد؛ 3. رعایت آداب سخن و گفتن و رفتار با استاد؛ 4.چشم پوشی از برخی اشتباهات احتمالی استاد.

طرح مسئله

در برها ای زندگی می کنیم که کاروان معرفت بشری با سرعتی محیر العقول به پیش می تازد. پرده های جهل را کنار می زند و افق های نوینی فرا روی بشر قرار می دهد. در عرصه معرفت بشری، هر ثانیه هزاران اطـلاعات نـو حیات لباس هستی بر تن می پوشانند و مقارن آن، هزاران دیو جهل به دیار عدم رهسپار می شوند. عمر مفید اطلاعات بیش از حد کوتاه شده است و در اندک زمانی، آثار پیری و کهنه گی بر رخساره ی آنـها پدیـدار مـی شود. بدین دلیل،یکی از مهم ترین ویژگی عصر مـا، «انفجار اطلاعات»است.

در چـنین دوره ای، کشوری می تواند مقتدرانه و عزت مدارانه به زیست خویش ادامه دهد که در خلق و تولید فرزندان جدید به نام«دانش»، تلاشی و افر و سهمی بسزا داشته بـاشد.عوامل مـتفاوتی در دسـت یابی و وصول به این مقصد متعالی می توانند مـؤثر بـاشند. یکی از مهم ترین عوامل، استادان و معلمان هستند. سیر و سلوک بهینه و مطلوب استادان در این وادی، به شرایط و عوامل گوناگونی وابسته است. یکی از این شرایط آن اسـت کـه حـرمت مقام علم پاس داشته شود.

این مقاله در صدد پاسخ گویی به این پرسـش است که:«احترام به استاد نصوص دینی از چه اهمیتی برخوردار است و راه های ابراز محبت و احترام به استاد از دیدگاه قـرآن و روایـات چـیست؟» ولی پسندیده است، قبل از طرح بحث درباره ی راه های ابراز محبت و احترام به مـعلم،به صـورت مختصر با اهمیت دانش، متعلم و دانش گستر(استاد)، از طریق آیات و روایات آشنا شویم.

اهمیت مقام دانش، متعلم و دانشمند(اسـتاد)از دیـدگاه قرآن

بـنا به نقل مفسر جلیل القدر، مرحوم طبرسی در«مجمع البیان» (87/01)،کثیری از مفسران مـعتقدند کـه پنـج آیه ی نخست سوره «علق»، جزو اولین آیاتی هستند که فرشته ی وحی در«جبل النور و غار حـراء»بر پیـامبر گـرامی اسلام(ص)نازل کرده به پیامبر(ص)فرموده است:«به نام خدای بخشاینده مهربان*بخوان به نام پروردگار که بـیافرید هـمه آفریدگان *آدمی را از خون بسته آفرید*بخوان و پروردگار تو بزرگوارترین بخشندگان است*آن که نوشتن بـا قـلم بـیاموخت* آدمی را آن چه نمی دانست،بیاموخت.1

در این آیات، خداوند خودش را به عنوان معلم معرفی می کند و اولین فرمان خویش را بـه بـپیامبر با موضوع خواندن (یکی از مهم ترین راه های فراگیری علم و دانش از معلم)آغاز می کند و جبرئیل- فـرشته مـقرب-مأمور مـی شود که این پیام مبارک را به پیامبر ابلاغ کند.بر این اساس، جبرئیل به پیامبر(ص)فرمود: «بخوان.»پیامبر(ص)فرمود:من خواندن بـلد نـیستم. فرشته ی وحی بار دیگر سخن خویش را تکرار کرد و پیامبر نیز همان پاسخ را بـاز گـفت.سومین بـار،فرشته ی وحی فرمود:

اقرأ باسم ربّک الذّی خلق- خلق...و تا آخر آیه ی پنجم را قرائت کرد و آن گاه از دید پیـامبر(ص)نهان شد.

جـالب اسـت که خداوند این مأموریت عظیم را به شخصی درس نخوانده(امی)و در محیطی واگذار می کند کـه مـتمدن ترین شهر آن بلاد، یعنی«مکه»،کمتر از 20 نفر باسواد و جالب تر آن کـه در ابـلاغ این پیام به یک بار بسنده نـمی شود،بلکه بـنابر نـقل روایات،فرشته ی وحی سه بار پیامبر را مکلف بـه«خواندن»می کند و در مـورد تکرار واژه ی«اقرأ»،برخی از مفسران آن را مبین اهمیت خواندن و تأکید می دانند.ولی برخی دیگر گفته اند:خواندن اول مـخصوص پیـامبر و خواندن دوم برای مردم و به مـنظور تـبلیغ است.نه تـنها تـفسیر اول،بـلکه تفسیر دوم نیز بیانگر اهمیت و ضرورت خـواندن از دیـدگاه اسلام است.بیان این نکته ضروری است.که در اسلام،خواندن به صورت مطلق واحد ارزش نـیست، بـلکه خواندنی ارزشمند است که با نـام پروردگار و در راه حق و مورد رضـایت خـالق منان باشد.2

در ادامه سوره ی«علق»،خداوند بار دیـگر بـر خواندن تأکید می کند و می فرماید:«اقرأ و ربـک الاکـرم.» کـرامت الهی در این آیـه بـا صیغه ی افعل تفضیل«الا کـرم»بیان شـده است؛یعنی خدایی که کرمش از همه چیز عظیم تر است و کرم هیچ کریمی به پایه ی کـرمش نـمی رسد.زیرا نعمت هایی که خدا عطا می کند،هیچ کـسی قـادر نیست مـثل آن را اعـطا کـند.علاوه بر آن،همه ی نعمت ها از جـانب خدا هستند.بدان معنی که یا او آن ها را اختراع کرده یا راه رسیدن به آن نعمت را برا مخلوقات هـموار سـاخته است.باید کرامت نامحدود الهی را در آموزش از طـریق قـلم و خـواندن آن چـه کـه قلم می نویسد،جست وجو کـرد.چرا کـه خواندن(مطالعه)و نوشتن از مهم ترین علل پیدایش و قوام تمدن بشر هستند.

لازمه ی هر خواندن به طور طبیعی «نوشتن»است،یعنی بـاید نـوشته ای بـاشد تا از روی آن خوانده شود.از این رو خداوند در آیه ی بـعد،از قـلم کـه ابـزار نـوشتن،آموزش و تـوسعه ی علوم است یاد می کند.3حتی در آیه ی نخستین سوره ی مبارکه ی«قلم»،به قلم و آن چه که قلم می نویسد،سوگند یاد می کند.4

برخی دیگر از محققان،به شیوه ی دیگر دربـاره ی دلالت این پنج آیه ی سوره ی علق بر اهمیت علم و دانش استدلال کرده است و گفته اند:خداوند در این آیات،از نخستین مرحله ی اسنان در دوران جنینی یاد می کند که او به صورت خون لخته شده یا هم چـون زالو بـه جدار رحم چسبیده است.از چنین مرحله ای پست،موجودی به وجود می آید کعه اشرف مخلوقات است.گویا خدا به انسان هشددار می دهد که ای انسان،ابتدای حیاتت از مرحله ی پستی آغاز شد و این همان تـویی کـه در واپسین مراحل،به عالی ترین منازل شرافت دست می یابی.این سخن بر این اساس استوار است که علم و دانش شریف ترین حالات ارج آفرین انسان است.زیرا اگر جـز عـلم،جهات و حیثیات دیگری معیار برتری اسـنان بـه شمار می رفت و این حیثیات در درجه ی اول قرار می داشت، چنین شایسته به نظر می رسید که خداوند در این مورد بلافاصله پس از گفتار درباره ی آفرینش عالم و آدم،از این حـالات و حـیثیات سخن به میان می آورد

قـرآن در تـوصیف عظمت مقام دانشمندان می فرماید:در میان همه ی بندگان الهی،تنها دانشمندان هستند که در سایه ی علم خویش به مقام رفیع خشیت الهی دست یافته اند.»5این آیه نیز به نحوی دیگر مبین اهمیت دانش و اسـتاد از نـظر قرآن است:خدا به هر کس که بخواهد حکمت عطا می کند و کسی که از حکمت،دانش و استحکام در اندیشه،گفتار و رفتار برخوردار شود،به خیر و برکت فراوانی دست یافته است.6 درباره ی معنای حکمت تفسیرهای مختلفی ارائه شـده اند.دکتر حـائری یزدی دربـاره ی معنای حکمت چنین می فرمناید:«حکمت در اصطلاح مفسرین قرآن کریم و علمای مذهبی فقط به آن قواعد اخلاقی گفته می شود کـه بخش عقل عملی فلسفه آن ها را در بر می گیرد؛همان قواعد اخلاقی که کـانت از آن بـه عـنوان فرامین اخلاقی یاد می کند و این فرامین اخلاقی را کانت در مقابل ستاره های درخشان آسمان قرار می دهد و می گوید:آسمان های پر ستاره و قـوانین اخـلاقی عقل عملی، دو پدیده ی م حیر العقول اند که پیوسته اذهان ما را هر چه بیشتر و هـر چـه تـازه تر سرشار از تعظیم و تحسین آمیخته با بهت و حیرت می سازند و به هر اندازه که ژرف اندیشی و بازتاب فـکری روی آن ها افزون شود،این آمیزه ی تحسین و حیرت افزایش می یابد.»

دکتر حائری در ادامه می افزاید:«اما حکمت در زبـان خاص به معنای مـترادف فـلسفه است که در تقسیمات ارسطویی و همچنین در اول کتاب«الهیات شفا»به دو قسم حکمت نظری-از نظام هستی که در اختیار ما نیست بحث می کند- و حکمت عملی-پیرامون هستی هایی که به اراده و اختیار ماست.رایزنی به عمل می آورد-تقسیم می شود

حـکمت از نظر مفسران،بازیابی پند و اندرز قرآن،آگاهی و بصیرت و درک حقایق نبوت است.اگر کسی از چنین آگاهی هایی بهره مند شود،بدون شک خیر و برکت فراوانی را عائد خودش می سازد؛چون همه ی این آگاهی از مجرای علم و دانش به روی انسان چهره می گشایند.در نـتیجه ایـن آیه نیز می تواند بیانگر نقش علم و معلم در رهیابی انسان به سوی سعادت و کمال باشد

خداوند صاحبان دانش را بالاتر از سایر طبقات قرار داده و امتیاز آنان را نسبت به سایر افراد،چنین بازگو می کند:«ای پیامبر بـگو آیـا کسانی که می دانند،با کسانی که نمی دانند برابر هستند؟صرفا دانشمندان هستند که تفاوت عظیم این دو گروه را درک می کنند.»7

قرآن در سوره ی مجادله به دو معیار برتری افراد-علم و ایمان-چنین اشاره می کند:«خداوند با کسانی از شما کـه ایـمان بیاورند و کسانی را که دانشمند هستند،بر حسب درجات بلند می گرداند.»8

راه های ابراز احترام و محبت به استاد

متعلم از طرق متفاوت می تواند محبت صادقانه ی خویشتن را نسبت به استادش نشان دهد و احترام خویش را نسبت به مـقام والای اسـتاد ابـراز کند. ما در این مقال تـنها بـه چـند راه مهم تر اشاره می کنیم.

ارج نهادن به مقام استاد

دانش و دانشمند از نظر معارف اسلامی اهمیت و فضیلت زاید الوصفی دارد،و در روایات توصیه ی زیاد به نشستن در جلسات عـلمی و هـمدمی بـا صاحبان علم شده است.بنابر فرمایش امام موسی ابـن جـعفر(ع)،گفت وگوی با عالم در خاکروبه بهتر از گفت وگوی با جاهل روی تشک ها است.9

بر این اساس،متعلمان نباید تنها به زرق و برق های ظاهری محل درس توجه د اشـته بـاشند،بلکه بـنابر حدیث پیش گفته،حتی در بدترین شرایط محیط فیزیکی،باید مصاحبت با اسـتادان را قدر دانست و از وجود پر خیر و برکت ایشان بهره گرفت و مقامشان را گرامی داشت.

متعلم در همه ی اوقات،به ویژه در جلسه های درس،باید این فـرمایش حـضرت عـلی(ع)را که«هر کس به من یک حرف بیاموزد،مرا بنده ی خویش گردانده اسـت»10.آویـزه ی گوش قرار دهد، تا با تمام هستی اش مقام شریف استاد را گرامی بدارد.

در ارج نهادن به مقام مـعلم هـمین بـس که در حدیثی دیگر،معلم به عنوان پدری معرفی شده که مقام او از مقام پدری که بـاعث پیـدایش انـسان شده،بالاتر است. حدیث چنین است:«پدران تو سه نفرند: یکی آن که تو را متولد کرد و آنـ کـه تـو را علم داد و آن که دخترش را به تو تزویج کرد و بهترین این سه پدر،آن است که تو را تـعلیم داد»

خواجه نصیر الدین طوسی،علت برتری محبت معلم بر محبت پدر را آن دانسته است که پدر-پدری کـه سـبب پیـدایش انسان شده است-در واقع پدر جسمانی فرد است،اما معلم و مرتبه نفس بالاتر از جسم است،مقام پدر روحـانی از پدر جـسمانی بالاتر است.بدین خاطر،محبت نسبت به معلم باید بیشتر از پدر باشد،هم چنان که محبت مـعلم نـسبت بـه متعلم شریف تر از محبت پدر نسبت به فرزندانش است.بر این اساس می توان گفت:محبت نسبت به معلم دون مـحبت خـدا و فوق محبت نسبت والدین است.

قرآن کریم داستان حضرت موسی(ع)و حضرت خضر(ع)را در سـوره ی کـهف بـیان کرده است.حضرت موسی(ع)با این که یکی از پیامبران اولوالعزم بود.حتی بعد از رسیدن به مقام نبوت،خداوند بـرای ارتـقای مـقام علمی و معنوی او زمینه ی یک برخورد علمی با یک استاد(حضرت خضر(ع))11را برایش فـراهم کرد.

مـرحوم علامه طباطبایی،در تفسیر باارزش«المیزان»،نکاتی را که مبین ارج نهادن به مقال استاد در این داستان است،چنین بیان می دارد:

1.براساس ایـن آیـات،حضرت موسی(ع)همراهی با استاد را به عنوان مصاحبت و همراهی مطرح نکرد،بلکه آن را به صورتن مـتابعت و پیـروی تعبیر کرد و فرمود:موسی به او گفت:«آیا [اجازه مـی دهی کـه ]پیروی کنم...»12

2.مـوسی رسما خود را شاگرد او خواند و پیروی خود را بـه تـعلیم مشروط نکرد و نگفت:من به شرط این که تعلیم کـنی،از تو پیـروی مـی کنم.فرمود:تو را پیـروی می کنم،باشد که تو مرا تعلیم کـنی.بیان قـرآن چنین است:«...تو را پیروزی می کنم برای این که مرا از آن چه به تو آموخته اند،بیاموزی...»13

3.عـلم اسـتاد(خضر(ع))را تعظیم کرد و به مبدئی نامعلوم نـسبت داد و با اسم و صفت آن را مـعین نـکرد،بلکه فرمود:«از آن چه تعلیم داده شده ای»و نـگفت:«از آن چـه می دانی.»14

4.علم او را با واژه ی«رشد»مدح کرد و فهماند که علم استاد«رشد» است،نه جهل مرکب و ضلالت.15

5.دستورهای اسـتاد را«امـر»نامید و خود را در صورت مخالفت،نافرمان او

خواند و به ایـن وسـیله،شأن اسـتاد خود را بالا بـرد.بیان قـرآن چنین است:«تو را در چنین امـری،نافرمانی نکنیم.»16

6.وعـده ای که داد،وعده صریح نبود و نگفت:من چنین و چنان می کنم،بلکه فرمود:«ان شاء اللّه به زودی خواهی یافت کـه چـنین و چنان کنم»و نیز نسبت به خـدا رعـایت ادب نمود و انـ شـاء اللّه آورد. قـرآن این مطلب را چنین بـیان فرموده است:«گفت:اگر خدا خواهد،مرا شکیبا خواهی یافت»

تواضع و فروتنی در برابر استاد

یک دیگر از راه های ابراز احترام و مـحبت دانـشجو به استاد،تواضع و فروتنی در برابر استاد اسـت.تواضع و فـروتنی در بـرابر اسـتاد اسـت.نه تنها از مقام و عـزت مـتعلم نمی کاهد،بلکه باعث افزایش عزت او می شود.داستان حضرت موسی(ع)و خضر(ع)در قرآن نیز مبین همین نکته است.حضرت موسی(ع) بـا ایـن کـه از پیـامبران اولوالعـزم بـودند و خداوند کتاب«تورات»را بر او نازل کرده بود.در برابر استادش نهایت ادب را رعایت می کند.از آغاز برنامه تا آخر سخنش،سرشار از ادب و تواضع است. مثلا از همان اول،تقاضای همراهی با او را به صورت امـر بیان نکرد،بلکه جمله ی خود را به صورت استفهام آورد و فرمود: «آیا می توانم تو را پیروی کنم.»17

امام صادق(ع)یکی از وظایف متعلمان را تواضع معرفی کرده و فرموده است:«نسبت به کسی که از او علم می آموزید(استاد)فروتن باشید.»18 مرحوم شهید ثـانی،در ایـن باره حکایت جالبی را بیان کرده است: «حمدان اصفهانی می گوید:در حضور شریک به سر می بردم،ناگاه یکی از فرزندان خلیفه ی عباسی،یعنی فرزند مهدی وارد شد و به دیوار تکیه کرد و سؤال و پرسشی درباره ی یـکی از احـادیث با شریک در میان گذاشت،ولی شریک به او توجهی نکرد و چهره اش را به سوی ما برگرداند.فرزند خلیفه سؤال خود را تکرار کرد،ولی باز هم شریک بی اعتنایی کـرد.فرزند خـلیفه سؤال خود را تکرار کرد،ولی بـاز هـم شریک بی اعتنایی کرد.فرزند خلیفه خطاب به شریک گفت:آیا نسبت به فرزندان خلفا،تحقیر و توهین روا می داری؟ شریک گفت:ایا نسبت به فرزندان خلفا،تحقیر و توهین روا می داری؟ شریک گـفت:نه،ولی عـلم و دانش در پیشگاه خدا،شکوهمندتر و بـرتر از آن اسـت که من [به دل خواه دیگران ]آن را تباه سازم.فرزند خلیفه آمد و دو زانو در برابر شریک نشست.شریک به او گفت که باید بدینسان جویای علم گردد[و دانش را با تواضع و فروتنی کسب کند]

آیت اللّه حسن زادهـ،درباره ی عـلامه الهی قمشه ای می گوید: «وقتتی در جلسه ی درس،کف پایش را بوسیدم و خودش در ابتدا توجه نداشت. بند ه در کنارش د و زانو نشسته بودم و ایشان چهار زانو.لذا توفیق بوسیدن کف پایش را یافتم.بعد از بوسیدن کف پایش را یافتم.بعد از بـوسیدنم نـاراحت شد و بـا من مواجه شد و فرمود:آقا چرا این طور می کنی؟

عرض کردم:آقا حق شما بر من بسیار عظیم است،نمی دانم چـه کنم. مگر به این وسیله دلم تشفی یابد و آرام گیرد و خودم را لایق نـمی بینم کـه دسـت مبارک شما را ببوسم.

و چون بدن مبارکش را به خاک می سپردیم،پاهایش را این بنده در بغل گرفته بودم و به یاد آن شب افـتادم کـه کف پایش را بوسیدم.خواستم در کنار تربتش تجدید عهد کنم،ولی حضور مردم مانعم شد» آیـت اللّه حـسن زاده اظـهار لطف علامه رفیعی قزوینی و رفتار تواضع آمیز خویش را چنین بیان کرده است:«یک دو روز بعد از هفته ی دوم (بـعد از رفتن به جلسه ی درس ایشان)، بعد از درس به من اشاره کرد که شما باشید،من نـشستم و رفقا رفتند.استاد فرمود:شما اظـهار داشـتید که شرح قیصری بر فصوص الحکم را در محضر آقای فاضل تونی درس خوانده اید. گفتم:آری.فرمود:مصباح الانس را درس خوانده اید؟گفتم:خیر.

سپس فرمود:حاضر هستید که مصباح الانس را با هم-مشروط به این که دو به دو من و شما باشیم- مباحثه کنیم؟دو زانـویش را بوسیدم و اشک شوق در چشمم حلقه زد و عرض کردم:

من که باشم که بر آن خاطر عاطر گذرم لطف ها می کنی ای خاک درت تاج سرم»

تواضع در برابر استاد تأثیر مهمی در پیشرفت علمی متعلم دارد.آیت اللّه حـسن زادهـ آملی این نکته را از قول استاد بزرگوارش،الهی قمشه ای،درباره ی خودشان چنین نقل کرده است: «شبی بعد از درس به من بشارت داد و فرمود:تو در راه علم خیر می بینی.تا این بشارت را از او شنیدم،آمین گفتم و پرسیدم:به چه دلیلی مرا بـشارت بـه خیر می دهید؟فرمود:به د لیل ادب و احترامی که نسبت به استادانت به کار می بری و تواضعی که پیششان می نمایی

رعایت آداب سخن گفتن و رفتار با استاد

متعلم باید هنگام سخن گفتن با استاد از الفاظ و واژهـ هایی کـه متناسب با شأن استاد است،استفاده کند و از به کار بردن برخی الفاظ و عبارات-از قبیل شنیدی،می دانی،مرد حسابی،چرا، نه،قبول ندارم،چه کسی چنین گفته است،این سخنی که شما می گویید در کجاست؟آن چه به خاطر دارم و یا د یـگران نـقل کـرده اند با گفتار شما مغایرت دارد و...-در ارتـباطات بـا اسـتاد پرهیز کند.

اگر متعلم در صدد تفحص بیشتر و بهره گیری بیشتر از استاد باشد،باید الفاظ و عبارات خویش را تلطیف کند. مثلا به جای«چرا و قبول ندارم»،لحن خـود را مـلایم کـند و بگوید:اگر کسی از ما علت این امر را بپرسد،چه بـگویم؟ یـا اگر کسی نسبت به دعاوی ما چنین انتقاداتی را مطرح بکندة،باید چه پاسخی بدهیم؟و...هم چنین در حضور استاد نباید با مـتعلمان دیـگر در گـوشی صحبت کند، پر حرفی کند،با صدای بلند و همراه با قهقه بـخندد،بدون اذن استاد پرسشی را مطرح کند،یا پیش استاد از دیگران غیبت و بدگویی بکند و...

امام صادق(ع)از جدش حضرت علی(ع)نقل می کند:«از جـمله حـقوق اسـتاد بر تو این است که بسیار از او نپرسی(او را سؤال پیچ نکنی)و بـه اصـرار از او نپرسی...»

حضرت علی(ع) در پاسخ به کسی که مسئله ی پیچیده ای سؤال کرد، فرمود:«برای کسب دانش و تفقه بـپرس، نـه بـرای گیج کردن و آزار رساندن،و بدان نادانی که در پی آموختن است، به دانا می ماند و دانـایی کـه در پی چـیزی جز هدایت است،چون نادان است»

امیر مؤمنان علی(ع)،درباره ی نحوه سلوک و رفتار با عـالم(استاد) چـنین تـوصیه می فرماید:«از جمله حقوق عالم این است که از او زیاد نپرسی و جامه اش نگیری و چون بر او وارد شـوی و گـروهی نزد او بودند،به همه سلام کنی و او را نزد آن ها به تحیت مخصوص گردانی،مقابلش بنشینی و پشـت سـرش مـنشینی،چشمک مزنی، با دست اشاره مکنی،پرگویی مکنی ک ه فلانی و فلانی بر خلاف نظر او چنین گفته اند و از زیـادی مـجالستش دلتنگ مشوی.زیرا مثل عالم،مثل درخت خرماست.باید منتظر باشد تا چیزی از آن بر تو فـرو ریـزد و پاداش عـالم،از روزه دار شب زنده داری که در راه خدا جهاد کند،بیشر است.»19

در تفسیر این حدیث،مرحوم علامه مجلسی نکاتی را بیان کـرده اسـت،ما ب برخی از مهم ترین آن ها اشاره می کنیم: نکته ی اول،زیادی در سؤال به دو شکل قابل تـبیین است:

الفـ)یا مـراد از فزونی در پرسش، افزایش است که به نوعی متضمن ضرر است،بدین معنی که دانشجو پرسش را تـا بـدان حـد و حوزه ای ادامه بدهد که عالم در آن حوزه ی معرفتی،آگاهی کافی ندارد و در نتیجه خطا یـا نـاتوانی او آشکار شود.این عمل ناپسندی است، چون شخصیت و آبروی فرد عالم در معرض خطر قرار می گیرد.

ب)یا مراد از آنـ،پرسش بـیش از حد متعارف در حوزه های معرفتی است. این شق نیز عملی ناصواب است.

نکته دوم :عبارت«ما لا تـأخذ بثوبه»(جامه اش را نگیری)نیز به این شکل قابل تـفسیر اسـت کـه اگر خواسته ای از عالم داری،نباید بیش از حد مـتعارف بـرخواسته ات پافشاری کنی. معیار اکرام عالم،شخصیت علمی اوست، نه نوع خاص لباس و پوشش او.

نـکته سـوم:مراد معصوم از عبارت«و اجلس بین یـدیه»این اسـت که مـتعلم بـاید در جـایی بنشیند که دانشمند برای خطاب بـه او احـتیاج به تغییر جا یا برگرداندن چهره نداشته باشد.این امر نیز به دو شـکل قـابل تفسیر است:

حالت اول:عبارت را به صورت مـضیّق تفسر کنیم.در این صـورت،مراد

معصوم ایـن اسـت که فرد متعلم فقط باید در مقابل و روبه روی عالم بنشیند و حق نشستن در سمت راست یـا چـپ و یا پشت سر او را ندارد.

حالت دوم:عبارت را بـا کـمی تسامح تـفسیر کـنیم،بنابراین فـرض،مراد حضرت علی(ع)این است کـه متعلم نباید پشت سر عالم بنیشیند،بلکه اگر روبه روی او و یا سمت چپ یا راست او بنشیند،اشکالی ندارد.

نـکته ی چـهارم:حضرت علی(ع) در پایان حدیث شریف فرموده اسـت: «پاداش فـرد دانـشمند،از روزه دار شـب زنـده داری که در راه خدا مـبارزه مـی کند، بیشتر است.»مرحوم مجلسی علت افزایش این پاداش را چنین تبیین فرموده است:فرد دانشمند با دلایل قاطع،با اعتقادات بـاطل و آرای فـاسد بـه نزاع برمی خیزد و این کردارش سبب می شود کـه در گـستره ی زمـان،گروه کثیری از مـردم بـه روزه داریـ،قیام در راه خدا و...بپردازند.اما فرد مجاهد تنها زمینه ی استیلای کفار بر ابدان خلق را در زمانی کوتاه از بین می برد.یا به بیان دیگر،دانشمند زمینه ی استیلای شیاطین و گمراهان بر متدینان و دین حق را در زمـان طولانی-تا قیامت- از بین می برد،اما مجاهد تنها در برابر تجاوز فیزیکی کفار ایستادگی می کند. به همین دلیل است که مولای متقیان می فرماید:پاداش عالم زبانی-که مردم ار به سوی حق و صواب هدایت می کند-از روزهـ دار شـب زنده داری که در راه خدا جهاد می گند،بیشتر است

چشم پوشی از برخی اشتباهات احتمالی استاد

یکی دیگر از راه های ابراز احترام و محبت به استاد این است که اگر استاد گاهی در رفتار خـویش بـا متعلم دچار اشتباهی شده اسـت،مثلا از روی اشـتباه و بدون این که متعلم کار خلافی مرتکب شده باشد،به او تندی کند،یا عبارات عتاب آمیز به کار ببرد،او باید به خاطر تلاش هایی که استاد بـرای او مـتحمل شده است،از این مـوارد چـشم پوشی کند و هم چنان حرمت استاد را نگه دارد.بعد از گذشت ایام،در صورتی که فرصت مناسب پیش آید،به گونه ای محبت آمیز برای استاد توضیح دهد که در موارد مدنظر استاد،او مقصر نبوده است.

و یا اگـر اسـتاد مطلبی را در کلاس توضیح داده و توضیح استاد نارسا و یا نادرست است،متعلم نباید به صورت صریح این اشتباه را به استاد گوشزد کند،بلکه باید با اشارات لطیف این اشتباهات را برطرف کند.مثلا خودش پاسخ صـحیح مـسئله را بیان کـند و از استاد بپرسد:،آیا در برابر سؤال ها مذکور، این پاسخ نیز قابل دفاع است یا نه؟و... یا اگر در مواردی اسـتادی پاسخ مسئله ای را نمی داند و از پاسخ دادن در آن جلسه طفره می رود،متعلم نباید با اصرار از اسـتاد بـخواهد کـه در همان جلسه پاسخ سؤال را بدهد.02هم چنین اگر استاد در کلاس مطلبی را به صورت ناقص یا نادرست توضیح دادهـ اسـت، متعلم نباید این عیب استاد را پیش دیگران بازگو کند.

حضرت آیت اللّه حسن زاده آملی در ایـن بـاره خـاطره تأمل برانگیزی را نقل می کند.ایشان خاطره ای ناگواری از درس شفای فاضل تونی را چنین بیان می کند:در این درس شـفا کسی با من شرکت نداشت،فقط من تنها به محضرش تشرف می یافتم.یک روز چهارشنبه کـه روز آخر درس هفته است، دیـدم آن جـناب(رضوان اللّه علیه)درست و موزون مطلب شفار تقریر نمی فرماید و پریشان می گوید:من چند بار سؤال پیش آوردم و جواب مقنعی نفرمود،چنین انگاشتم که شاید مانعی پیش آمده و درس را مطالعه نفرموده است...

در روز پنج شنبه که به درس استاد شعرانی رفتم،عرض کـردم:حضرت آقا دیروز جناب فاضل تونی درس شفا را درست تقریر نفرموده است...استاد شعرانی در این هنگام به نوشتن اشتغال داشت.بدون این که سربلند کند و مرا نگاه کند،به حالت انقباض و گرفتگی چهره با لحنی خـاص و اعـتراض آمیز فرمود:درس ها و بحث هایت را کم کن و شفا را پیش مطالعه کن و در آن بیشتر زحمت بکش.

من خاموش شدم،ولی انفعالی شدید به من روی آورد که شاید استاد شعرانی این گستاخی را از من درباره ی خودش نیز احتمال دهد کـه در مـحضر استادان دیگر،از ایشان هم چنین بی ادبی از من صادر شود.تا فردای آن روز که روز جمعه بود،برای درس ریاضی تشرف حاصل کردم؛در حالی که این حالت انفعال بر من حاکم بود.به محض نشستن رو بـه مـن کرد و فرمود:آقا آن اعتراض دیروز شما برای آقای فاضل تونی،حق با شماست، زیرا که ایشان به سکته ی مغزی دچار شده است و الان در بیمارستان بستری است.آن پریشانی گفتارش از رویداد طلیعه سـکته بود.

پسـ از درس اسـتاد شعرانی به بیمارستان رفتم.تا چـشم آن جـناب بـه من افتاد،به شدت گریست و مرا نیز به گریه آورد.دست و پایش را بوسیدم و عرض کردم:آقا جان ما باید از شما صبر و سکینه و وقار بـیاموزیم»

نتیجه

بـراساس آیـات متعدد قرآن و احادیث بسیار فراوان از پیامبر گرامی اسـلام(ص)و ائمـه ی معصومین(ع)، علم آموزی و دانش گستری از اهمیت و قد است زاید الوصفی برخوردار است، تا بدان حد که مقام یک عـالم عـامل مـساوی مقام هفتاد هزار عابد معرفی شده است.برای گسترش و توسعه ی ایـن سنت حسنه،اسلام به همه ی متدینان توصیه اکید کرده است که در همه حال پاسدار راستین مقام علم و علما بـاشند.هم چـنین،راه های مـتعددی برای ابزار احترام و محبت به استادان مطرح کرده است که بـرخی از مـهم ترین آن ها عبارت اند از:

1.ارج نهادن به مقام استاد

2.تواضع و فروتنی در برابر استاد

3.رعایت آداب سخن گفتن و رفتار با استاد

4.چشم پوشی از برخی اشـتباهات احـتمالی استاد

توضیح: منابع مقاله در فایل پیوست موجود می باشد

مطالب مرتبط

شهید مطهری مردی برای همیشه

در سی امین سالگرد شهادت آیت اللّه استاد شهید مرتضی مطهری و روز معلم، ضمن دیدار از خانه موزه استاد مطهری، خدمت همسر مکرمه ایشان رسیدیم و گفتگویی با این بانوی فاضله داشتیم، در بخش های مختلف این نوشتار نیز به یاد استاد شهید، از قلم زیبا و توانای این اندیشمند متفکر جهان اسلام بهره گرفته ایم و امیدواریم تلاش ما، هدیه ای هر چند اندک، بر روح بلند این عالم دلسوز بشریت باشد.

روز معلّم

معلّم، ماندگارترین واژه است که نام او برای همیشه با دیروز و امروز و فردای اهل خرد و اندیشه همراه است؛

بهار در بهاران

تو خورشيد درخشاني معلّم بـه دل هـــا نورتاباني معلّم

ویژگی های معلم خوب

به طور کلی، برای معلمان، دو نقش یا دو وظیفه منظور گردیده است. نخستین وظیفه آنان، مسئولیتی است که در برابر فرهنگ جامعه خود بر عهده گرفته اند و دیگر، وظیفه ای که در قبال شاگردان پذیرفته اند. این دو وظیفه اغلب همزمان با یکدیگر انجام می گیرد.

شمع همیشه فروزان(روز معلم)

چندین سال است بهانه مقدس شهادت معلمی بزرگ و فرزانه، استاد شهید مطهری رحمه الله دست مایه قدردانی و تجلیل از معلم شده است؛ معلمی که انسان ساز و فرداپرداز است

«حرمت استاد» در آیات و روایات

امام صادق علیه السلام یکی از وظایف‌ متعلمان را تـواضع مـعرفی کرده و فرموده است.«نسبت به کسی که از او علم می‌آموزید(استاد) فروتن باشید.

شهید مطهری مردی برای همیشه

روح همیشه جاری(شهادت استاد مطهری رحمه الله )

ای روح مطهر! اکنون در این زمان سراسر نیاز، کویر تشنه عطشناک اندیشه های جستجوگر نسل ما، بیش از همیشه انتظار تو را می کشد و در عصر هجوم «بودن»های کاذب و وجودهای مصنوعی، «نبود» تو را غمگنانه می سراید و بر بام دلش، آوای اندوه سر می دهد.

آفتاب فروزان

به مناسبت فرا رسیدن سالگرد شهادت علّامه شهید آیت اللّه مرتضی مطهری و روز معلّم

شمع همیشه فروزان

باغبان

باغچه کوچکت همیشه بهاری! کلماتی که بر تخته سیاه می نویسی، ابرهای بهاری اند که باران را به تشنگی گلبرگ ها مهمان می کنند.

«حرمت استاد» در آیات و روایات

آفتاب فروزان; نگاهی به زندگی، افکار و اندیشه های شهید مطهری

سخن از اندیشمندی سرخ صورت و سبز سیرت است که جویبارهای با طراوت ایمان و معنویت در روح و روانش جاری بود، او استواری اندیشه و صلابت ایمان را در وجود خویش شکوفا نمود و با چنین کیمیایی کرامت گونه تا قلّه قرب و یقین طی طریق نمود و چون ردای شهادت بر تن کرد خون پاکش بر این صفای روحانی مُهر تأیید زد و آثارش که از بیان و بنان آن متفکر وارسته تراوش می نمود عطر چنین معنویتی را در فضای اذهان مشتاق معرفت و حقیقت منتشر ساخت به همین دلیل حضرت امام خمینی در فرازی از پیام شان به مناسبت شهادت این راست قامت تاریخ معاصر فرمودند:

۸ کاری که افراد موفق در طول روز انجام می دهند

برای چند لحظه عنوان شغلی خود را فراموش کنید هر کسی به دنبال راه کارهایی برای بهتر و موثرتر کردن کار خود است و حالا زمان آن فرا رسیده که لیوان های بزرگ قهوه خود را زمین بگذارید،

روز معلّم

معلّم، ماندگارترین واژه است که نام او برای همیشه با دیروز و امروز و فردای اهل خرد و اندیشه همراه است؛

شرح دعای روز اول

جهت بهره مندی مخاطبان ارجمند از لحظه های سراسر نور و معرفت ماه مبارک رمضان، شرح کوتاهی از دعاهای هر روز این ماه پرفضیلت را که توسط مرحوم آیت الله مجتهدی تهرانی(ره) بیان شده تقدیم می گردد. گفتنی است، مطالب ارایه شده با استناد به فایل های صوتی آن فقیه پارسا تنظیم شده است.

شرح دعای روز سوم ماه مبارک رمضان

'اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ‏وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ كُلِّ خَیرٍ تُنْزِلُ فِیهِ بِجُودِكَ یا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِین.''

فقط ده روز فرصت دارید

اهمیت دهه اول ذی الحجة و اعمال آن با توجه به کتاب المراقبات

زمزمه های آسمانی

خداوندا ! وجودم را با حقایق اهل تقرب آشنا گردان و روش گروندگان به سویت را به من بیاموز». خداوندا! با تدبیر خود از تدبیرهای ناقصم بی نیازم کن و از اختیار خود بهره مندم ساز».

خصوصیات ویژه روز عرفه

روز نهم ماه ذی الحجه الحرام را روز "عرفه" نامیده اند ،

همه مشکلاتمان را در روز عرفه حل کنیم !

"دعا" رشته اتصال بنده با خدای خود است، دعا باعث ارزشمند شدن بندگان نزد خداوند متعال می شود ، قرآن کریم می فرماید : «قلْ ما یَعْبَؤا بِکمْ رَبِّی لَوْ لا دعاؤکمْ فَقَدْ کَذَّبْتمْ فَسَوْفَ یَکون لِزاماً»؛( فرقان، 77) بگو: اگر دعایتان نباشد پروردگارم به شما ارج و منزلتی ننهد.

اعمال شب و روز عرفه

شب نهم ذي الحجة از شب‎های متبرك و شب مناجات با قاضى الحاجات است و توبه در آن شب مقبول و دعا در آن مستجاب است. عبادت در اين شب، اجر صد و هفتاد سال عبادت را دارد.

خطبه مظلومانه امام عاشورا برای هدایت کوردلان

بررسی حوادث صبح عاشورا به لحاظ اسناد تاریخی دارای اهمیت زیادی است. اگر چه ممکن است برای برخی خوانندگان محترم، مضمون این مباحث تکراری باشد اما توجه به منابع اصلی در گزارش جزئیات حوادث مقطع مذکور ارزش خاص خودش را دارد.

بیعت با عاشورا

الا... ای محرّم! تو بغض گلوی تمام ستمدیدگانی تو خون خدایی که با خاک آمیخت، تو چشم گره خورده سالیانی، تو یادآور عشق و ایمان.

روز شادی ملت

از رادیو پخش شد. ملّت ایران فریاد شادی و شادمانیسر دادند. چراغ اتومبیل هایشان را روشن کردند. برف پاکن ها را به رقص درآودند.

به مناسبت روز درختكاري

از نعمت های پرارزش و حیات بخش در جهان هستی، درختان هستند که خداوند برای انسان آفریده است.

12فروردین روز جمهوری اسلامی

نهال انقلاب اسلامی که با نثار خون بهترین فرزندان ایران رشد کرده بود، سرانجام در 22 بهمن 1357 به بار نشست و با پیروزی انقلاب اسلامی زمینه مهم ترین همه پرسی تاریخ ایران زمین، جهت تعیین نوع حکومت، فراهم شد.

دستی که آتش نمی بیند

روز, جهاني, کار, کارگر, يازدهم, ارديبهشت پیامبر خدا حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم از غزوه * تبوک به مدینه باز می گشتند، یکی از اصحابی که نتوانسته بود همراه نبیّ مکرّم اسلام، پیامبر اعظم صلّی الله علیه و آله و سلّم در جهاد شرکت کند به استقبال ایشان آمد.

عید زیبای بندگی

روز عید فطر روز عید زیبایی های معنوی است. عیدی که زمین و زمان غرق در شادی و سور است و ساکنان زمین و کسانی که این لیاقت را یافتند تا بتوانند یک ماه، زیبایی های بندگی معبود را درک کنند اینک به شکرانه این بندگی زیبا، جشنی با شکوه به پا کنند...

راههایی برای بهتر سپری کردن یک روز شلوغ

گذران زمان به شیوه ی سیاه و سفید در کنار هم و در حالت تعادل کمک می کند احساس خوبِ موفق بودن و آرامش را تجربه کنیم. به این ترتیب کمتر پیش می آید که یک هفته بگذرد و گاهی یک فصل و شما اعتراف کنید که اصلا نفهمیدم زمان چطور گذشت!

روز مهندس (استاد البشر.خواجه نصیرالدین طوسی حکیم)

خواجه نصیرالدین طوسی حکیم، متکلّم، شاعر، فیلسوف، فقیه، دانشمند، اندیشمند، ریاضیدان، منجّم، خاتم الفلاسفة و عقل حادی العشر، قرن هفتم قمری است. ابو جعفر محمّد بن محمّد بن حسن طوسی، مشهور بهخواجه نصیرالدین طوسی حکیمکنیه‌اش «ابوجعفر» و به القابی چون «نصرالدّین»، «محقّق طوسی»، «استادالبشر» و «خواجه» شهرت دارد.

روز درختكاری

درخت نماد آبادانی و شاخص سبزی و خرمی و مظهر زندگی و باعث تلطیف هوا و موجب آسایش و رفاه مردم و صفا و پاكی طبیعت می باشد.

اسراف و زیاده روی های پایان سال

امام علی علیه السلام می فرماید: انسان حقیقت ایمان را درک نمی کند جز اینکه در وی سه خصلت باشد، دانایی در احکام دین، شکیبایی در مصیبت ها و خصلت سوم که مد نظر است، اندازه گیری خوب در معیشت است.

روز کار و کارگر

از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: در تأمین مایحتاج زندگی خودتان سستی نکنید.

شرح دعای روز اول ماه مبارک رمضان

اگر در ماه رمضان همه کار ها برای خدا باشد؛ این روزه خاص الخاص هست و اینکه در دعا از خدا می خواهی اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیامِی فِیهِ صِیامَ الصَّائِمِینَ یعنی روزه مرا روزه خاص الخاص قرار بده.

سرّ روزه سی روز

چند نفر یهودی محضر رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلم مشرف شده و داناترین آنها مسائلی چند از حضرتش پرسید در بین سؤالات عرضه داشت: برای چه خداوند عزّ و جل سی روز، روزه بر امّتت واجب کرده و بر امم سابقه بیشتر از سی روز فرض و لازم قرار داده بود؟

دحو الارض روز گسترش زمین

روز بیست و پنجم ذیقعده، همزمان با دحوالارض یعنی گسترش یافتن زمین است. در شب این روز نیز بر اساس روایتی از امام هشتم علیه السلام حضرت ابراهیم و حضرت عیسی علیهما السلام به دنیا آمده اند. همچنین این روز به عنوان روز قیام امام زمان مهدی موعود (عج) نیز معرفی شده است.

سفیدپوشان بردبار

اول شهریورماه هر سال، به مناسبت بزرگداشت ابن سینا، حکیم و پزشک سرآمد روزگاران، روز پزشک نامگذاری شده است؛ همو که به اعتراف همه عالمان شرقی و غربی، در ردیف بزرگ ترین دانشمندان تمام دوره های تاریخی این کره خاکی قرار دارد.

فرصت طلائی آشتی

عرفه طلوع خورشید آشنایی در آسمان ذی حجه است و عرفات محراب ترنم عارفانه های بندگی و عاشقانه های دلدادگی است.

شمیم دل انگیز استجابت دعا/به بهانة روز عرفه

خداوند بزرگ به دلیل غنای ذاتی که دارد، هدفی خارج از ذات نداشته، منفعت و فایده ای به او بر نمی گردد، اما چون حکیم است و کار عبث نمی کند فعل و کارش دارای هدف است

روز عرفه و فرصتها

یکی از ویژگی های مؤمن این است که می خواهد دائماً خود را به خدا نزدیک کند و پیوسته در جهت جلب رضای اوست. همانطور که در روایات بسیاری به توبه یا دعا و...سفارش شده و از طرف دیگر مکانها یا زمانهای خاصی برای اجات دعا یا قبولی توبه ذکر شده، برای جلب رضایت حق نیز اوقات یا مکانهایی بیان شده که مؤمن می تواند در آنها، به خداوند تقرّب جوید. خداوند، مهربان و بخشنده بوده و رحمت او همیشه بر خلقش جاری است، اما باید بدانیم برخی از اوقات یا در برخی از مکانها رحمت خداوند بر خلق بیشتر بوده و بخشش معاصی راحت تر می باشد، یکی از همین اوقات روز عرفه است. برای کسی که در جستجوی رحمت الهی است روز عرفه فرصت خوبی است تا بتواند رضایت خداوند را جلب نموده و از گناهان خود توبه کند در این نوشته سعی می کنیم به برخی از این فرصتها اشاره کنیم.

عید شکست شیطان

عید قربان، روز بزرگ آزمون بندگی و یکتاپرستی، روز شکست بزرگِ شیطان، روز ایثار و از خود گذشتگی، روز نجابت، وقار و ایثار اسماعیل و پیروزی ابراهیم و اسماعیل در امتحان بزرگ الهی، روز رمی در جمرات و غلبه بر شیطان بزرگ و همه شیاطین درون و روز صلابت و مقاومت است. عید قربان، یعنی عید رهیدگی و آزادی از اسارت نفس و اباطیل، به سوی شکوفایی ایمان و یقین، و رهایی از ذلت وابستگی ها و هر آنچه غیر خدایی و گمراه کننده باشد.

خانواده ی سالم با محیط زندگی سالم

در نظرگاه اسلام خانواده از تقدس ویژه ای برخوردار است؛

«سه یار دبستانی»

در کتاب تاریخ دبستان ما بیشتر از یک عبارت چند خطی دربارة واقعه 16 آذر 1332، چیزی نوشته نشده است. این نگاه گذرا و سطحی که گویا فقط از سر وظیفه به این واقعة مهم در تاریخ انقلاب صورت گرفته، اصلاً کافی نیست؛

روز دانشجو

امروز، روز رستاخیز اندیشه هاست؛ روز علم دوستی و حقیقت پرسی، روز طلوع اندیشه های نو، روز انسان های فرهیخته و بالنده، روز اندیشه های ناب و روز گسستگی جهل ها ونابخردی ها. امروز، روز پرده برداری از گمنامی ها و پرده پوشی بر سیاهی هاست. امروز، روزی است که دانش دوستان با دستان مهربان و اندیشه های نابشان از دوستی ها سخن خواهندگفت، از عشق ها، از زیبایی ها. امروز، روز دانشجوست؛ روز حقیقتی که دوستدار روشنایی است.

5 اسفند، روز بزرگداشت خواجه نصیر الدین طوسی و روز مهندس

سرزمين طوس ناحيه‌اي از خراسان بزرگ است كه خاستگاه دانشوراني بزرگ و تاريخ ساز بوده است. در جغرافياي قديم ايران، طوس از شهرهاي مختلفي چون «نوقان»، «طابران» و «رادكان» تشكيل شده بود و قبر مطهر حضرت علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ در حوالي شهر «نوقان» و در روستايي به نام «سناباد» قرار داشت كه پس از توسعه آن، امروزه يكي از محله‌هاي شهر مشهد به شمار مي‌آيد.

ثواب شگفت آور درختکاری!!

روز 15 اسفند را روز درختکاری" نام گذاشته اند، واقعا شایسته است که در جامعه اسلامی به این روز اهمیت زیادی داده شود چرا که اسلام ارزش زیادی برای درختکاری قائل است و خداوند متعال پاداش های بزرگی برای این عمل در نظر گرفته است.

مروارید در صدف

قد دلجویش به شاخه شمشاد می ماند؛ سایه گستر و پربار.

ابوعلی سینا

ابن سینا در حدود 370 ق در بخارا زاده شد.

چهره های آسمانی

یکباره سکوت مسجد،مانند حبابی شکست.چشمان نماز گزاران،از حیرت و تعجب به روی سجاده هایشان خیره ماند.نجواهایی فضای مسجد را پر کرد و صداها درهم شد.هر کس چیزی می گفت.این چه صدایی بود که به گوش می رسید؟ صدای ناقوس ؟ آن هم در مسجد پیامبر؟!

روز دانشجو

دانشجو در دنیای امروز

برای کسی که به تحصیل اشتغال دارد، در صورتی می توان آینده ای درخشان پیش بینی کرد که همه ساعات و دقایق زندگی اش برنامه داشته باشد;

آشنایی با مفاخر شیعه«خواجه نصیرالدین طوسی»

امروز پنجم اسفندماه مصادف است با روز بزرگداشت حکیم بزرگ ایران زمین خواجه نصیر الدین طوسی. به همین مناسبت نگاه کوتاهی به زندگی و زمانه این حکیم بزرگ و خدمات او به فرهنگ و اندیشه ایرانی و اسلامی می اندازیم

عصر مغول و نقش خواجه نصیر و علامه

«در دین ستیزی مغولان، تشیع و تسنن سرنوشتی مشابه داشتند و آنان بر احدی رحم نمی کردند، چه شیعه و چه سنی!

روز مادر، نمودی از عمری در خدمت مادر

روز بیستم جمادی الثانی مطابق با ولادت اسوه مادران عالم، حضرت فاطمه زهرا علیها السلام و روز مادر و تکریم از شخصیت والای این موجود مقدس می باشد . به همین مناسبت در این نوشتار نگاهی کوتاه به مقام و منزلت و حقوق مادر در فرهنگ و اندیشه قرآن و اهل بیت علیهم السلام خواهیم داشت .

طلای سبز

من و تو با دست هایمان نهال کوچک را به خاک سرد اسفند می سپاریم و آفتاب، گرمای خویش را هدیه راه طولانی اش می کند و آب، با پاکی اش بدرقه شکفتن اش می شود.

نشانه های سبز

درختان، از نعمت های پرارزش و حیات بخشی هستند که خداوند برای انسان آفریده است تا همواره از فایده های گوناگون و بسیار آن استفاده کنند و پیوسته به یاد او باشد.

آری روز جمهوری اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، خواست ملت در فروپاشی سلطنت استبدادی تحقق یافت. دولت موقت اسلامی، به فرمان امام خمینی رحمه الله مسئله رجوع به آرای عمومی ملت، درباره تغییر نظام سیاسی کشور را پی گیری کرد تا حکومت اسلامی که یکی از شعارها و خواسته های ملت در دوران مبارزه به رژیم پهلوی بود، شکل گیرد. بر این اساس، کمتر از بیست روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، رسما اعلام شد که رفراندوم تعیین نظام سیاسی کشور روز دهم فروردین 1358 برگزار خواهد شد. در این همه پرسی، پاسخ ملت موافقت یا مخالفت با «جمهوری اسلامی» بود؛ پاسخی که به حاکمیت اسلامی بر ایران انجامید.

قدس شریف؛ محور وحدت و رمز اقتدار

فلسطین از قدیمی ترین مناطق مسکونی جهان به شمار می آید، نام فلسطین را رومیان به این قلمرو اطلاق کردند و بعد از تجزیه امپراتوری روم به دو بخش شرقی و غربی، سرزمین مذکور به عنوان یکی از ایالات مهم روم شرقی تحت کنترل دولت بیزانس که مرکز آن در قسطنطنیه (استانبول کنونی) بود، درآمد.

امام خمینی ثابت و استوار از آغاز تا پایان روز قدس، روز اسلام

همه باید بدانند که هدف دولتهای بزرگ از ایجاد اسرائیل، تنها با اشغال فلسطین پایان نمی پذیرد، آنها در این نقشه اند که ـ پناه بر خدا ـ تمامی کشورهای عربی را به همان سرنوشت دچار کنند.

خصوصیات ویژه روز عرفه

روز نهم ماه ذی الحجه الحرام را روز "عرفه" نامیده اند ، روز عرفه خصوصیات منحصر به فردی دارد ، اگر چه این روز بزرگ عید نیست ؛ اما از آن به عنوان یکی از اعیاد بزرگ یاد می شود ؛ چرا که در این روز بزرگ خالق مهربان، نگاهی ویژه به بندگان خود دارد ، روزی برای درخواست کردن و جواب گرفتن ، روز پاک شدن از گناهان بسیار، روز رهایی از آتش ....

کارهایی که باید در روز عرفه انجام دهیم!

عرفه روز همراهی و هم صداییِ با «یا ربّ» «یا ربّ» های امام حسین(علیه السلام) است. روز معراجِ دل های کربلایی است که همنوا با کاروان سالار عشق عاشورا، می خوانند: لااِلهَ اِلاّ اَنتَ سُبحانَکَ اِنّی کُنتُ مِنَ المُستَغفِرینَ ... . روز پالایش وجود از هر گونه تعلّق و شرک و گناه است، روز توبه!

روز دوم محرّم، نماد پایداری

آفتاب محرم برمی آید و کربلای دل را در پرتو خود می سوزاند. سرخی بیرق ایستادگی از گلدسته ی دست ها بالا می رود و در باد به حرکت در می آید. عطر شهادت مشام را می نوازد و چشم ها در انتظار طراوت اشک به تماشا می نشیند. عقربه زمان روی نقطه پنجم عشق قفل می شود. خواب ها از چشم های خسته می گریزد و حسینیه سینه ها سیاه پوش می شود. آری محرم شده و انتظار لباس های مشکی به سر آمده است.

27 روز شعر و ادب پارسی

مهم‌ترین اثر استاد شهریار منظومه حیدربابایه سلام (سلام به حیدربابا) است که از شاهکارهای ادبیات ترکی آذربایجانی به‌شمار می‌رود و شاعر در آن از اصالت و زیبایی‌های روستا یاد کرده‌است. این مجموعه در میان اشعار مدرن قرار گرفته و به بیش از ۸۰ زبان زندهٔ دنیا ترجمه شده است.

شبیه ترین مردم به پیامبر..

جوان، محتاج اسوه و الگوست. اسوه و الگوی جوان، باید جوان باشد؛ تا فضایل و کمالات این جوان دست یافتنی و ملموس باشد.

روز آزادی وجایزه

سیر و سلوک بندگان خدای رحیم در ماه ضیافت الهی که شب ها، روزها و تک تک ساعاتش بهترین اوقات بی مانند در طول سال محسوب می شود؛ میهمانان پروردگار را به «عید سعید فطر» که موسم پذیرش اعمال صالح و فصل اهدای جوائز به آنان است، می رساند.

روز عرفه و فرصتها

یکی از ویژگی های مؤمن این است که می خواهد دائماً خود را به خدا نزدیک کند و پیوسته در جهت جلب رضای اوست. همانطور که در روایات بسیاری به توبه یا دعا و...سفارش شده

روز مباهله

مردان بزرگ مسیحی تازه به شهر مدینه رسیده بودند. آن‌ها 60 نفر بودند و با غرور راه می‌رفتند. بر تن هر کدام لباسی گران‌قیمت با جنس ابریشم و طلا بود

به بهانه روز مهندس

چرا روز مهندس با نام خواجه نصرالدین طوسی گره خورده است؟ محمد بن حسن جهرودی طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی در تاریخ 15 جمادی الاول 598 هجری قمری در طوس متولد شد. او به تحصیل دانش علاقه زیادی داشت و از دوران کودکی جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمدو از دانشمندان معروف زمان خود شد.

روز طبیعت

سیزدهم فروردین ماه هر سال، روز پایان جشن های نوروزی است. در این روز، مردم بنا بر سنتی فرهنگی، از خانه ها بیرون می آیند و به دشت و صحرا و باغ می روند

پارسایان شب و شیران روز

امیرالمؤمنین، علی- علیه السلام- قال: ... فِیهِمْ رِجَالٌ لَا یَنَامُونَ اللَّیْلَ لَهُمْ دَوِیٌّ فِی صَلَاتِهِمْ کَدَوِیِّ النَّحْلِ یَبِیتُونَ قِیَاماً عَلَی أَطْرَافِهِمْ وَ یُصْبِحُونَ عَلَی خُیُولِهِمْ رُهْبَانٌ بِاللَّیْلِ لُیُوثٌ بِالنَّهَار .

شمع همیشه فروزان(روز معلم)

امام خمینی ثابت و استوار از آغاز تا پایان روز قدس، روز اسلام

فاجعه بقیع، داغی فراموش نشدنی

سال قبل در هشت شوال یکی از غم انگیزترین حوادث جهان اسلام و تشیع به وقوع پیوست و جنایتکاران بی خرد وهابی و آل سعود به حریم آل الله حمله ور شده و بقاع متبرکه آنان در بقیع را ویران ساخته و اشیا باارزش آن را غارت کردند.

روز زیارتی مخصوص امام رضا علیه السلام

مرحوم شیخ عباس قمی در وقایع الایام و مفاتیح الجنان در فضیلت ماه ذی القعده و به خصوص روز زیارتی امام رضا علیه السلام می نویسد:

اعمال شب و روز عرفه

روز عرفه نهمین روز از ماه ذی الحجه است که اعمال مخصوص خودش را دارد. حاجیان در این روز در بیابانی نزدیک شهر مکّه به نام «عرفات» دور هم جمع می‏شوند و از ظهر تا بعد از غروب آفتاب، باید در آنجا بمانند. روز عرفه، روز دعا و نماز و راز و نیاز با خداست، روز بخشیده شدن گناهان است. بسیاری از گناهان در روز عرفه بخشیده می‏شود.

عبداللَّه بن حسن بن علی بن أبیطالب علیه السلام

شیخ مفید می گوید: وقتی مالک بن نسر کندی با شمشیر ضربتی بر سر مبارک امام حسین علیه السلام فرود آورد و او را ناسزا گفت! امام علیه السلام کلاهِ خود را انداخت و قطعه ای پارچه و کلاهی دیگر خواست و سر مبارک را با آن پارچه بست و کلاه را پوشید و بر آن عمّامه نهاد، شمر و همراهانش به جای خود بازگشتند.

40 نکته برای شما و همه زوج های دانشجو!

چرا ازدواج ها و پیوندها به جدایی می انجامد؟

سه قطره همیشه جاری

قلم های شکسته و دفترهای پاره را به یاد می آوری که این جا و آن جا، روی پله های دانشکده فنی افتاده بودند و فریادهای فرو خفته ای که از آن به بعد، هر سال، فضای دانشگاه را پر می کند.

حوراء مدینه

در و دیوار مکه را آیینه بندان کنید . آسمان مکه ار ستاره باران کنید . از عرش تافرش را با گل های یاس بیارایید . امشب خانه محمد ( صلی الله علیه و آله) میهمانی کوچک از آسمان دارد .

سرّ روزه سی روز چیست

حضرت حسن بن علی بن ابی طالب علیهم السّلام فرمودند:

روز عید فطر، روزه جشن و جایزه

امام حسن علیه السلام در روز عید فطر، به مردمی نگاه کردند که می خندیده و بذله گویی می کردند، پس حضرت در حالی که رویش را به طرف اصحاب خود برگرداند،

«حرمت استاد» در آیات و روایات

دحو الارض، آداب و احوال آن

روز بیست و پنجم ذی قعده هم زمان با «دَحْوُ الاَرْض» (گسترش یافتن زمین) است. در شب این روز نیز طبق روایتی از امام هشتم علیه السلام ولادت حضرت ابراهیم علیه السلام و حضرت عیسی علیه السلام واقع شده است.[1]

ستاره دنباله دار معرفت

از اقیانوس ابدیّت به سمت ساحل وزیده و عطر نامش خِطه «بعلبک» را، «بهایی» دیگر بخشیده بود.

راهها پیموده ام تا کوی تو

عرفات، نام منطقه وسیعی است با مساحت حدود 18 کیلومتر مربع در شرق مکه معظمه، اندکی متمایل به جنوب که در میان راه طائف و مکه قرار گرفته است . زائران بیت الله الحرام در روز عرفه - نهم ذی حجه - از ظهر تا غروب در این منطقه حضور دارند . در نقلی آمده است که آدم و حوا (ع) پس از هبوط از بهشت و آمدن به کره خاکی، در این سرزمین همدیگر را یافتند و به همین دلیل، این منطقه «عرفات » و این روز «عرفه » نام گرفته است . (1)

گناهی که در عرفه بخشیده نمی شود چیست

امیر مؤمنان علی(ع) درباره راز وقوف در عرفات فرمود: «عرفات، خارج از مرز حرم است و مهمان خدا باید بیرون دروازه، آن قدرتضرع کند تا لایق ورود به حرم شود».[1] از این رو، شب و روز عرفه دعاهای مخصوصی دارد که جزو فضایل برجسته و آداب مهم روز عرفه است. در حقیقت، خداوند این گونه مهمانان خود را برای ورود به خانه ای که پیامبران به طهارت آن قیام و اقدام کرده اند، تطهیر و پاک می کند؛ زیرا خداوند در خانه پاک، تنها مهمانان پاک را می پذیرد.[

روز به یاد ماندنی در تاریخ اسلام

پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) هم زمان با مکاتبه با سران حکومت های جهان و مراکز مذهبی، نامه ای به اسقف نجران نوشت و در آن نامه از ساکنان نجران خواست که یا اسلام را بپذیرند و یا به حکومت اسلامی جزیه (مالیات) بپردازند و در غیر این صورت، به آنان اعلام خطر می شود. پیامبر گرامی اسلام تنها کسانی را که همراه خود برای مباهله برد: فرزندانش، حسن و حسین (علیهما السلام) (ابناءنا) و دخترش فاطمه (علیها السلام) (نساءنا) و از میان مردان تنها علی بن ابی طالب (علیه السلام) (انفسنا) بودند.

اسرای غیر از خاندان اهل بیت(ع) در کربلا چه کسانی بودند

پس از عاشورای حسینی، تعداد کمی از اهل بیت و یاران، زنده ماندند. آنان عبارت بودند از زنان و دختران و نیز کودکان که به خاطر کوچکی سن و یا بیماری و جراحت سخت، کشته نشدند، «عمر بن سعد» بعد از شهادت امام حسین علیه السلام زنان، دختران و خواهران و نیز بچه هایی را که زنده مانده بودند و امام سجاد علیه السلام را با خود به کوفه برد.

*سه ویژگی عدالت‌ساز و انسان‌پرور/ به مناسبت روز خبرنگار

امام جواد در بیانی بس سازنده و بیدارگر و بشردوستانه – که عدالت‌ساز است و انسان‌پرور و تضمین‌کننده‌ی کرامت و حقوق بشر – چنین فرمود: المُؤمِنُ یَحتَاجُ* الَی تُوفِیقِِ مِنَ‌الله،* *وَوَاعِظِِ مِن نَفسِهِ،* *وَ قَبُولِِ مِمّّن یَنصَحُهُ* *انسان با ایمان و پروا، در راه دشوار زندگی، هماره به سه گوهر سازنده و هشدار‌دهنده نیازمند است:*

شهید مدرس در سنگر مجلس

شهید آیة الله سید حسن مدرس در زمره نامورانی است که نسبش به حضرت امام حسن مجتبی (ع) می رسد . دوران صباوت وی در محیط کویری زواره و روستای کوچک سرابه (واقع در شرق اردستان و جنوب زواره) سپری گشت، جد و پدرش که از اهل فضل بودند و در محل به پارسایی و نیکوکاری شهرت داشتند به تربیت این طفل مبادرت ورزیدند . دوران نوجوانی و جوانی این شخصیت در قمشه، اصفهان و نجف در جهت کسب دانش دین و معارف اسلامی و تحصیل مکارم سپری گشت . در سنین جوانی به مقام رفیع اجتهاد رسید و از لحاظ علمی و فقهی شخصیتی نمونه و برجسته و مجتهدی جامع الشرایط، صاحب فتوا و شایسته تقلید بود . هر چند حاضر به طبع و نشر رساله عملیه خود نشد ولی در علوم اسلامی خصوصا فقه و اصول آثاری عمیق از خویش برجای نهاد .

درسهایی زیبا در محضر استاد دانا

امام باقر علیه‏السلام در سوم صفر سال 57 هجری قمری در مدینه منوره متولد شد. آن حضرت سه سال و شش ماه با جدّش امام حسین علیه‏السلام و 34 سال با پدرش امام زین العابدین علیه‏السلام زندگی کرده و 19 سال و ده ماه نیز مدت امامت آن حجت الهی به طول انجامید.

بهار در بهاران

تو خورشيد درخشاني معلّم بـه دل هـــا نورتاباني معلّم

روح همیشه جاری(شهادت استاد مطهری رحمه الله )

استاد جاوید

فکر نکنید این صفت، یعنی «استاد جاوید» را تنها ما که ایرانی و هموطن ابوریحان بیرونی هستیم به او می‌دهیم. این لقبی است که در کتاب‌ها و مقالات دانش‌مندان تراز اول دنیا، وقتی از ابوریحان یاد می‌کنند می‌گویند.

آفتاب فروزان

به مناسبت فرا رسیدن سالگرد شهادت علّامه شهید آیت اللّه مرتضی مطهری و روز معلّم